ابوحامد اسفراینی

فقیه شافعی که ریاست دین و دنیا در بغداد بدو منتهی گشت

ابوحامد اسفراینی. [ اَ م ِ دِ اِ ف َ ی ِ ] ( اِخ ) احمدبن ابی طاهربن محمدبن ابی طاهر اسفراینی. فقیه شافعی که ریاست دین و دنیا در بغداد بدو منتهی گشت. بیش از سیصد فقیه بدرس او حاضر می آمدند. او فقه از ابوالحسن بن مرزبان و سپس ابوالقاسم دارکی فراگرفت. مردم روزگار او بر تقدم وی در جودت نظر همداستان بودند. خطیب در تاریخ بغداد آرد که ابوحامد روایت قلیلی از عبداﷲبن عدی و ابوبکر اسماعیلی و ابراهیم بن محمدبن عبدل اسفراینی و غیر آنان دارد و در روایت ثقه است و من او را بارها دیدم و در تدریس او بمسجد عبداﷲبن مبارک که در صدر قطیعةالربیعواقع است حاضر آمدم و شنیدم که می گفتند نهصد تن با هم در درس او حاضر آیند و مردم می گفتند که اگر شافعی این پیرو مذهب خویش بدیدی بسی بر خود بالیدی. و شیخ ابواسحاق در طبقات گوید که ابی الحسین قدوری حنیفی وی را بزرگ داشتی و بر هر کس تفضیل نهادی و وزیر ابوالقاسم مرا گفت که قدوری گوید که ابوحامد در اعتقاد من افقه از خود شافعی است. ولادت ابوحامد به سال 344 هَ. ق. بود و در سال 363 یا بقول خطیب در سال 364 به بغداد شد. و از سال هفتاد تا گاه مرگ بدانجا تدریس کرد. او راست تعلیقاتی بر مختصر مزنی. و در مذهب او راست : کتاب التعلیقةالکبری ، و نیز کتاب البستان از تآلیف اوست و آن کتابی خرد است. گویند فقیهی در مجلس مناظره نسبت به ابوحامد اطاله لسان کرد و شبانگاه بتمهید عذر بحجره وی شد و پوزش طلبید. ابوحامد گفت :
جفاء جری جهراً لدی الناس و انبسط
و عذرٌ اتی سراً فاکّد ما فرط
و من ظن ان یمحو جلی جفائه
خفی اعتذار فَهْوَ فی اعظم الغلط.
وفات او در شوال 406 به بغداد بود و تن او در خانه او بخاک سپردند و امام ابوعبداﷲبن المهتدی خطیب جامع منصور بر وی نماز کرد و روز وفات او در عظمت حزن و کثرت نوحه و گریه از روزهای مشهور بغداد است. در سال 410 جسد او را بباب حرب نقل کردند.