مترادف دانشنامه : دیپلم، کارنامه، مدرک، انسیکلوپدی، فرهنگ نامه
دانشنامه
مترادف دانشنامه : دیپلم، کارنامه، مدرک، انسیکلوپدی، فرهنگ نامه
فارسی به انگلیسی
encyclopaedia, encyclopedia
university degree, licence
فارسی به عربی
دبلوم
مترادف و متضاد
انسیکلوپدی، فرهنگنامه
گواهی نامه، دیپلم، دانشنامه
دیپلم، کارنامه، مدرک
۱. دیپلم، کارنامه، مدرک
۲. انسیکلوپدی، فرهنگنامه
فرهنگ فارسی
گواهی نامه دانشگاه، گواهی نامه که به دانشجودهند
( اسم ) ۱ - کتاب علم کتاب حکمت : ( دانشنامه علائی تالیف ابن سیناست ) . ۲ - گواهی نامهای که در دانشگاه به الفارغالتحصیل میدهند .
( اسم ) ۱ - کتاب علم کتاب حکمت : ( دانشنامه علائی تالیف ابن سیناست ) . ۲ - گواهی نامهای که در دانشگاه به الفارغالتحصیل میدهند .
اثری حاوی اطلاعات مستند که به‌صورت مقاله‌های فشرده دربارۀ همه یا برخی از موضوع‌های دانش بشر تدوین می‌شود و از نظم خاصی پیروی می‌کند متـ . دائره‌المعارف
فرهنگ معین
( ~. مِ ) (اِمر. ) ۱ - گواهی نامه ای که به دانشجو، پس از اتمام دانشکده داده می شود. ۲ - دایرة المعارف .
لغت نامه دهخدا
دانشنامه. [ ن ِ م َ / م ِ ] ( اِ مرکب ) گواهی نامه دانشکده. مدرک و ورقه اجتهاد و فراغت از تحصیل در دانشکده ها و دانشگاهها. اجازه نامه علمی رسمی ختم تحصیل در رشته های مختلف علوم و فنون و ادبیات ازدانشکده ها و دانشگاهها. تصدیق نامه مدرک ختم تحصیلات عالیه . || نامه ای حاوی دانش و علم. نامه ای که در آن از دانش سخن رفته باشد. || کتاب حکمت. ( ناظم الاطباء ).
فرهنگ عمید
گواهی نامۀ دانشگاه، گواهی نامه ای که در دانشگاه به دانشجویی که دورۀ تحصیلی دانشگاه را تمام کرده باشد می دهند.
دانشنامه عمومی
دانشنامه یا دایرةالمعارف، مجموعه یا گردایهٔ نوشتاریِ جامع و فشرده ای است که شامل اطلاعاتی دربارهٔ همهٔ شاخه های دانش یا شاخهٔ مشخصی از دانش است. دائرةالمعارف برابرنهادهٔ اصطلاح Encyclopaedia است که خود برگرفته از اصطلاح یونانیِ enkyklios paideia به معنای آموزش فراگیر است، و در اصل بر مباحثی چون دستور زبان، معانی و بیان، موسیقی، ریاضیات، فلسفه، اخترشناسی، و تربیت بدنی دلالت دارد. این مفهوم به پیدایش اندیشه گردآوری مواد آموزشی پیشرفته در اثری واحد انجامید که در آن روابط و درونمایهٔ هنرها و علوم گوناگون تشریح می شود. در گذشته ای دور، تلاش هایی برای تهیهٔ آثاری از این نوع به عمل آمد و در زبان انگلیسی سِر توماس الیوت (به انگلیسی: Sir Thomas Elyot) این اصطلاح را برای نخستین بار در سال ۱۵۳۱ در اثری موسوم به حاکم (به انگلیسی: Governour)، رساله ای دربارهٔ تعلیم و تربیت، به کار برد. دانشنامه نباید با لغتنامه اشتباه شود: درحالی که لغت نامه ها به معنی هر یک از سرمدخل هایشان که معمولاً یک واژه هستند می پردازند، دائرةالمعارف ها حاوی اطلاعاتی دربارهٔ سرمدخل هایشان هستند. البته در مواردی مرز این دو روشن نیست.
«دائرةالمعارف». دائرةالمعارف فارسی، جلد ۱، صص ۹۵۷‐۹۵۸. (چاپ سوم، ۱۳۸۱). به سرپرستی مصاحب، غلامحسین، تهران: امیرکبیر، کتاب های جیبی. شابک ۹۶۴-۳۰۳-۰۴۵-۸.
