دشتستان

دشتستان (دستقان، دشتگان یا ایراهستان) ناحیه ساحلی گرمسیرات فارس که امروزه در میانه وسیعی از استان بوشهر می باشد.نبو
این ناحیه منتهی به ساحل در زمان هخامنشی بخشی از ساتراپ پایتخت بوده و وجود کاخ ها، آتشدان ها و بقایای معماری این دوره در منطقه موید این مطلب است؛ و شهر ساحلی آن تااوکه بوده است. حدود ۹ بنای باستانی (کاخ بردک سیاه - کاخ سنگ سیاه - کاخ کوروش - گور دختر - تپه امامزاده شه نورالدین - تپه باغ میل - تل چهار کنار دونی - تل شهید - معدن سنگ تنگ گیر) از دوره هخامنشی در این ناحیه وجود دارد.
این ناحیه در دورهٔ ایران باستان «ایراهستان» به معنی «سرزمین ساحلی» می باشد. در دوران پادشاهی ساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی) این منطقه جزء ناحیه یا استان «اردشیر خوره فارس» بوده است. در همین دوره نام فرعی این منطقه «دشتگان» بوده که بعدها در منابع تاریخی و جغرافیایی مسلمانان معرب آن یعنی «دستقان» به کار رفته است و از حدود قرن هشتم هجری عنوان دشتستان و بعضاً «گرمسیرات » به این منطقه اطلاق گردیده است که تا اواخر صفویه اینگونه شناخته می شده است. بیش از ۷۰ اثر باستانی از دوره ساسانی در این ناحیه یافت شده است. شهر توز از شهرهای مهم ساسانی در این ناحیه است.
این ناحیه در زمان قاجاریه با عنوان بلوک دشتستان از گرمسیرات فارس، میانه جنوب و مغرب شیراز با طول ۳۷ فرسخ (از قریه کلر ناحیه گناوه تا قریه منقل ناحیه خورموج) و عرض ۱۸ فرسخ (از قریه رودفاریاب کوه گیسکان ناحیه برازجان تا قریه شیف ناحیه مضافت بوشهر) بوده است که از شرق به بلوک دشتی و از شمال به بلوک خشت و از غرب و جنوب به لیروای و دریای فارس (خلیج فارس) منتهی می شده است.

دَشْتِستان
گور دختر، دَشْتِستان
شهرستانی در مرکز شرقی استان بوشهر، مشتمل بر بخش های مرکزی، بوشگان، ارم، سعدآباد، و شبانکاره، با مرکزیت اداری شهر برازجان. از شمال و شرق به استان فارس، از جنوب به شهرستان دشتی، و از غرب به شهرستان های تنگستان، بندر بوشهر، و گناوه محدود است. اراضی شرقی و شمال شرقی و شمالی این شهرستان، که بزرگ ترین شهرستان استان بوشهر است، کوهستانی است و دشت هموار برازجان در جنوب و جنوب غربی آن واقع شده است. کوه نخا، با ارتفاع ۱۷۹۳ متر، واقع در خاورشهر برازجان، بلندترین کوه آن و کوه درا نیز از دیگر کوه های مرتفع این شهرستان است و رودخانه های شاهپور و دالکی آن را مشروب می کنند. اقلیم این شهرستان در نواحی کوهستانی نسبتاً معتدل و در جلگه ها و دشت های جنوبی گرم و خشک و جمعیت آن ۲۲۶,۹۰۵ نفر است (۱۳۸۵). مهم ترین آبادی های آن عبارت اند از برازجان، تنگ ارم، دالکی، وحدّتیه، سعدآباد، شبانکاره، آب پخش، کلمه، دوراهی، و نظرآقا. راه شیراز به بوشهر، راه دالکی به تنگ ارم و فراشبند و نیز راه برازجان به بندر گناوه و اهرم، شبکۀ راه های ارتباطی این شهرستان را تشکیل می دهند. شهرستان دشتستان سرزمینی است کشاورزی و دشت برازجان از حاصل خیزترین نواحی ایران است و محصولات آن عبارت اند از تنباکو، خرما، غلات، مرکبات، کاهو، و باقلا.