( اسم ) آنچه سبب نزول آیات قر آنست . توضیح : علم اسباب النزول از فروع علم تفسیر قر آنست .
علمی است
علمی است
اسباب النزول
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
اسباب النزول. [ اَ بُن ْ ن ُ ] ( ع اِ مرکب ) علم اسباب النزول من فروع علم التفسیر و هو علم یبحث فیه عن سبب نزول سورة او آیة و وقتها و مکانها و غیر ذلک و مبادیه مقدمات مشهورة منقولة عن السلف و الغرض منه ضبط تلک الامور و فائدته معرفة وجه الحکمة الباعثة علی تشریع الحکم و تخصیص الحکم به عند من یری ان العبرة بخصوص السبب و ان اللفظ قد یکون عاماً و یقوم الدلیل علی تخصیصه فاذا عرف السبب قصدالتخصیص علی ماعداه و من فوائده فهم معانی القرآن واستنباط الاحکام اذ ربما لایمکن معرفة تفسیرالاَّیة بدون الوقوف علی سبب نزولها مثل قوله تعالی : فأینما تولوا فثم وجه اﷲ. ( قرآن 115/2 ). و هو یقتضی عدم وجوب استقبال القبلة و هو خلاف الاجماع و لایعلم ذلک الا بان نزولها فی نافلة السفر و فی من صلی بالتحری و لایحل القول فیه الا بالروایة و السماع ممن شاهد التنزیل کما قال الواحدی و یشترط فی سبب النزول ان یکون نزولها ایام وقوع الحادثة و الا کان ذلک من باب الاخبار عن الوقائع الماضیة کقصة الفیل. کذا فی مفتاح السعادة و من الکتب المؤلفة فیه اسباب النزول... ( کشف الظنون ).
دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] أسباب النزول، تألیف ابوالحسن علی بن احمد واحدی نیشابوری (متوفی 468ق)، مشهورترین اثری است که اختصاصاً در موضوع اسباب نزول آیات قرآنی فراهم آمده است و «علیرضا ذکاوتی قراگزلو» آن ر ا به صورت کامل ترجمه کرده است.
اسباب نزول یا شناخت مناسبت ها و علل نزول آیات قرآنی، مجموعه اطلاعاتی است که ما را در دانستن مکان و زمان و حوادثی که منجر به فرود آمدن آیه یا تشریع حکمی گردیده، یاری می نماید. بدیهی است که اگر برخی شأن نزول ها را ندانیم چه بسا در فهم آیه ای دچار انحراف شویم. با مطالعه این کتاب در فضای زنده و حقیقی مکه و مدینه عصر پیغمبر(ص) قرار می گیریم و شرایط عینی نزول آیات را درمی یابیم. در موارد معدودی که میان شیعه و سنی در شأن نزول آیات اختلاف هست، مترجم در پاورقی اختصاراً توضیح داده و یا برای تفصیل بیشتر به منبعی آسان یاب ارجاع نموده است.
مترجم علاوه بر ترجمه کتاب، به حذف اسانید کتاب نیز اقدام کرده است؛ چنان که خود می گوید: «مشهورترین اثری که اختصاصا در موضوع اسباب النزول فراهم شده تألیف ابوالحسن علی بن احمد واحدی است که ترجمه آن در همین کتاب از نظر خوانندگان می گذرد و طبق آنچه حاجی خلیفه در «کشف الظنون» نوشته، برهان الدین ابراهیم بن عمر جعبری (متوفی 732ق) نیز با حذف اسانید، آن را مختصر ساخته بوده است و این کاری است که ما نیز برای رعایت حال خواننده فارسی زبان کرده ایم» ....
وی می افزاید: «سلسله سند روایت را تلخیص کردیم؛ یعنی فقط نفر اول و نفر آخر را می آوریم. ملاحظه می شود که روات مستقیم واحدی غالباً از شاغلان مناصب و مقامات شرعی و علمی بوده اند با عناوین استاد، فقیه، مقری، حافظ، کاتب، نحوی... و یا پیشه ورانی چون صفار، بیاع، فحّام، حارث، سرّاج، عطار، صیدلانی... بوده اند. واحدی گاه قید می کند که «راوی برای من روایت کرد و شفاهاً اجازه روایت داد» و گاه می نویسد: «اجازه کتبی داد» و گاه از کتابی نقل می کند. در موارد زیادی روایات خود را با صحیحین و نیز صحیح ابوعبداللّه حاکم نیشابوری که مقصود «المستدرک» حاکم است و یا با سیره محمد بن اسحاق تطبیق می نماید» ....