مقدسی، مهناز. دانشنامه های ایرانی، تهران: مؤسسهٔ پژوهش های فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۴، شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۴۴-۴.
دورانت، ویل. تاریخ تمدن جلد ۱۱ (عصر ولتر). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴.
وسل، ژیوا، دائرةالمعارفهای فارسی، ترجمهٔ محمدعلی امیرمعزی، تهران: انتشارات توس، چاپ اول، ۱۳۶۸.
مقدسی، مهناز. دانشنامه های ایرانی. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، ۱۳۸۴.
برای فهرستی از دانشنامه های مهم تاریخ، فهرست دانشنامه ها و مقالات و فهرست دانشنامه های فارسی را ببینید.
اولین دائرةالمعارف ها به قصد مطالعه و بررسی مستمر و توسط فردی واحد تهیه می شد و به گونه ای فراهم می آمد که جنبهٔ متن درسی داشته باشد، و بدین سبب با دائرةالمعارف امروزی، که عمدتاً به عنوان مرجع به کار می رود و حاصل کار گروهی است، متفاوت بود. اگرچه گاه به ارسطو به منزلهٔ «پدر دائرةالمعارف» اشاره می شود، ظاهراً نخستین دائرةالمعارف به همت سپئوسیپوس (۳۳۸ ق. م)، فیلسوف یونانی و شاگرد افلاطون، در سده چهارم پیش از میلاد گردآوری شد، که فقط قطعاتی از آن بازمانده است. نخستین دانشنامه نویس رومی، دانشمند سدهٔ اول، مارکوس ترنتیوس وارو بود که دائرةالمعارفی در علوم انسانی با عنوان آثار عتیق ربانی و انسانی، شامل دستور زبان، جدل، فن بیان و بلاغت، هندسه، حساب، اخترشناسی، موسیقی، پزشکی، و معماری گرد آورد. این اثر نیز باقی نمانده است.
احتمالاً اولین کسی که سعی کرد دانش بشر را در کتابی جمع کند، پلینی بزرگ (در کتاب ۳۷جلدی تاریخ طبیعی) یا ارسطو بود. پس از آن ها، هم در جهان غرب و هم در مشرق زمین تلاش هایی برای این کار صورت گرفت که از جمله اولینِ آنها می توان از کتاب اشتقاقات ایسیدوروسِ سِویلی (ایزیدورِ سِویل) در سدهٔ هفتم میلادی و کتاب مفاتیح العلوم ابوعبدالله خوارزمی نام برد. همچنین از دیگر دانشنامه های دوران گذشته، دانشنامهٔ علایی را می توان نام برد که دانشنامه ای است تألیف ابن سینا به زبان فارسی در پنج علمِ منطق، طبیعیات (علم زیرین)، هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین). در این دانشنامه، ابن سینا تلاش کرده است تا آنجا که می تواند، واژه های فارسی به کار بَرَد.
«دائرةالمعارف». دائرةالمعارف فارسی، جلد ۱، صص ۹۵۷‐۹۵۸. (چاپ سوم، ۱۳۸۱). به سرپرستی مصاحب، غلامحسین، تهران: امیرکبیر، کتاب های جیبی. شابک ۹۶۴-۳۰۳-۰۴۵-۸.
مقدسی، مهناز. دانشنامه های ایرانی، تهران: مؤسسهٔ پژوهش های فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۴، شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۴۴-۴.
دورانت، ویل. تاریخ تمدن جلد ۱۱ (عصر ولتر). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴.
وسل، ژیوا، دائرةالمعارفهای فارسی، ترجمهٔ محمدعلی امیرمعزی، تهران: انتشارات توس، چاپ اول، ۱۳۶۸.
مقدسی، مهناز. دانشنامه های ایرانی. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی، ۱۳۸۴.
برای فهرستی از دانشنامه های مهم تاریخ، فهرست دانشنامه ها و مقالات و فهرست دانشنامه های فارسی را ببینید.
اولین دائرةالمعارف ها به قصد مطالعه و بررسی مستمر و توسط فردی واحد تهیه می شد و به گونه ای فراهم می آمد که جنبهٔ متن درسی داشته باشد، و بدین سبب با دائرةالمعارف امروزی، که عمدتاً به عنوان مرجع به کار می رود و حاصل کار گروهی است، متفاوت بود. اگرچه گاه به ارسطو به منزلهٔ «پدر دائرةالمعارف» اشاره می شود، ظاهراً نخستین دائرةالمعارف به همت سپئوسیپوس (۳۳۸ ق. م)، فیلسوف یونانی و شاگرد افلاطون، در سده چهارم پیش از میلاد گردآوری شد، که فقط قطعاتی از آن بازمانده است. نخستین دانشنامه نویس رومی، دانشمند سدهٔ اول، مارکوس ترنتیوس وارو بود که دائرةالمعارفی در علوم انسانی با عنوان آثار عتیق ربانی و انسانی، شامل دستور زبان، جدل، فن بیان و بلاغت، هندسه، حساب، اخترشناسی، موسیقی، پزشکی، و معماری گرد آورد. این اثر نیز باقی نمانده است.
احتمالاً اولین کسی که سعی کرد دانش بشر را در کتابی جمع کند، پلینی بزرگ (در کتاب ۳۷جلدی تاریخ طبیعی) یا ارسطو بود. پس از آن ها، هم در جهان غرب و هم در مشرق زمین تلاش هایی برای این کار صورت گرفت که از جمله اولینِ آنها می توان از کتاب اشتقاقات ایسیدوروسِ سِویلی (ایزیدورِ سِویل) در سدهٔ هفتم میلادی و کتاب مفاتیح العلوم ابوعبدالله خوارزمی نام برد. همچنین از دیگر دانشنامه های دوران گذشته، دانشنامهٔ علایی را می توان نام برد که دانشنامه ای است تألیف ابن سینا به زبان فارسی در پنج علمِ منطق، طبیعیات (علم زیرین)، هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین). در این دانشنامه، ابن سینا تلاش کرده است تا آنجا که می تواند، واژه های فارسی به کار بَرَد.
wiki: دانشنامه
دانشنامه (ابهام زدایی). دانشنامه یا دایرةالمعارف نام عمومی یا بخشی از عنوان کتاب هایی است که شامل اطلاعات جامعی هستند.
دانشنامه (مدرک تحصیلی) گواهی نامهٔ پایان تحصیلات دانشگاهی
دانشنامه همچنین ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
دانشنامه (مدرک تحصیلی) گواهی نامهٔ پایان تحصیلات دانشگاهی
دانشنامه همچنین ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
wiki: دانشنامه (ابهام زدایی)
مدرک تحصیلی، مانند دیپلم و لیسانس و دکترا و .....
فرهنگستان زبان و ادب
{encyclopedia, cyclopedia} [علوم کتابداری و اطلاع رسانی] اثری حاوی اطلاعات مستند که به صورت مقاله های فشرده دربارۀ همه یا برخی از موضوع های دانش بشر تدوین می شود و از نظم خاصی پیروی می کند
متـ . دائره المعارف
نقل قول ها
دانش نامه (یا دائرةالمعارف) گونه ای اثر دانش پایه یا فشرده ای جامع از آگاهی ها دربارهٔ همهٔ شاخه های دانش یا شاخه ای ویژه است.
• «هم اکنون با توجه به تحولات الکترونیکی انتشار کاغذی دانشنامه بی معناست. دانشنامه های معروف هیچ کدام دیگر کاغذی چاپ نمی شوند. سایر منابع مرجع هم به طرف نشر غیر کاغذی رفته اند. نشر الکترونیکی اجتناب ناپذیر است و با توجه به این نشر، دیگر ترتیب الفبایی نیست که روند نشر دانشنامه ها را تعیین کند، بلکه امکانات و ضرورت هاست که تعیین کننده است. باید با توجه به امکاناتمان هر آنچه می توانیم تهیه و بدون توجه به نظم الفبایی تنظیم کنیم و آنها را به روز برسانیم.» -> عبدالحسین آذرنگ
• «هم اکنون با توجه به تحولات الکترونیکی انتشار کاغذی دانشنامه بی معناست. دانشنامه های معروف هیچ کدام دیگر کاغذی چاپ نمی شوند. سایر منابع مرجع هم به طرف نشر غیر کاغذی رفته اند. نشر الکترونیکی اجتناب ناپذیر است و با توجه به این نشر، دیگر ترتیب الفبایی نیست که روند نشر دانشنامه ها را تعیین کند، بلکه امکانات و ضرورت هاست که تعیین کننده است. باید با توجه به امکاناتمان هر آنچه می توانیم تهیه و بدون توجه به نظم الفبایی تنظیم کنیم و آنها را به روز برسانیم.» -> عبدالحسین آذرنگ
wikiquote: دانشنامه
دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] «دانشنامه» در اصطلاح به «نامه ای حاوی دانش و علم و نامه ای که در آن از دانش، سخن رفته باشد» گفته می شود و آن را ملخصی از اطلاعات وآگاهی های دقیق، متقن و روزآمد در همه رشته های بشری یا رشته ای خاص دانسته اند که پژوهشگر برای یافتن پاسخ سؤال خود در اولین گام به آن ها مراجعه می کند و کلید کار خود را از این طریق بدست می آورد.
البته چنین مجموعه ای هرگز پاسخ نهایی را در اختیار پژوهشگر قرار نمی دهد؛ زیرا در دانشنامه اهم مطالب مربوط به موضوعات و مباحث مورد اختلاف و دیدگاه های گوناگون مطرح می شود و مراجع و منابع دست اولی که محقق می تواند در گام بعدی به آن ها مراجعه کند، ذکر می شود. بنابراین دانشنامه، راهنما و جهت دهنده و یاری رسان پژوهنده، برای سیر در جاده تحقیق است.
البته چنین مجموعه ای هرگز پاسخ نهایی را در اختیار پژوهشگر قرار نمی دهد؛ زیرا در دانشنامه اهم مطالب مربوط به موضوعات و مباحث مورد اختلاف و دیدگاه های گوناگون مطرح می شود و مراجع و منابع دست اولی که محقق می تواند در گام بعدی به آن ها مراجعه کند، ذکر می شود. بنابراین دانشنامه، راهنما و جهت دهنده و یاری رسان پژوهنده، برای سیر در جاده تحقیق است.
wikiahlb: دانشنامه
پیشنهاد کاربران
دائرة المعارف
اولین کسی که سعی کرد دانش بشر را در کتابی جمع کند احتمالا پلینی مهین ( در کتاب ۳۷ جلدی تاریخ طبیعی ) بود. پس از او هم در جهان غرب و هم در مشرق زمین تلاش هایی برای این کار صورت گرفت که از جمله اولین آن ها می توان از کتاب اشتقاقات ایسیدوروس سویلی در قرن هفتم میلادی و کتاب مفاتیح العلوم محمدابن احمد خوارزمی نام برد.
نخستین تلاش در روش مند کردن دانشنامه نگاری در سال ۱۶۲۰ صورت گرفت. در این تاریخ سیاست مدار و فیلسوف انگلیسی، فرانسیس بیکن ( ۱۵۶۱ - ۱۶۲۶ م ) با اثر خود "احیای علوم کبیر" ساختاری را برای دانشنامه در سه بخش عمده ( طبیعت، انسان و تاثیر انسان در طبیعت ) ترتیب داد. ( انکارتا، ۲۰۰۱، ذیل Encyclopedia )
سده هجدهم تا بیستم را می توان دوره تحول دانشنامه نگاری در غرب و متعاقب آن در جهان دانست که حاصل تحول فلسفی و فرهنگی موسوم به "روشنگری" بود. از آثار مهم این دوره کتابی از افرایم چیمبرز ( ۱۶۸۰ - ۱۷۴۰م ) است با نام فرهنگ جهانی هنرها و علوم در دو جلد. به همین سبب او را پدر دانشنامه نگاری نوین می نامند.
به نقل از: مقدسی، مهناز ( ۱۳۸۴ ) . دانشنامه های ایرانی. تهران. دفتر پژوهش های فرهنگی.
● دانشنامه های سده پنجم تا چهاردهم هجری
▪ دانشنامه علائی، نوشته ابن سینا و ابوعبید جوزجانی، قرن پنجم هجری، در فلسفه
▪ بهمنیار بن مرزبان آذربایجانی، ترجمه شده از عربی به فارسی
▪ نزهت نامه علائی، نوشته شاهمردان ابن ابی الخیر رازی، قرن ششم هجری، در علوم طبیعی
▪ بحر الفوائد، نویسنده ناشناس، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ یواقیت العلوم و دراری النجوم، نویسنده ناشناس، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، نوشته محمد بن محمود بن احمد طوسی سلمانی، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ جامع العلوم، نوشته امام فخرالدین محمد بن عمر رازی، قرن ششم هجری، عمومی
▪ الرساله الکمالیه فی الحقایق الالهیه ، نوشته فخرالدین رازی، قرن ششم هجری
▪ فرخ نامه جمالی، نوشته ابوبکر جمالی یزدی، قرن ششم هجری، در علوم طبیعی
▪ نوادر التبادر لتحفه البهادر، نوشته شمس الدین دنیسری، قرن هفتم هجری، در علوم طبیعی
▪ دره التاج لغره الدباج، نوشته قطب الدین شیرازی، قرن هفتم و هشتم هجری، در فلسفه
▪ نفایس الفنون فی عرائس العیون، نوشته شمس الدین محمد بن محمود آملی، قرن هشتم هجری، عمومی
▪ نزهه القلوب، نوشته حمدالله مستوفی، قرن هشتم هجری، در جغرافیا
▪ مونس نامه، نویسنده نامعلوم، قرن هشتم هجری
▪ ریاض الناصحین، نوشته محمد بن محمد جامی الماسی حنفی، قرن نهم هجری
▪ دانشنامه جهان، نوشته غیاث الدین علی حسینی اصفهانی، قرن نهم هجری، در فلسفه و علوم طبیعی
▪ گنج معنی، نوشته ابونصر محمد محمودی بخارایی، قرن دهم هجری
▪ جواهر العلوم همایونی، نوشته محمد فاضل مسکینی قاضی سمرقندی، قرن دهم هجری
▪ ریاض الابرار، نوشته ملاحسین عقیلی رستمداری، قرن دهم هجری
▪ سلم السماوات، نوشته ابوالقاسم انصاری کازرونی، قرن یازدهم هجری، در علوم مذهبی
▪ کشکول، نوشته میرزا سلطان محمود، قرن یازدهم هجری
▪ گنج بادآورده صاحبقرانی، نوشته امان الله خان کابلی شیرازی، قرن یازدهم هجری، در پزشکی
▪ شاهد صادق، نوشته میرزا صادق اصفهانی، قرن یازدهم هجری
▪ شجره دانش، نوشته نظام الدین احمد گیلانی، قرن یازدهم هجری، به عربی و فارسی
▪ تحفه الهند، نوشته میرزاخان بن فخرالدین محمد، قرن یازدهم هجری، درباره هند
▪ عقول عشره، نوشته محمد براری امی، قرن یازدهم هجری
▪ بهارستان علوم، نوشته ملا قطب طالقانی، قرن دوازدهم هجری
▪ رشحات الفنون، نوشته امین الدین خان حسینی هروی، قرن دوازدهم هجری
▪ جنات الخلود، نوشته میرزا محمدرضا مومن امامی مدرس، قرن دوازدهم هجری
▪ کشاف اصطلاحات فنون، نوشته محمداعلی بن علی تهانوی، قرن دوازدهم هجری، به عربی و فارسی
▪ گنجینه صادق، نوشته شاکرخان صادق بهادر، قرن دوازدهم هجری
▪ مختصر مفید، نوشته محمداسلم بنگالی پندوایی، قرن سیزدهم هجری
▪ ریاض الجنه ، نوشته محمد حسن حسینی زنوزی، قرن سیزدهم هجری
▪ بحر العلوم، نوشته محمد حسن حسینی زنوزی، قرن سیزدهم هجری
▪ مطالع الهند یا مطلع الهند، نوشته سلامت علی طبیب، قرن سیزدهم هجری
▪ قواعد المصدرین، نوشته احمدالله بن محمدواحد قریشی، قرن سیزدهم هجری
▪ مطلع العلوم و مجمع الفنون، نوشته واجدعلی خان هوگلی، قرن سیزدهم هجری
▪ دایره المعارف اعلمی، نوشته محمدحسین اعلمی مهرجانی، قرن چهاردهم هجری، درباره تشیع دانشنامه های معاصر
▪ نامه دانشوران ناصری، نوشته جمعی ( به سرپرستی علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه ) ، انتشار ۱۲۹۶ تا ۱۳۲۴ ق.
▪ فرهنگ نامه نفیسی نوشته سعید نفیسی، انتشار ۱۳۱۹ ش.
▪ لغت نامه دهخدا نوشته جمعی ( به سرپرستی علی اکبر دهخدا، محمد معین، سید جعفر شهیدی، و محمد دبیرسیاقی ) ، انتشار ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۹ ش.
▪ دایره المعارف فارسی، نوشته و ترجمه جمعی ( به سرپرستی غلامحسین مصاحب و رضا اقصی ) ، مبتنی بر دانشنامه کلمبیا وایکینگ، انتشار ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۴ ش.
▪ ایرانشهر، نوشته جمعی، انتشار ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ ش. ، درباره ایران
▪ دانشنامه ایران و اسلام، نوشته و ترجمه جمعی ( به سرپرستی احسان یارشاطر ) ، مبتنی بر دایره المعارف اسلام، انتشار ۱۳۵۴ تا ۱۳۷۰ ش.
▪ دایره المعارف تشیع، به سرپرستی مهدی محقق، احمد صدر حاج سیدجوادی، کامران فانی، و بهاءالدین خرمشاهی، انتشار ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۳
▪ دانشنامه جهان اسلام، به سرپرستی مهدی محقق، نصرالله پورجوادی، سید مصطفی میرسلیم، و غلامعلی حداد عادل، انتشار ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۲
▪ دایره المعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، انتشار ۱۳۶۷تا ۱۳۸۱
▪ دانشنامه ادب فارسی، به سرپرستی حسن . . .
نخستین تلاش در روش مند کردن دانشنامه نگاری در سال ۱۶۲۰ صورت گرفت. در این تاریخ سیاست مدار و فیلسوف انگلیسی، فرانسیس بیکن ( ۱۵۶۱ - ۱۶۲۶ م ) با اثر خود "احیای علوم کبیر" ساختاری را برای دانشنامه در سه بخش عمده ( طبیعت، انسان و تاثیر انسان در طبیعت ) ترتیب داد. ( انکارتا، ۲۰۰۱، ذیل Encyclopedia )
سده هجدهم تا بیستم را می توان دوره تحول دانشنامه نگاری در غرب و متعاقب آن در جهان دانست که حاصل تحول فلسفی و فرهنگی موسوم به "روشنگری" بود. از آثار مهم این دوره کتابی از افرایم چیمبرز ( ۱۶۸۰ - ۱۷۴۰م ) است با نام فرهنگ جهانی هنرها و علوم در دو جلد. به همین سبب او را پدر دانشنامه نگاری نوین می نامند.
به نقل از: مقدسی، مهناز ( ۱۳۸۴ ) . دانشنامه های ایرانی. تهران. دفتر پژوهش های فرهنگی.
● دانشنامه های سده پنجم تا چهاردهم هجری
▪ دانشنامه علائی، نوشته ابن سینا و ابوعبید جوزجانی، قرن پنجم هجری، در فلسفه
▪ بهمنیار بن مرزبان آذربایجانی، ترجمه شده از عربی به فارسی
▪ نزهت نامه علائی، نوشته شاهمردان ابن ابی الخیر رازی، قرن ششم هجری، در علوم طبیعی
▪ بحر الفوائد، نویسنده ناشناس، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ یواقیت العلوم و دراری النجوم، نویسنده ناشناس، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، نوشته محمد بن محمود بن احمد طوسی سلمانی، قرن ششم هجری، در علوم مذهبی
▪ جامع العلوم، نوشته امام فخرالدین محمد بن عمر رازی، قرن ششم هجری، عمومی
▪ الرساله الکمالیه فی الحقایق الالهیه ، نوشته فخرالدین رازی، قرن ششم هجری
▪ فرخ نامه جمالی، نوشته ابوبکر جمالی یزدی، قرن ششم هجری، در علوم طبیعی
▪ نوادر التبادر لتحفه البهادر، نوشته شمس الدین دنیسری، قرن هفتم هجری، در علوم طبیعی
▪ دره التاج لغره الدباج، نوشته قطب الدین شیرازی، قرن هفتم و هشتم هجری، در فلسفه
▪ نفایس الفنون فی عرائس العیون، نوشته شمس الدین محمد بن محمود آملی، قرن هشتم هجری، عمومی
▪ نزهه القلوب، نوشته حمدالله مستوفی، قرن هشتم هجری، در جغرافیا
▪ مونس نامه، نویسنده نامعلوم، قرن هشتم هجری
▪ ریاض الناصحین، نوشته محمد بن محمد جامی الماسی حنفی، قرن نهم هجری
▪ دانشنامه جهان، نوشته غیاث الدین علی حسینی اصفهانی، قرن نهم هجری، در فلسفه و علوم طبیعی
▪ گنج معنی، نوشته ابونصر محمد محمودی بخارایی، قرن دهم هجری
▪ جواهر العلوم همایونی، نوشته محمد فاضل مسکینی قاضی سمرقندی، قرن دهم هجری
▪ ریاض الابرار، نوشته ملاحسین عقیلی رستمداری، قرن دهم هجری
▪ سلم السماوات، نوشته ابوالقاسم انصاری کازرونی، قرن یازدهم هجری، در علوم مذهبی
▪ کشکول، نوشته میرزا سلطان محمود، قرن یازدهم هجری
▪ گنج بادآورده صاحبقرانی، نوشته امان الله خان کابلی شیرازی، قرن یازدهم هجری، در پزشکی
▪ شاهد صادق، نوشته میرزا صادق اصفهانی، قرن یازدهم هجری
▪ شجره دانش، نوشته نظام الدین احمد گیلانی، قرن یازدهم هجری، به عربی و فارسی
▪ تحفه الهند، نوشته میرزاخان بن فخرالدین محمد، قرن یازدهم هجری، درباره هند
▪ عقول عشره، نوشته محمد براری امی، قرن یازدهم هجری
▪ بهارستان علوم، نوشته ملا قطب طالقانی، قرن دوازدهم هجری
▪ رشحات الفنون، نوشته امین الدین خان حسینی هروی، قرن دوازدهم هجری
▪ جنات الخلود، نوشته میرزا محمدرضا مومن امامی مدرس، قرن دوازدهم هجری
▪ کشاف اصطلاحات فنون، نوشته محمداعلی بن علی تهانوی، قرن دوازدهم هجری، به عربی و فارسی
▪ گنجینه صادق، نوشته شاکرخان صادق بهادر، قرن دوازدهم هجری
▪ مختصر مفید، نوشته محمداسلم بنگالی پندوایی، قرن سیزدهم هجری
▪ ریاض الجنه ، نوشته محمد حسن حسینی زنوزی، قرن سیزدهم هجری
▪ بحر العلوم، نوشته محمد حسن حسینی زنوزی، قرن سیزدهم هجری
▪ مطالع الهند یا مطلع الهند، نوشته سلامت علی طبیب، قرن سیزدهم هجری
▪ قواعد المصدرین، نوشته احمدالله بن محمدواحد قریشی، قرن سیزدهم هجری
▪ مطلع العلوم و مجمع الفنون، نوشته واجدعلی خان هوگلی، قرن سیزدهم هجری
▪ دایره المعارف اعلمی، نوشته محمدحسین اعلمی مهرجانی، قرن چهاردهم هجری، درباره تشیع دانشنامه های معاصر
▪ نامه دانشوران ناصری، نوشته جمعی ( به سرپرستی علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه ) ، انتشار ۱۲۹۶ تا ۱۳۲۴ ق.
▪ فرهنگ نامه نفیسی نوشته سعید نفیسی، انتشار ۱۳۱۹ ش.
▪ لغت نامه دهخدا نوشته جمعی ( به سرپرستی علی اکبر دهخدا، محمد معین، سید جعفر شهیدی، و محمد دبیرسیاقی ) ، انتشار ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۹ ش.
▪ دایره المعارف فارسی، نوشته و ترجمه جمعی ( به سرپرستی غلامحسین مصاحب و رضا اقصی ) ، مبتنی بر دانشنامه کلمبیا وایکینگ، انتشار ۱۳۴۵ تا ۱۳۷۴ ش.
▪ ایرانشهر، نوشته جمعی، انتشار ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ ش. ، درباره ایران
▪ دانشنامه ایران و اسلام، نوشته و ترجمه جمعی ( به سرپرستی احسان یارشاطر ) ، مبتنی بر دایره المعارف اسلام، انتشار ۱۳۵۴ تا ۱۳۷۰ ش.
▪ دایره المعارف تشیع، به سرپرستی مهدی محقق، احمد صدر حاج سیدجوادی، کامران فانی، و بهاءالدین خرمشاهی، انتشار ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۳
▪ دانشنامه جهان اسلام، به سرپرستی مهدی محقق، نصرالله پورجوادی، سید مصطفی میرسلیم، و غلامعلی حداد عادل، انتشار ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۲
▪ دایره المعارف بزرگ اسلامی، به سرپرستی سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، انتشار ۱۳۶۷تا ۱۳۸۱
▪ دانشنامه ادب فارسی، به سرپرستی حسن . . .
کلمات دیگر: