کورش

کورش (نام). کورش نامی ایرانی است که بر روی کوروش بزرگ بنیان گذار سلسلهٔ هخامنشی، پدربزرگش و پسر دوم داریوش دوم گذاشته شده است.
پارسی باستان: Kūruš
در کتیبه های عیلامی: Ku-rash
درکتیبه های بابلی: Ku-ra-ash
در زبان یونانی باستان: Κῦρος آمده است.
در زبان عبری: کورِوش Koresh
در زبان لاتین: سیروس Cyrus(که به انگلیسی «سایروس» خوانده می شود.)
در زبان فارسی این نام با دو املا کورش و کوروش نوشته می شود که کورش قدمت بیشتری دارد و در متون تاریخی به زبان فارسی به کار رفته است.
بنابر یک نظریه، کوروش، نامی پارسی است که می تواند مرتبط با Kúru- ایرانی باستان که در رزم نامه ملی هندی ها، ذکر شده، باشد. نظریه دیگر، تفسیر این نام به معنی «خوار کننده دشمن در مشاجره» که مشتقی از ریشه هندواروپایی و هندوایرانی kaũ-* به معنی «خوار کردن، پست کردن»، است، اما رضایی باغ بیدی، این تئوری را رد کرده است. به گفته او، کلمه kaũ-*، یک مشتق هم در زبان های ایرانی (از باستان تا امروزی) نداشته است. ووتر هنکلمن معتقد است که کوروش، نامی عیلامی است که کوتاه شده از «خداینام+فعل» است. به معنی «خدای نگهداری کرد/حمایت ارزانی داشت». نظریه هنکلمن، بر اساس سخن استرابن است که گفته «کوروش قبل از آنکه شاه شود، با نام (ایرانی قدیم) «آگراداتس» خوانده می شد. از نظر او، عیلامی بودن «کوروش»، دلیلی بر عیلامی تباری او نیست، چرا که در کتیبه بایگانی «آکروپل» شوش (اوایل قرن ششم پ.م)، به خوبی نماینگر فرمانروایی کوروش بر مردمی بود که خود را «پارسی» می دانستند، در حالی که اثری از «انشان» به چشم نمی خورد. اما چرا کوروش نامی عیلامی برای خود برگزید؟ پاسخ هنکلمن این است که کوروش خود را در استوانه اش «شاه انشان» (که تبارش تا «چیش پیش» می رساند که او هم شاه انشان معرفی کرده است) در مقابل ادعای مشابه نبونئید در استوانه «سیپار» به کار برده است. از نظر او، انشان نامی بود که برای بابلی ها، اسمی مشهورتر بود. از همین رو، او خود را پادشاه انشان معرفی کرد تا به خودش (به عنوان فرمانروای نخستین امپراتوری جهان) سابقه ای داده باشد. اما رضایی باغ بیدی، با سخن استرابو مخالف است. در روایت استرابو (کتاب ۱۵، فصل ۳، بند ۶)، نام کوروش بزرگ در آغاز «آگراداتس» بود و «کوروش» نامی است که او پس از پادشاهی و با الهام از نام رود «کُر» در جنوب پاسارگاد بر خود نهاد.
نام کوروش در زبان های گوناگون باستانی به گونه های مختلف نگاشته شده است:

رجوع شود به:کوروش