در این ترجمه شماره آیات بر اساس «معجم المفهرس» محمد فؤاد عبدالباقی ذکر شده و آن مقدار از آیه نقل و ترجمه شده که با شأن نزول ذکرشده مربوط و مناسب است ....
چون اسباب نزول ها گاهی طبق مذاق اهل سنت و با شأن نزولی که شیعه روایت می کند متفاوت است، در موارد لزوم نظر شیعه را ذکر و به منبع مناسب و در دسترسی اشاره نموده است تا اگر خواننده جویای تفصیل بیشتر بود ملاحظه و مطالعه کند. فهرست مطالب در ابتدای اثر و نمایه الفاظ در انتهای آن آمده است.
اسباب نزول یا شناخت مناسبت ها و علل نزول آیات قرآنی، مجموعه اطلاعاتی است که ما را در دانستن مکان و زمان و حوادثی که منجر به فرود آمدن آیه یا تشریع حکمی گردیده، یاری می نماید. بدیهی است که اگر برخی شأن نزول ها را ندانیم چه بسا در فهم آیه ای دچار انحراف شویم. با مطالعه این کتاب در فضای زنده و حقیقی مکه و مدینه عصر پیغمبر(ص) قرار می گیریم و شرایط عینی نزول آیات را درمی یابیم. در موارد معدودی که میان شیعه و سنی در شأن نزول آیات اختلاف هست، مترجم در پاورقی اختصاراً توضیح داده و یا برای تفصیل بیشتر به منبعی آسان یاب ارجاع نموده است.
مترجم علاوه بر ترجمه کتاب، به حذف اسانید کتاب نیز اقدام کرده است؛ چنان که خود می گوید: «مشهورترین اثری که اختصاصا در موضوع اسباب النزول فراهم شده تألیف ابوالحسن علی بن احمد واحدی است که ترجمه آن در همین کتاب از نظر خوانندگان می گذرد و طبق آنچه حاجی خلیفه در «کشف الظنون» نوشته، برهان الدین ابراهیم بن عمر جعبری (متوفی 732ق) نیز با حذف اسانید، آن را مختصر ساخته بوده است و این کاری است که ما نیز برای رعایت حال خواننده فارسی زبان کرده ایم» ....
وی می افزاید: «سلسله سند روایت را تلخیص کردیم؛ یعنی فقط نفر اول و نفر آخر را می آوریم. ملاحظه می شود که روات مستقیم واحدی غالباً از شاغلان مناصب و مقامات شرعی و علمی بوده اند با عناوین استاد، فقیه، مقری، حافظ، کاتب، نحوی... و یا پیشه ورانی چون صفار، بیاع، فحّام، حارث، سرّاج، عطار، صیدلانی... بوده اند. واحدی گاه قید می کند که «راوی برای من روایت کرد و شفاهاً اجازه روایت داد» و گاه می نویسد: «اجازه کتبی داد» و گاه از کتابی نقل می کند. در موارد زیادی روایات خود را با صحیحین و نیز صحیح ابوعبداللّه حاکم نیشابوری که مقصود «المستدرک» حاکم است و یا با سیره محمد بن اسحاق تطبیق می نماید» ....
در این ترجمه شماره آیات بر اساس «معجم المفهرس» محمد فؤاد عبدالباقی ذکر شده و آن مقدار از آیه نقل و ترجمه شده که با شأن نزول ذکرشده مربوط و مناسب است ....
چون اسباب نزول ها گاهی طبق مذاق اهل سنت و با شأن نزولی که شیعه روایت می کند متفاوت است، در موارد لزوم نظر شیعه را ذکر و به منبع مناسب و در دسترسی اشاره نموده است تا اگر خواننده جویای تفصیل بیشتر بود ملاحظه و مطالعه کند. فهرست مطالب در ابتدای اثر و نمایه الفاظ در انتهای آن آمده است.
wikinoor: هدف خود را از نوشتن این کتاب، پاسخگویی به مشکلات و مسائلی می داند که در زمینه اسباب النزول وجود دارد و افرادی همچون سیوطی نتوانسته اند، آنها را حل نموده و پاسخ گویند.
کتاب دارای یک مقدمه و 6 فصل می باشد که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است:
اولین چاپ اسباب النزول در سال 1365 توسط وزارت ارشاد و آخرین چاپ کتاب در سال توسط 1374 ن‍ش‍ر فرهنگ اسلامی بوده است همچنین کتاب صوتی اسباب النزول در سال 1378 توسط م‍وس‍س‍ه ن‍ه‍ادگ‍ذاری م‍طال‍ع‍ات علمی و پ‍ژوه‍ش‍ی گ‍وی‍ا منتشر شده است.
کتاب دارای یک مقدمه و 6 فصل می باشد که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است:
اولین چاپ اسباب النزول در سال 1365 توسط وزارت ارشاد و آخرین چاپ کتاب در سال توسط 1374 ن‍ش‍ر فرهنگ اسلامی بوده است همچنین کتاب صوتی اسباب النزول در سال 1378 توسط م‍وس‍س‍ه ن‍ه‍ادگ‍ذاری م‍طال‍ع‍ات علمی و پ‍ژوه‍ش‍ی گ‍وی‍ا منتشر شده است.
wikiahlb: اسباب_النزول_(نوشته_محمد_باقر_حجتی)
[ویکی فقه] اسباب النزول (واحدی نیشابوری). اسباب النزول از ابـوالـحـسن علی (۳۹۸ - ۴۶۸ ق) فرزند احمد معروف به واحدی نیشابوری امام مفسرین و از علمای نحو و لغت می باشد.
تـفـسـیر اسباب النزول که به شیوه روائی است آغاز آن سوره فاتحه و پایان آن سوره الناس است و مفسر از هر سوره سبب نزول بعضی آیات آن را که بدست آورده است یاد کرده و همچنین آیاتی را که در شان حضرت علی بن ابی طالب (علیه السّلام) نازل گردیده ذکر کرده است.از این کتاب نسخه مؤرخ ۷۱۸ ق در کتابخانه کاتب این سطور در قزوین و نسخه مورخه ۹۹۴ ق به شماره ۱۴۳۸ ثبت در کتابخانه آستان قدس رضوی محفوظ است. ایـن تفسیر در ۱۳۱۵ ق در حاشیه الناسخ و المنسوخ ابن سلامه به چاپ رسیده است سپس مکررا چاپ و افست گردیده است.
← مولف کتاب
تفسیرهای دیگری از واحدی نیشابوری نقل کرده اند که عبارتند از:۱) تفسیر النبی، که با احادیث و روایاتی که سند آن به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) می رسد تفسیر کرده است.۲) نـفـی الـتحریف عن القرآن الشریف، به شیوه روائی و در رد اقوال کسانی که عقیده به تحریف قرآن دارند.۳) تـفـسـیـر الوسیط. تفسیر واحدی، در چهار مجلد به زبان عربی که نسخه هائی از آن در دست است. از جمله نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی (شماره ۱۴۳۰) وقف شده نادر شاه افشار (۱۱۴۵ ق).۴) تـفـسیر البسیط، در شانزده مجلد که در مقدمه آن واحدی کلیه مشایخ خود را ذکر کرده و از آنها تجلیل کرده است مخصوصا استادش ثعلبی را که علوم قرآن و تفسیر را از او فراگرفته است.۵) تفسیر الوجیز، در یک مجلد مختصرتر از دو تفسیر فوق. نسخه ای از آن در کتابخانه مدرسه سپهسالار (شماره ۲۰۶۲) مؤرخه ۷۵۷ ق به نام تفسیر واحدی و نسخه دیگر در کتابخانه ملک تهران (شماره ۵۲۱۴) ثبت شده است.
منابع مقاله
۱- طبقات المفسرین سیوطی دار الکتب العلمیة لبنان۲- طبقات المفسرین داوودی ۲ جزء، جزء اول، دار الکتب العلمیة لبنان۳- الواحدی و منهجه فی التفسیر دکتر جودة محمد محمد المهدی به همت وزارت اوقاف مصر، این کتاب تحلیلی کامل از زندگی و تالیفات تفسیری و سبک و روش واحدی در تفسیر و خصوصیات تفسیرهای اوست.۴- ریحانة الادب میرزا محمد مدرس جلد ۶ انتشارات خیام تهران چاپ سوم سال ۱۳۶۹۵- روضات الجنات سید محمد باقر خوانساری جلد ۵ انتشارات اسماعیلیان قم۶- وفیات الاعیان ابن خلکان جلد سوم با تحقیق دکتر احساس عباس از منشورات شریف رضی قم چاپ سوم سال ۱۳۶۴۷- دانشنامه قرآنی و قرآن پژوهی به کوشش بهاء الدین خرمشاهی جلد اول چاپ اول پاییز ۱۳۷۷ تهران چاپ دوستان۸- مقدمه ترجمه اسباب النزول دکتر محمد جعفر اسلامی چاپ دیبا تهران چاپ دوم سال ۱۳۷۱۹- مقدمه اسباب النزول تحقیق کمال بسیونی زعلول در الکتب العلمیه بیروت سال ۱۴۱۱ هجری۱۰- فصلنامه پژوهشهای قرآنی شماره ۱ بهار ۱۳۷۴ نشریه دفتر تبلیغات اسلامیحوزه علمیه قم۱۱- مباحث فی علوم القرآن دکتر صبحی صالح انتشارات شریف رضی قم سال
عناوین مرتبط
...
تـفـسـیر اسباب النزول که به شیوه روائی است آغاز آن سوره فاتحه و پایان آن سوره الناس است و مفسر از هر سوره سبب نزول بعضی آیات آن را که بدست آورده است یاد کرده و همچنین آیاتی را که در شان حضرت علی بن ابی طالب (علیه السّلام) نازل گردیده ذکر کرده است.از این کتاب نسخه مؤرخ ۷۱۸ ق در کتابخانه کاتب این سطور در قزوین و نسخه مورخه ۹۹۴ ق به شماره ۱۴۳۸ ثبت در کتابخانه آستان قدس رضوی محفوظ است. ایـن تفسیر در ۱۳۱۵ ق در حاشیه الناسخ و المنسوخ ابن سلامه به چاپ رسیده است سپس مکررا چاپ و افست گردیده است.
← مولف کتاب
تفسیرهای دیگری از واحدی نیشابوری نقل کرده اند که عبارتند از:۱) تفسیر النبی، که با احادیث و روایاتی که سند آن به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) می رسد تفسیر کرده است.۲) نـفـی الـتحریف عن القرآن الشریف، به شیوه روائی و در رد اقوال کسانی که عقیده به تحریف قرآن دارند.۳) تـفـسـیـر الوسیط. تفسیر واحدی، در چهار مجلد به زبان عربی که نسخه هائی از آن در دست است. از جمله نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی (شماره ۱۴۳۰) وقف شده نادر شاه افشار (۱۱۴۵ ق).۴) تـفـسیر البسیط، در شانزده مجلد که در مقدمه آن واحدی کلیه مشایخ خود را ذکر کرده و از آنها تجلیل کرده است مخصوصا استادش ثعلبی را که علوم قرآن و تفسیر را از او فراگرفته است.۵) تفسیر الوجیز، در یک مجلد مختصرتر از دو تفسیر فوق. نسخه ای از آن در کتابخانه مدرسه سپهسالار (شماره ۲۰۶۲) مؤرخه ۷۵۷ ق به نام تفسیر واحدی و نسخه دیگر در کتابخانه ملک تهران (شماره ۵۲۱۴) ثبت شده است.
منابع مقاله
۱- طبقات المفسرین سیوطی دار الکتب العلمیة لبنان۲- طبقات المفسرین داوودی ۲ جزء، جزء اول، دار الکتب العلمیة لبنان۳- الواحدی و منهجه فی التفسیر دکتر جودة محمد محمد المهدی به همت وزارت اوقاف مصر، این کتاب تحلیلی کامل از زندگی و تالیفات تفسیری و سبک و روش واحدی در تفسیر و خصوصیات تفسیرهای اوست.۴- ریحانة الادب میرزا محمد مدرس جلد ۶ انتشارات خیام تهران چاپ سوم سال ۱۳۶۹۵- روضات الجنات سید محمد باقر خوانساری جلد ۵ انتشارات اسماعیلیان قم۶- وفیات الاعیان ابن خلکان جلد سوم با تحقیق دکتر احساس عباس از منشورات شریف رضی قم چاپ سوم سال ۱۳۶۴۷- دانشنامه قرآنی و قرآن پژوهی به کوشش بهاء الدین خرمشاهی جلد اول چاپ اول پاییز ۱۳۷۷ تهران چاپ دوستان۸- مقدمه ترجمه اسباب النزول دکتر محمد جعفر اسلامی چاپ دیبا تهران چاپ دوم سال ۱۳۷۱۹- مقدمه اسباب النزول تحقیق کمال بسیونی زعلول در الکتب العلمیه بیروت سال ۱۴۱۱ هجری۱۰- فصلنامه پژوهشهای قرآنی شماره ۱ بهار ۱۳۷۴ نشریه دفتر تبلیغات اسلامیحوزه علمیه قم۱۱- مباحث فی علوم القرآن دکتر صبحی صالح انتشارات شریف رضی قم سال
عناوین مرتبط
...
wikifeqh: اسباب_النزول_(واحدی_نیشابوری)
کلمات دیگر: