مترادف دبیر : مدرس، معلم، راقم، کاتب، مترسل، محرر، منشی، نویسنده، باسواد، تحصیلکرده
دبیر
مترادف دبیر : مدرس، معلم، راقم، کاتب، مترسل، محرر، منشی، نویسنده، باسواد، تحصیلکرده
فارسی به انگلیسی
secretary, clerk, teacher(of a middle school)
clerk, educator, schoolteacher, teacher
فارسی به عربی
سکرتیر , محاسب التامین , معلم
مترادف و متضاد
دبیر، امارگیر، مامور احصائیه
دبیر، منشی، محرم اسرار
دبیر، مربی، معلم، اموزگار، مدرس، اموختار
مدرس، معلم
راقم، کاتب، مترسل، محرر، منشی، نویسنده
باسواد، تحصیلکرده
۱. مدرس، معلم
۲. راقم، کاتب، مترسل، محرر، منشی، نویسنده
۳. باسواد، تحصیلکرده
فرهنگ فارسی
نویسنده، منشی، کسی که دردبیرستان درس میدهد
( صفت اسم ) ۱ - نویسنده منشی کاتب . ۲ - درس خوانده با سواد مقابل نا دبیر امی . ۳ - کسی که در دبیرستان تدریس کند . معلم متوسطه . ۴ - یکی از کارمندان سفارتخانه که در غیاب سفیر کبیر و وزیر مختار میتواند کاردار شود نایب سفارت . جمع دبیران . یا دبیر انجم عطارد . یا دبیر فلک عطارد
( صفت اسم ) ۱ - نویسنده منشی کاتب . ۲ - درس خوانده با سواد مقابل نا دبیر امی . ۳ - کسی که در دبیرستان تدریس کند . معلم متوسطه . ۴ - یکی از کارمندان سفارتخانه که در غیاب سفیر کبیر و وزیر مختار میتواند کاردار شود نایب سفارت . جمع دبیران . یا دبیر انجم عطارد . یا دبیر فلک عطارد
فرهنگ معین
(دَ ) [ ع . ] (ص . اِ. ) ۱ - نویسنده ، کاتب . ۲ - کسی که در دبیرستان تدریس کند.
لغت نامه دهخدا
دبیر. [دُ ب َ ] ( اِخ ) لقب کعب بن عمرو است. ( منتهی الارب ).
دبیر. [دُ ب َ ] ( اِخ ) قبیله ای است از اسد. ( منتهی الارب ).
دبیر. [ دَ ] ( ص ، اِ ) نویسنده. ( برهان ) ( از جهانگیری ) ( صحاح الفرس ) ( اوبهی ). منشی. ( برهان ) ( جهانگیری ). پناغ. ( سروری ). بناغ. ( دهار ). کاتب. ( مهذب الاسماء ). ادیب. کتّاب. قلم زن. باسواد. که خط دارد. که خواندن و نوشتن تواند. که کتابت تواند. دارای هنر نویسندگی. صاحب غیاث اللغات و به تبع او صاحب آنندراج گفته اند که در سراج اللغات نوشته شده است که این لفظ نزد اکثر فارسی است ونزد بعضی عربی و در یکی از رساله های معتبره بنظر آمده که دبیر در اصل «دوبیر» بود بضم دال چه «بیر» به معنی حافظه است و منشی هم صاحب دو حافظه نظم و نثر میباشد و نزد بعضی دبیر بفتح معرب همین دوبیر است. ( غیاث ) ( آنندراج ). دبیر و دویر نویسنده نامه و در اصل دوبیر و دوویر بوده و نیز «ویر» به معنی حافظه است یعنی آنکه حافظه نظم و نثر دارد و قیل آنکه حافظه ٔتازی و پارسی دارد و مشهور بفتح دال است و «دویر» افصح است از دبیر لکن متأخران عجم که بعرب آمیخته واو را به باء بدل کردند و ضم دال بفتح جهت خفت و نیامدن صیغه فعیل ( بضم فا ) در لغت عرب ، و ممکن است که دویر ( بضم دال و کسر واو فارسی ) باشد و دبیر ( بفتح دال و کسر بای موحده ) معرب آن باشد و در بعضی شروح انوری گفته که دویر در اصل دوویر بوده یعنی صاحب دو ادراک و دو حافظه چه او را دو ادراک باید یکی برای جمع کردن معانی در دل و دیگر برای جمع حروف بقلم ، بخلاف دیگران که یک ادراکشان بسنده است. و نیز صاحب آنندراج از انجمن آرا نقل کند که : در اصل دبیر و دَویر بوده که دُویر تبدیل آن است و به معنی حافظ نظم و نثر و تازی و پارسی ، و ویر به معنی دانش هم گفته اند اصل به پارسی دویر است و شاید دبیر معرب آن باشد چه دبیر به معنی کاتب و نویسنده نیامده و دبور و دابر و تدبیر و دبار هیچیک از این چهار به این معنی نیامده ، و دبربضم و بضمتین پشت و مقعد را گویند و پس هر چیزی را نیز گویند و دبر اللیل و الشهر آخر شب و آخر ماه و تدبیر و ملاحظه پس کار و در پارسی ویر به معنی فهم و ادراک و حفظ و صاحب این حال را تندویر و تیزویر گفته اند یعنی تیزدانش و تندادراک و زیرک... و احمدبن ابوحامد کرمانی صاحب تاریخ عقدالعلی که از معاریف فضلاء بوده در این رباعی خود واضح تر کرده است :
دبیر. [دُ ب َ ] ( اِخ ) قبیله ای است از اسد. ( منتهی الارب ).
دبیر. [ دَ ] ( ص ، اِ ) نویسنده. ( برهان ) ( از جهانگیری ) ( صحاح الفرس ) ( اوبهی ). منشی. ( برهان ) ( جهانگیری ). پناغ. ( سروری ). بناغ. ( دهار ). کاتب. ( مهذب الاسماء ). ادیب. کتّاب. قلم زن. باسواد. که خط دارد. که خواندن و نوشتن تواند. که کتابت تواند. دارای هنر نویسندگی. صاحب غیاث اللغات و به تبع او صاحب آنندراج گفته اند که در سراج اللغات نوشته شده است که این لفظ نزد اکثر فارسی است ونزد بعضی عربی و در یکی از رساله های معتبره بنظر آمده که دبیر در اصل «دوبیر» بود بضم دال چه «بیر» به معنی حافظه است و منشی هم صاحب دو حافظه نظم و نثر میباشد و نزد بعضی دبیر بفتح معرب همین دوبیر است. ( غیاث ) ( آنندراج ). دبیر و دویر نویسنده نامه و در اصل دوبیر و دوویر بوده و نیز «ویر» به معنی حافظه است یعنی آنکه حافظه نظم و نثر دارد و قیل آنکه حافظه ٔتازی و پارسی دارد و مشهور بفتح دال است و «دویر» افصح است از دبیر لکن متأخران عجم که بعرب آمیخته واو را به باء بدل کردند و ضم دال بفتح جهت خفت و نیامدن صیغه فعیل ( بضم فا ) در لغت عرب ، و ممکن است که دویر ( بضم دال و کسر واو فارسی ) باشد و دبیر ( بفتح دال و کسر بای موحده ) معرب آن باشد و در بعضی شروح انوری گفته که دویر در اصل دوویر بوده یعنی صاحب دو ادراک و دو حافظه چه او را دو ادراک باید یکی برای جمع کردن معانی در دل و دیگر برای جمع حروف بقلم ، بخلاف دیگران که یک ادراکشان بسنده است. و نیز صاحب آنندراج از انجمن آرا نقل کند که : در اصل دبیر و دَویر بوده که دُویر تبدیل آن است و به معنی حافظ نظم و نثر و تازی و پارسی ، و ویر به معنی دانش هم گفته اند اصل به پارسی دویر است و شاید دبیر معرب آن باشد چه دبیر به معنی کاتب و نویسنده نیامده و دبور و دابر و تدبیر و دبار هیچیک از این چهار به این معنی نیامده ، و دبربضم و بضمتین پشت و مقعد را گویند و پس هر چیزی را نیز گویند و دبر اللیل و الشهر آخر شب و آخر ماه و تدبیر و ملاحظه پس کار و در پارسی ویر به معنی فهم و ادراک و حفظ و صاحب این حال را تندویر و تیزویر گفته اند یعنی تیزدانش و تندادراک و زیرک... و احمدبن ابوحامد کرمانی صاحب تاریخ عقدالعلی که از معاریف فضلاء بوده در این رباعی خود واضح تر کرده است :
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) از شاعران برهمنی مذهب هند بود بعدها به تشیع گرایید و بر خود سلامت علی نام نهاد و در زبان اردو مرتبه های بی مانند و بفارسی در حق امامان دوازده گانه نعتهای زیبا دارد. به سال 1292 هَ . ق . در گذشته است . از اوست :
چون دبیر مدح خوانت ای امام دین پناه
بنده ٔ خاص خدا و سایه ٔ لطف اله
با کمال عجز از تقصیر خدمت عذرخواه
بنده ٔ بیچاره کاشی از دل و جان سال و ماه
روز و شب در خطه ٔ آمل ثنا خوان شماست .
چون دبیر مدح خوانت ای امام دین پناه
بنده ٔ خاص خدا و سایه ٔ لطف اله
با کمال عجز از تقصیر خدمت عذرخواه
بنده ٔ بیچاره کاشی از دل و جان سال و ماه
روز و شب در خطه ٔ آمل ثنا خوان شماست .
(قاموس الاعلام ترکی ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) (به معنی مقدس ) پادشاه عجلون و یکی از سلاطین پنجگانه ای است که برای انهدام جبعون همداستان گردیدند بنابر این یوشع ویرا با سایر رفقایش کشت و بر درخت آویخت (یوشع 10: 3). (قاموس کتاب مقدس ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) اسم موضعی است در نزدیکی حبرون که اول به قریه ٔ سفر (داود: 1:11) و قریه ٔ سفر (یوشع 15:15) مسمی بوده است و پس از آن قریه ٔ سنه نامیده شد (یوشع 15:49) و دبیر یعنی مقدس و قریه ٔ سفر یعنی ده کتابها بدین لحاظ دور نیست که آنجا محل تعالیم دینیه کنعانیان بوده است . و دبیر شهر حصاردار بنی عناق بود که یوشع بدان دست یافته است (یوشع 10:38 و39) و به سبط یهودا داده شد، از آن پس مجدداًبدست کنعانیان افتاد لکن ثانیاً بواسطه ٔ عثنئیل بر اسرائیلیان استقرار یافت (یوشع 21:15) و در تعیین موضع این شهر بعضی برآنند که همانند دویریان میباشد که بمسافت سفر یکساعت در طرف غربی حبرون میباشد و دیگران بر اینکه همان ظهریه است که موقع چشمه های فوقانی و تحتانی میباشد. (داود 1:15). (قاموس کتاب مقدس ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) دهی است به یک فرسنگی نیشابور. ابوعبداﷲ محمدبن عبداﷲبن یوسف بن خرشیدالدبیری متوفی به سال 307 هَ . ق . بدانجا منسوب است . وی از قتبیة بن سعید و محمدبن ابان و اسحاق بن راهویه و گروهی دیگر سماع و ازو ابوحامد روایت دارد. (از معجم البلدان ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) شهری بوده است در نزدیکی دشت عحور (یوشع 15: 7) و دور نیست که در دشت دبیر فیمابین اورشلیم و اریحا واقع بوده است . (قاموس کتاب مقدس ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) نام شاعری برهمنی مذهب فرزند رئیس قبیله ای در کنجاوه از مضافات لاهور. نزد علمای مشهور مسلمان زمان خود تحصیل علوم ادبی و فنون عقلی کرد و به دبیری یکی از نواب ها رسید و در هجو درانیان از شاهجهان آباد بیرون رفت و در سال 1305 هَ . ق . درگذشت . این بیت او راست :
دل صدچاک دارد شانه زان رو
که با اشعار باشد الفت او.
دل صدچاک دارد شانه زان رو
که با اشعار باشد الفت او.
(از قاموس الاعلام ترکی ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) نام شهری در قسمت بنی حاد و در شرقی اردن واقع بود (یوشع 13: 26)و دور نیست که «لودبار» باشد. (قاموس کتاب مقدس ).
دبیر. [ دَ ] (اِخ ) نجم الدین علی بن عمربن علی شافعی الکاتبی قزوینی مکنی به ابوالحسن از معاصران هلاکوخان بودو از خاندان دبیران قزوین متوفی به سال 675 هَ . ق .و از حکما و دانشمندان رصد و ریاضیات و حساب . کتب بسیار از جمله شرح کشف و حکمت عین و جامع الدقائق و رسالة الشمسیة در منطق از مصنفات اوست . (از تاریخ گزیده چ اروپا ص 811). و رجوع به کاتبی علی بن عمر شود.
دبیر. [دَ ] (ع اِ) از رشته آنچه که پس رویه برآرند وقت رشتن . مقابل قبیل رشته که در وقت تابیدن آن دست بطرف بالا برده شود. مقابل قبیل . آنکه فرود آرند بوقت پیچیدن بر دوک . رشته که در عین تابیدن آن دست بطرف بالا برده شود نه آنکه بجانب سینه آید. (جهانگیری ). || چیزی که آنرا از سینه پس ببری . و گویند: عرف دبیره من قبیله ؛ ای معصیته من طاعته . (منتهی الارب ).
دبیر. [دُ ب َ ] (اِخ ) قبیله ای است از اسد. (منتهی الارب ).
دبیر. [دُ ب َ ] (اِخ ) لقب کعب بن عمرو است . (منتهی الارب ).
دبیر. [ دَ ] (ص ، اِ) نویسنده . (برهان ) (از جهانگیری ) (صحاح الفرس ) (اوبهی ). منشی . (برهان ) (جهانگیری ). پناغ . (سروری ). بناغ . (دهار). کاتب . (مهذب الاسماء). ادیب . کتّاب . قلم زن . باسواد. که خط دارد. که خواندن و نوشتن تواند. که کتابت تواند. دارای هنر نویسندگی . صاحب غیاث اللغات و به تبع او صاحب آنندراج گفته اند که در سراج اللغات نوشته شده است که این لفظ نزد اکثر فارسی است ونزد بعضی عربی و در یکی از رساله های معتبره بنظر آمده که دبیر در اصل «دوبیر» بود بضم دال چه «بیر» به معنی حافظه است و منشی هم صاحب دو حافظه ٔ نظم و نثر میباشد و نزد بعضی دبیر بفتح معرب همین دوبیر است . (غیاث ) (آنندراج ). دبیر و دویر نویسنده ٔ نامه و در اصل دوبیر و دوویر بوده و نیز «ویر» به معنی حافظه است یعنی آنکه حافظه ٔ نظم و نثر دارد و قیل آنکه حافظه ٔتازی و پارسی دارد و مشهور بفتح دال است و «دویر» افصح است از دبیر لکن متأخران عجم که بعرب آمیخته واو را به باء بدل کردند و ضم دال بفتح جهت خفت و نیامدن صیغه ٔ فعیل (بضم فا) در لغت عرب ، و ممکن است که دویر (بضم دال و کسر واو فارسی ) باشد و دبیر (بفتح دال و کسر بای موحده ) معرب آن باشد و در بعضی شروح انوری گفته که دویر در اصل دوویر بوده یعنی صاحب دو ادراک و دو حافظه چه او را دو ادراک باید یکی برای جمع کردن معانی در دل و دیگر برای جمع حروف بقلم ، بخلاف دیگران که یک ادراکشان بسنده است . و نیز صاحب آنندراج از انجمن آرا نقل کند که : در اصل دبیر و دَویر بوده که دُویر تبدیل آن است و به معنی حافظ نظم و نثر و تازی و پارسی ، و ویر به معنی دانش هم گفته اند اصل به پارسی دویر است و شاید دبیر معرب آن باشد چه دبیر به معنی کاتب و نویسنده نیامده و دبور و دابر و تدبیر و دبار هیچیک از این چهار به این معنی نیامده ، و دبربضم و بضمتین پشت و مقعد را گویند و پس هر چیزی را نیز گویند و دبر اللیل و الشهر آخر شب و آخر ماه و تدبیر و ملاحظه ٔ پس کار و در پارسی ویر به معنی فهم و ادراک و حفظ و صاحب این حال را تندویر و تیزویر گفته اند یعنی تیزدانش و تندادراک و زیرک ... و احمدبن ابوحامد کرمانی صاحب تاریخ عقدالعلی که از معاریف فضلاء بوده در این رباعی خود واضح تر کرده است :
از وزر بترسم و وزیری نکنم
میرم به گرسنگی و میری نکنم
با آنکه دو چاه است و دو حضرت در یزد
در قعر دو بیر من دبیری نکنم .
- انتهی . اما این تعابیر و تفاصیل بر اساسی نیست و واژه ٔ دبیر از لغات عاربه است و میتوان گفت از روزی که خط میخی از سرزمین بابل به ایران رسید این واژه نیز همان زمان در زبان ما درآمد چه به لغت دبیر و دبیریه که معنی خط دارد حدود شش سده پیش از میلادمسیح در فرس هخامنشی برمی خوریم و در سنگنبشته های هخامنشیان چندین بار به هیأت «دیپی » دیده میشود. این واژه با همه ٔ قدمتی که دارد یادگاری از قوم سومر است و از بن و اصل «دوب » که در آن زبان به معنی لوحه و خط است گرفته شده و سپس از سومر به اکد رسیده است و از این زبانها به آرامی نیز درآمده و سپس وارد زبان عربی شده و صورت «دف » گرفته است چه «دف » علاوه از معنی معمول معنی لوحه نیز دارد. در کارنامه ٔ اردشیر بابکان «دیپیبر» مخفف «دیپیور» صورت پهلوی کلمه است چنانکه در نقش نگینی که از زمان ساسانیان بجامانده است دپیور آمده است و در زبان ارمنی «دپیر» نیز از پهلوی به عاریت گرفته شده است و از همان بن اصلی است لغات دبیر و دبستان و دبیرستان و دیبا یا دیباه یا دییه و دیباج و دیباجه (نه دیباچه ) و دیوان . اما اینکه ریشه ٔ لغت «دبیر» را با «دفتر» یکی دانسته اند درست نیست زیرا دفتر از یونانی به فارسی رسیده است و دیفتر در یونانی معنی پوست دارد و بمناسبت اینکه در قدیم روی پوست کتابت میشد کتاب را دفتر نامیده اند. (از فرهنگ ایران باستان پورداود ج 1 صص 209 - 212) : و این ناحیت جبال ناحیتی است بسیار کشت و برز و آبادان و جای دبیران و ادیبان و بسیار نعمت . (حدود العالم ).
چنین گفت کز خره ٔ اردشیر
یکی مرد بازارگانم دبیر.
بهر کار دستور بد برزمهر
دبیر جهاندیده ٔ خوب چهر.
بدیدند نقشی بر آن تیز تیر
بخواند آنکه بود از بزرگان دبیر.
کجا نام آن گو جوانوی بود
دبیر و بزرگ و سخنگوی بود.
گزین کن از ایران یکی مرد پیر
خردمند و گویا و گرد و دبیر.
کجا نام آن مرد بهرام بود
سوار و دبیر و دل آرام بود.
اگر شاه باشد بدین دستگیر
که این پاک فرزند گردد دبیر.
صدری شهم و فاضل و دبیر و با کمال و خرد است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 396). و چنان نبشتی [ مسعود ] که از آن نیکوتر نبودی چنانکه دبیران استاد در انشاء آن عاجز آمدندی . (تاریخ بیهقی ص 130). کافی تر و دبیرتر ابنای عصر بود. (تاریخ بیهقی ).
گر گشته ای دبیر فروخوانی
این خطهای خوب معما را.
لیکن از نامه همه نغز بخواننده رسد
ور چه ببساودش از دست دبیر و نه دبیر.
قلم به دست دبیری به از هزار درم
مثل زدند دبیران مفلس مسکین .
دگرگونه در دفتر آرد دبیر
زرهنامه ٔ روشناسان پیر.
قلمی را که موی در سر ماند
کار ساز دبیرنتوان یافت .
خط دبیر تر بود خاک کنند بر سرش
خصم تو شد چو آب تر خاک بسر بر آن تری .
دبیر ما بصفت روبه است کو دم او
بلی هر آینه روباه را دم است گواه .
و گروهی را گفت به دکان و بازار باشید و کار کنید و دبیران را گفت به دیوان نشینند. (قصص الانبیاء ص 36).
- داننده دبیر ؛ عالم . دانشمند :
گناه آید ز کیهان دیده پیران
خطا آید زداننده دبیران .
- سردبیر ؛ رئیس گروه نویسندگان مجله یا روزنامه . آنکه بر نویسندگان مجله یا روزنامه ریاست و نظارت دارد در نویسندگی . رجوع به سردبیر شود.
- فاضل دبیر ؛ دبیر دانشمند :
بنامم نخواندی کس از بس شرف
ادیبم لقب بود و فاضل دبیر.
|| منشی شاه یا امیر و نویسنده یا خواننده ٔ فرمانها و نامه ها در محضر شاه یا امیر یا رئیس . هر یک از نویسندگان دیوان رسالت . رئیس دارالانشاء وهر یک از نویسندگان آن :
بفرمود تا پیش او شد دبیر
بیاورد قرطاس و مشک و عبیر.
یکی نامه فرمود پس تا دبیر
نویسد از اسکندر شهرگیر.
بفرمود تا پیش او شد دبیر
نویسد از اسکندر شهرگیر.
بفرمود تا پیش او شد دبیر
قلم خواست رومی و چینی حریر.
مرآنرا چوبر تو بخواند دبیر
منه پیش دیر و سگالش مگیر.
دبیر پسندیده را پیش خواند
سخن هر چه بایست با او براند.
ستاینده بد شهریار اردشیر
چو دیدی بدرگاه مردی دبیر.
جوان شد ز گفتار او شاه پیر
پس آن نامه بنهاد پیش دبیر.
بفرمود تا رفت پیشش دبیر
نوشتش یکی نامه ای بر حریر.
بفرمود خواندن دبیرانش را
ز توران جوانان و پیرانش را.
چو پردخته شد زان بیامد دبیر
بیاورد مشک و گلاب و حریر.
بفرمود تا پیش اوشد دبیر
نبشته ازو نامه ای بر حریر.
ابا موبد موبدان اردشیر
چو شاپور و چون یزدگر دبیر.
مأمون رضا علیه السلام را گفت ترا وزیری و دبیری باید که از کارهای تو اندیشه دارد. (تاریخ بیهقی ص 137). و دبیران و قوم خویش و مرا به خوان بردی . (تاریخ بیهقی ص 246). گفت فرمان بردارم ولی با من دبیری باید از دیوان رسالت . (تاریخ بیهقی ص 245). بونصر مشکان را بگوی تا دبیری نامزد کند. (تاریخ بیهقی ص 245). ندیمان و دبیران و دیگر چاکران را که بهانه جستی تا چیزی شان بخشیدی . (تاریخ بیهقی ). طاهر و عراقی و دبیرانی که از ری آمده بودند به دیوان رسالت با بونصر مشکان می نشستند. (تاریخ بیهقی ). بومنصور دبیر خویش را نزدیک من که بونصرم فرستاد پوشیده ... و پیغام داد که من دستوری یافتم به رفتن سوی خوارزم . (تاریخ بیهقی ). و بومحمد قاینی را که از دبیران او بود... بخواند. (تاریخ بیهقی ص 152). چون ملطفه به خط خداوند باشد اعتماد کند و هیچکس از دبیران و جز آن بر آن واقف نگردد. (تاریخ بیهقی ). این روز که صدوردیوان و دبیران بر این جمله بنشستندی وی در طارم آمد. (تاریخ بیهقی ).
نکوخط و داننده باید دبیر
شمارنده چابک دل و یادگیر.
نیست بر عقل میر هیچ دلیل
راهبرتر ز نامه های دبیر.
پادشا را دبیر چیست زبان
که سخنهاش را کند تحریر.
مهتر خویش را حقیر کنند
سوی دانا دبیر با تقصیر.
امیر ناصرالدین را از جمله ٔ فوائد آن فتح شیخ ابوالفتح بستی بود که در غزارت فضل و فضایل و کمال درایت و بلاغت نظیر نداشت و دبیر بایتوز بود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). و هرگز در خاندان او هیچ از نواب مجلس حکم و ریاست و دبیران و وکیلان یک درم سیم از هیچکس نستاند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی چ اروپا ص 118).
چون دبیر تو نگارد به قلم نام ترا
آسمان بوسه دهد بر قلم و دست دبیر.
آن قصب که با نیرو بوددبیران دیوان را شاید که قلم به قوت رانند تا صریر آرد. (نوروزنامه ).
دبیری چو من زیر دست وزیری
ندارند، حاشا که دارند حاشا.
- تیر دبیر ؛ عطارد که او را دبیر فلک گویند. دبیر انجم :
ز گردون چو بر نامه ٔ من بتابد
ثنا خواند از چرخ تیر دبیرم .
تیر ماننده ٔ دبیر آمد.
- دبیران دبیر ؛ رئیس منشیان . رئیس دارالانشاء. رئیس دیوان رسالت . و رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.
- دبیر انجم ؛ کنایه از کوکب عطاردست . تیر دبیر.
- دبیر بزرگ ؛ نویسنده ٔ استادو زبردست .
- || رئیس دیوان رسالت . منشی الممالک .
- دبیر جهاندیده ؛ کاتب مجرّب . نویسنده ٔ سالخورده ٔ باتجربه و پخته :
دبیر جهاندیده را پیش خواند
دل آکنده بودش همی برفشاند.
- دبیرخردمند ؛ نویسنده و منشی مجرب و کارآزموده و عاقل .
- دبیر حضرت ؛ منشی حضور. آنکه در حضور سلطان یا امیر کتابت شغل دارد :
خاک بر سر دبیر حضرت را
چون نداند همی یمین ز غموس .
- دبیر خاص ؛ منشی مخصوص :
دبیر خاص را نزدیک خود خواند
که بر کاغذ جواهر داندافشاند.
- دبیر غلامان ؛ نویسنده ٔ خاص رسته ٔ غلامان : امیر مهتر سرای و دبیر غلامان را بخواند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 401).
- دبیر نویسنده ؛ منشی چیزنویس . دبیر مسلط و ماهر در کاتبی . منشی چیره دست در هنر کتابت :
دبیر نویسنده را پیش خواند
ز هر در سخنها فراوان براند.
به خیمه بپوشید روی زمین
دبیر نویسنده را گفت هین .
- فرخ دبیر ؛ دبیر نیکوفال و نیک طالع.
- مرد دبیر ؛ مرد نویسنده :
چو آن نامه بر خواند مرد دبیر
رخ نامور شد بکردار قیر.
بعنوان نگه کرد مرد دبیر
که گوینده او بود و هم یادگیر.
به مهتر چنین گفت مرد دبیر
که این نامه پر گرز و تیغ است و تیر.
- مرد هندی دبیر ؛ نویسنده ای از مردم هند. منشی هندی :
بخواندم یکی مرد هندی دبیر
سخنگوی و گوینده و یادگیر.
|| نویسنده ٔ وقایع. وقایعنگار. ثبت کننده و جامع حوادث و اتفاقات و کارنامه ٔ شاهان و بزرگان .شده بند. شده وند. نوپدیدنویس : و دبیری به پنج تا کاغذ و قرصی مداد که دو درم سیم سیاه ارزد ذکر ایشان بر صفحه ٔ ایام نگاشت و داغ ایشان بر پیشانی روزگار نهاد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ سنگی ص 10). || محاسب . نویسنده که شمار چیزها نگاه دارد. دبیر خزانه :
دبیران را به آتشگاه سباک
گهی زر در حساب آید گهی خاک .
ز دیبا و غلام و گوهر و گنج
دبیران را قلم در خط شد از رنج .
- دبیرخزانه (خزینه ) ؛ مستوفی و محاسب گنج خانه : خازنان و دبیران خزینه و مستوفیان نثارها رابه خزانه بردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 293). و در آن دو سه روز پوشیده بومنصور مستوفی را و خازنان و مشرفان و دبیران خزانه را بنشاندند. (تاریخ بیهقی ص 260).
|| گاهی به معنی نقاش و مصور نیز آمده است چنانکه نظامی در تمثیل به احوال مانی مصور گوید :
گذارندگیهای کلک دبیر
برانگیخته موج زان آبگیر
نگارید زان کلک مانی دبیر
سگ مرده بر روی آن آبگیر.
برنوشته دبیر پیکر او
نام بهرام گور بر سر او.
روی اگر سرخ و گر سیاه بود
نقشبندی دبیرشاه بود.
|| موبد. || هر یک از دو فرشته ٔ چپ و راست که اعمال آدمی ثبت کنند. رقیب و عتید :
ز پادشا دو دبیرست شر و خیر نویس
که یک نفس نبود زان و این گزیر مرا
دبیر خیر ز من فارغ و نبشته شدست
هزار نامه ٔ شر از دگر دبیر مرا.
|| معلم . مدرس . آموزگار. که عمل آموزد. که تعلیم دهد. که بدیگری آموزد : کودکان را اندر بیماری امید چیزی خوب فرماید داد [طبیب ] و از هیبت معلم و دبیرشان ایمن فرماید تا شاد شود. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
به سیمین تخته و مشکین ده آیت
دبیران رادبستان تازه کردی .
دادش به دبیر دانش آموز
تا رنج برد بر او شب و روز.
|| در تعلیمات آموزشی امروز ایران معلمی که در دبیرستان تدریس کند. || کارمند صاحب مقام و دارای مصونیت سیاسی سفارتخانه . نایب سفارت .
- دبیر اول ؛ نایب اول سفارت .
- دبیر دوم ؛ نایب دوم سفارت .
از وزر بترسم و وزیری نکنم
میرم به گرسنگی و میری نکنم
با آنکه دو چاه است و دو حضرت در یزد
در قعر دو بیر من دبیری نکنم .
- انتهی . اما این تعابیر و تفاصیل بر اساسی نیست و واژه ٔ دبیر از لغات عاربه است و میتوان گفت از روزی که خط میخی از سرزمین بابل به ایران رسید این واژه نیز همان زمان در زبان ما درآمد چه به لغت دبیر و دبیریه که معنی خط دارد حدود شش سده پیش از میلادمسیح در فرس هخامنشی برمی خوریم و در سنگنبشته های هخامنشیان چندین بار به هیأت «دیپی » دیده میشود. این واژه با همه ٔ قدمتی که دارد یادگاری از قوم سومر است و از بن و اصل «دوب » که در آن زبان به معنی لوحه و خط است گرفته شده و سپس از سومر به اکد رسیده است و از این زبانها به آرامی نیز درآمده و سپس وارد زبان عربی شده و صورت «دف » گرفته است چه «دف » علاوه از معنی معمول معنی لوحه نیز دارد. در کارنامه ٔ اردشیر بابکان «دیپیبر» مخفف «دیپیور» صورت پهلوی کلمه است چنانکه در نقش نگینی که از زمان ساسانیان بجامانده است دپیور آمده است و در زبان ارمنی «دپیر» نیز از پهلوی به عاریت گرفته شده است و از همان بن اصلی است لغات دبیر و دبستان و دبیرستان و دیبا یا دیباه یا دییه و دیباج و دیباجه (نه دیباچه ) و دیوان . اما اینکه ریشه ٔ لغت «دبیر» را با «دفتر» یکی دانسته اند درست نیست زیرا دفتر از یونانی به فارسی رسیده است و دیفتر در یونانی معنی پوست دارد و بمناسبت اینکه در قدیم روی پوست کتابت میشد کتاب را دفتر نامیده اند. (از فرهنگ ایران باستان پورداود ج 1 صص 209 - 212) : و این ناحیت جبال ناحیتی است بسیار کشت و برز و آبادان و جای دبیران و ادیبان و بسیار نعمت . (حدود العالم ).
چنین گفت کز خره ٔ اردشیر
یکی مرد بازارگانم دبیر.
فردوسی .
بهر کار دستور بد برزمهر
دبیر جهاندیده ٔ خوب چهر.
فردوسی .
بدیدند نقشی بر آن تیز تیر
بخواند آنکه بود از بزرگان دبیر.
فردوسی .
کجا نام آن گو جوانوی بود
دبیر و بزرگ و سخنگوی بود.
فردوسی .
گزین کن از ایران یکی مرد پیر
خردمند و گویا و گرد و دبیر.
فردوسی .
کجا نام آن مرد بهرام بود
سوار و دبیر و دل آرام بود.
فردوسی .
اگر شاه باشد بدین دستگیر
که این پاک فرزند گردد دبیر.
فردوسی .
صدری شهم و فاضل و دبیر و با کمال و خرد است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 396). و چنان نبشتی [ مسعود ] که از آن نیکوتر نبودی چنانکه دبیران استاد در انشاء آن عاجز آمدندی . (تاریخ بیهقی ص 130). کافی تر و دبیرتر ابنای عصر بود. (تاریخ بیهقی ).
گر گشته ای دبیر فروخوانی
این خطهای خوب معما را.
ناصرخسرو.
لیکن از نامه همه نغز بخواننده رسد
ور چه ببساودش از دست دبیر و نه دبیر.
ناصرخسرو.
قلم به دست دبیری به از هزار درم
مثل زدند دبیران مفلس مسکین .
سوزنی .
دگرگونه در دفتر آرد دبیر
زرهنامه ٔ روشناسان پیر.
نظامی .
قلمی را که موی در سر ماند
کار ساز دبیرنتوان یافت .
خاقانی .
خط دبیر تر بود خاک کنند بر سرش
خصم تو شد چو آب تر خاک بسر بر آن تری .
خاقانی .
دبیر ما بصفت روبه است کو دم او
بلی هر آینه روباه را دم است گواه .
خاقانی .
و گروهی را گفت به دکان و بازار باشید و کار کنید و دبیران را گفت به دیوان نشینند. (قصص الانبیاء ص 36).
- داننده دبیر ؛ عالم . دانشمند :
گناه آید ز کیهان دیده پیران
خطا آید زداننده دبیران .
فخرالدین اسعد (ویس و رامین ).
- سردبیر ؛ رئیس گروه نویسندگان مجله یا روزنامه . آنکه بر نویسندگان مجله یا روزنامه ریاست و نظارت دارد در نویسندگی . رجوع به سردبیر شود.
- فاضل دبیر ؛ دبیر دانشمند :
بنامم نخواندی کس از بس شرف
ادیبم لقب بود و فاضل دبیر.
ناصرخسرو.
|| منشی شاه یا امیر و نویسنده یا خواننده ٔ فرمانها و نامه ها در محضر شاه یا امیر یا رئیس . هر یک از نویسندگان دیوان رسالت . رئیس دارالانشاء وهر یک از نویسندگان آن :
بفرمود تا پیش او شد دبیر
بیاورد قرطاس و مشک و عبیر.
فردوسی .
یکی نامه فرمود پس تا دبیر
نویسد از اسکندر شهرگیر.
فردوسی .
بفرمود تا پیش او شد دبیر
نویسد از اسکندر شهرگیر.
فردوسی .
بفرمود تا پیش او شد دبیر
قلم خواست رومی و چینی حریر.
فردوسی .
مرآنرا چوبر تو بخواند دبیر
منه پیش دیر و سگالش مگیر.
فردوسی .
دبیر پسندیده را پیش خواند
سخن هر چه بایست با او براند.
فردوسی .
ستاینده بد شهریار اردشیر
چو دیدی بدرگاه مردی دبیر.
فردوسی .
جوان شد ز گفتار او شاه پیر
پس آن نامه بنهاد پیش دبیر.
فردوسی .
بفرمود تا رفت پیشش دبیر
نوشتش یکی نامه ای بر حریر.
فردوسی .
بفرمود خواندن دبیرانش را
ز توران جوانان و پیرانش را.
فردوسی .
چو پردخته شد زان بیامد دبیر
بیاورد مشک و گلاب و حریر.
فردوسی .
بفرمود تا پیش اوشد دبیر
نبشته ازو نامه ای بر حریر.
فردوسی .
ابا موبد موبدان اردشیر
چو شاپور و چون یزدگر دبیر.
فردوسی .
مأمون رضا علیه السلام را گفت ترا وزیری و دبیری باید که از کارهای تو اندیشه دارد. (تاریخ بیهقی ص 137). و دبیران و قوم خویش و مرا به خوان بردی . (تاریخ بیهقی ص 246). گفت فرمان بردارم ولی با من دبیری باید از دیوان رسالت . (تاریخ بیهقی ص 245). بونصر مشکان را بگوی تا دبیری نامزد کند. (تاریخ بیهقی ص 245). ندیمان و دبیران و دیگر چاکران را که بهانه جستی تا چیزی شان بخشیدی . (تاریخ بیهقی ). طاهر و عراقی و دبیرانی که از ری آمده بودند به دیوان رسالت با بونصر مشکان می نشستند. (تاریخ بیهقی ). بومنصور دبیر خویش را نزدیک من که بونصرم فرستاد پوشیده ... و پیغام داد که من دستوری یافتم به رفتن سوی خوارزم . (تاریخ بیهقی ). و بومحمد قاینی را که از دبیران او بود... بخواند. (تاریخ بیهقی ص 152). چون ملطفه به خط خداوند باشد اعتماد کند و هیچکس از دبیران و جز آن بر آن واقف نگردد. (تاریخ بیهقی ). این روز که صدوردیوان و دبیران بر این جمله بنشستندی وی در طارم آمد. (تاریخ بیهقی ).
نکوخط و داننده باید دبیر
شمارنده چابک دل و یادگیر.
اسدی .
نیست بر عقل میر هیچ دلیل
راهبرتر ز نامه های دبیر.
ناصرخسرو.
پادشا را دبیر چیست زبان
که سخنهاش را کند تحریر.
ناصرخسرو.
مهتر خویش را حقیر کنند
سوی دانا دبیر با تقصیر.
ناصرخسرو.
امیر ناصرالدین را از جمله ٔ فوائد آن فتح شیخ ابوالفتح بستی بود که در غزارت فضل و فضایل و کمال درایت و بلاغت نظیر نداشت و دبیر بایتوز بود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). و هرگز در خاندان او هیچ از نواب مجلس حکم و ریاست و دبیران و وکیلان یک درم سیم از هیچکس نستاند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی چ اروپا ص 118).
چون دبیر تو نگارد به قلم نام ترا
آسمان بوسه دهد بر قلم و دست دبیر.
معزی .
آن قصب که با نیرو بوددبیران دیوان را شاید که قلم به قوت رانند تا صریر آرد. (نوروزنامه ).
دبیری چو من زیر دست وزیری
ندارند، حاشا که دارند حاشا.
خاقانی .
- تیر دبیر ؛ عطارد که او را دبیر فلک گویند. دبیر انجم :
ز گردون چو بر نامه ٔ من بتابد
ثنا خواند از چرخ تیر دبیرم .
ناصرخسرو.
تیر ماننده ٔ دبیر آمد.
- دبیران دبیر ؛ رئیس منشیان . رئیس دارالانشاء. رئیس دیوان رسالت . و رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.
- دبیر انجم ؛ کنایه از کوکب عطاردست . تیر دبیر.
- دبیر بزرگ ؛ نویسنده ٔ استادو زبردست .
- || رئیس دیوان رسالت . منشی الممالک .
- دبیر جهاندیده ؛ کاتب مجرّب . نویسنده ٔ سالخورده ٔ باتجربه و پخته :
دبیر جهاندیده را پیش خواند
دل آکنده بودش همی برفشاند.
فردوسی .
- دبیرخردمند ؛ نویسنده و منشی مجرب و کارآزموده و عاقل .
- دبیر حضرت ؛ منشی حضور. آنکه در حضور سلطان یا امیر کتابت شغل دارد :
خاک بر سر دبیر حضرت را
چون نداند همی یمین ز غموس .
سنائی .
- دبیر خاص ؛ منشی مخصوص :
دبیر خاص را نزدیک خود خواند
که بر کاغذ جواهر داندافشاند.
نظامی .
- دبیر غلامان ؛ نویسنده ٔ خاص رسته ٔ غلامان : امیر مهتر سرای و دبیر غلامان را بخواند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 401).
- دبیر نویسنده ؛ منشی چیزنویس . دبیر مسلط و ماهر در کاتبی . منشی چیره دست در هنر کتابت :
دبیر نویسنده را پیش خواند
ز هر در سخنها فراوان براند.
فردوسی .
به خیمه بپوشید روی زمین
دبیر نویسنده را گفت هین .
اسدی .
- فرخ دبیر ؛ دبیر نیکوفال و نیک طالع.
- مرد دبیر ؛ مرد نویسنده :
چو آن نامه بر خواند مرد دبیر
رخ نامور شد بکردار قیر.
فردوسی .
بعنوان نگه کرد مرد دبیر
که گوینده او بود و هم یادگیر.
فردوسی .
به مهتر چنین گفت مرد دبیر
که این نامه پر گرز و تیغ است و تیر.
فردوسی .
- مرد هندی دبیر ؛ نویسنده ای از مردم هند. منشی هندی :
بخواندم یکی مرد هندی دبیر
سخنگوی و گوینده و یادگیر.
فردوسی .
|| نویسنده ٔ وقایع. وقایعنگار. ثبت کننده و جامع حوادث و اتفاقات و کارنامه ٔ شاهان و بزرگان .شده بند. شده وند. نوپدیدنویس : و دبیری به پنج تا کاغذ و قرصی مداد که دو درم سیم سیاه ارزد ذکر ایشان بر صفحه ٔ ایام نگاشت و داغ ایشان بر پیشانی روزگار نهاد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ سنگی ص 10). || محاسب . نویسنده که شمار چیزها نگاه دارد. دبیر خزانه :
دبیران را به آتشگاه سباک
گهی زر در حساب آید گهی خاک .
نظامی .
ز دیبا و غلام و گوهر و گنج
دبیران را قلم در خط شد از رنج .
نظامی .
- دبیرخزانه (خزینه ) ؛ مستوفی و محاسب گنج خانه : خازنان و دبیران خزینه و مستوفیان نثارها رابه خزانه بردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 293). و در آن دو سه روز پوشیده بومنصور مستوفی را و خازنان و مشرفان و دبیران خزانه را بنشاندند. (تاریخ بیهقی ص 260).
|| گاهی به معنی نقاش و مصور نیز آمده است چنانکه نظامی در تمثیل به احوال مانی مصور گوید :
گذارندگیهای کلک دبیر
برانگیخته موج زان آبگیر
نگارید زان کلک مانی دبیر
سگ مرده بر روی آن آبگیر.
نظامی (از آنندراج ).
برنوشته دبیر پیکر او
نام بهرام گور بر سر او.
نظامی .
روی اگر سرخ و گر سیاه بود
نقشبندی دبیرشاه بود.
نظامی .
|| موبد. || هر یک از دو فرشته ٔ چپ و راست که اعمال آدمی ثبت کنند. رقیب و عتید :
ز پادشا دو دبیرست شر و خیر نویس
که یک نفس نبود زان و این گزیر مرا
دبیر خیر ز من فارغ و نبشته شدست
هزار نامه ٔ شر از دگر دبیر مرا.
سوزنی .
|| معلم . مدرس . آموزگار. که عمل آموزد. که تعلیم دهد. که بدیگری آموزد : کودکان را اندر بیماری امید چیزی خوب فرماید داد [طبیب ] و از هیبت معلم و دبیرشان ایمن فرماید تا شاد شود. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
به سیمین تخته و مشکین ده آیت
دبیران رادبستان تازه کردی .
خاقانی .
دادش به دبیر دانش آموز
تا رنج برد بر او شب و روز.
نظامی .
|| در تعلیمات آموزشی امروز ایران معلمی که در دبیرستان تدریس کند. || کارمند صاحب مقام و دارای مصونیت سیاسی سفارتخانه . نایب سفارت .
- دبیر اول ؛ نایب اول سفارت .
- دبیر دوم ؛ نایب دوم سفارت .
فرهنگ عمید
۱. کسی که در دبیرستان شاگردان را درس بدهد.
۲. [قدیمی] نویسنده، منشی.
* دبیر فلک: [قدیمی، مجاز] سیارۀ عطارد.
* دبیر آسمان: [قدیمی، مجاز] =* دبیر فلک
۲. [قدیمی] نویسنده، منشی.
* دبیر فلک: [قدیمی، مجاز] سیارۀ عطارد.
* دبیر آسمان: [قدیمی، مجاز] =* دبیر فلک
۱. کسی که در دبیرستان شاگردان را درس بدهد.
۲. [قدیمی] نویسنده؛ منشی.
⟨ دبیر فلک: [قدیمی، مجاز] سیارۀ عطارد.
⟨ دبیر آسمان: [قدیمی، مجاز] =⟨ دبیر فلک
دانشنامه عمومی
دبیر، از مراتب علمی آموزش و پرورش است. این مرتبه بالاتر از مرتبهٔ آموزگاری و پایین تر از مدرسی است. به آموزگار دبیرستان دبیر گفته می شود.
خلاصه ای از آیین نامه و مقررات استخدامیِ اعضای هیأت علمی
خلاصه ای از آیین نامه و مقررات استخدامیِ اعضای هیأت علمی
wiki: دبیر
دانشنامه آزاد فارسی
دَبیر
در نظام آموزش و پرورش ایران، معلم مدرسۀ راهنمایی تحصیلی، دبیرستان، و مرکز پیش دانشگاهی. مدرک تحصیلی دبیران مدارس راهنمایی، حداقل، کاردانی (فوق دیپلم) است، و مدرک تحصیلی دبیران دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی، حداقل، کارشناسی (لیسانس) است. همچنین در نظام آموزش عالی ایران، به مدرس دارای مدرک تحصیلی کارشناسی نیز دبیر می گویند، شخص مذکور، به سبب تجربه بسیار، دروس عملی مربوط به دوره های کاردانی و نیز دروس کارگاهی و آزمایشگاهی را تدریس می کند. اکنون به چنین معلمی مربی آموزشیار می گویند. در نظام دانشگاهی قدیم ایران، حدود ۱۳۳۵ش، به مدرّس نخستین مرتبۀ آموزشی دانشگاهی اطلاق می شد که مستلزم داشتن مدرک لیسانس در رشتۀ تخصصی و معادل استادیار کنونی بود.
در نظام آموزش و پرورش ایران، معلم مدرسۀ راهنمایی تحصیلی، دبیرستان، و مرکز پیش دانشگاهی. مدرک تحصیلی دبیران مدارس راهنمایی، حداقل، کاردانی (فوق دیپلم) است، و مدرک تحصیلی دبیران دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی، حداقل، کارشناسی (لیسانس) است. همچنین در نظام آموزش عالی ایران، به مدرس دارای مدرک تحصیلی کارشناسی نیز دبیر می گویند، شخص مذکور، به سبب تجربه بسیار، دروس عملی مربوط به دوره های کاردانی و نیز دروس کارگاهی و آزمایشگاهی را تدریس می کند. اکنون به چنین معلمی مربی آموزشیار می گویند. در نظام دانشگاهی قدیم ایران، حدود ۱۳۳۵ش، به مدرّس نخستین مرتبۀ آموزشی دانشگاهی اطلاق می شد که مستلزم داشتن مدرک لیسانس در رشتۀ تخصصی و معادل استادیار کنونی بود.
wikijoo: دبیر
دبیر (تاریخ). دَبیر (تاریخ)
به معنی منشی، کاتب، نویسنده، سِمَتی در دستگاه اداری ساسانیان. سازمان اجتماعی ساسانیان از چهار طبقه تشکیل می شده که طبقۀ دبیران، پس از روحانیان و جنگیان، سومین طبقه بوده است و نخستین بار در همین دوره است که طبقه ای از آنان شکل گرفته است. دبیران در دستگاه دولتی ساسانیان نفوذ بسیار داشته اند؛ آنان اسناد رسمی و نامه های خصوصی و فرمان های سلطنتی را انشا و ثبت می کردند و حسابرسی اموال دولتی را نیز برعهده داشتند. هستۀ مرکزی دستگاه اداری ساسانیان از چند دیوان تشکیل می شده که ظاهراً هر یک از آن ها در ادارۀ دبیری بوده است؛ چنان که در آن دوره به عناوینی چون داذ دبیر، شهر آمار دبیر، کزک آمار دبیر، گنز آمار دبیر، آخور آمار دبیر، آتش آمار دبیر و روانگان دبیر، برمی خوریم. طبقۀ دبیران ظاهراً، افزون بر منشیان و حسابداران، پزشکان، اخترشناسان، سرایندگان، نوازندگان دربار و تاریخ نگاران را نیز دربر می گرفت. رئیس طبقۀ دبیران را ایران دبیر یا دبیران مهشت می گفتند که این دبیر بزرگ، پیش از پادشاهی قباد و خسرو اول، یکی از سه تنی بوده که در گزینش پادشاه صاحب نظر بوده است. پس از روزگار ساسانیان، در دولت های اسلامی (از روزگار عباسیان) دبیرخانه هایی که دیوان خوانده می شد، درست شبیه آنچه روزگار ساسانیان بود، به وجود آمد. امروز مدرّس دورۀ دبیرستان را در ایران دبیر می گویند.
به معنی منشی، کاتب، نویسنده، سِمَتی در دستگاه اداری ساسانیان. سازمان اجتماعی ساسانیان از چهار طبقه تشکیل می شده که طبقۀ دبیران، پس از روحانیان و جنگیان، سومین طبقه بوده است و نخستین بار در همین دوره است که طبقه ای از آنان شکل گرفته است. دبیران در دستگاه دولتی ساسانیان نفوذ بسیار داشته اند؛ آنان اسناد رسمی و نامه های خصوصی و فرمان های سلطنتی را انشا و ثبت می کردند و حسابرسی اموال دولتی را نیز برعهده داشتند. هستۀ مرکزی دستگاه اداری ساسانیان از چند دیوان تشکیل می شده که ظاهراً هر یک از آن ها در ادارۀ دبیری بوده است؛ چنان که در آن دوره به عناوینی چون داذ دبیر، شهر آمار دبیر، کزک آمار دبیر، گنز آمار دبیر، آخور آمار دبیر، آتش آمار دبیر و روانگان دبیر، برمی خوریم. طبقۀ دبیران ظاهراً، افزون بر منشیان و حسابداران، پزشکان، اخترشناسان، سرایندگان، نوازندگان دربار و تاریخ نگاران را نیز دربر می گرفت. رئیس طبقۀ دبیران را ایران دبیر یا دبیران مهشت می گفتند که این دبیر بزرگ، پیش از پادشاهی قباد و خسرو اول، یکی از سه تنی بوده که در گزینش پادشاه صاحب نظر بوده است. پس از روزگار ساسانیان، در دولت های اسلامی (از روزگار عباسیان) دبیرخانه هایی که دیوان خوانده می شد، درست شبیه آنچه روزگار ساسانیان بود، به وجود آمد. امروز مدرّس دورۀ دبیرستان را در ایران دبیر می گویند.
wikijoo: دبیر_(تاریخ)
جدول کلمات
منشی
پیشنهاد کاربران
مدرس، معلم، راقم، کاتب، مترسل، محرر، منشی، نویسنده، باسواد، تحصیلکرده، میرزا
این واژه سومری است.
از واژه های باستان ایرانی است که 5000 سال دیرینگی دارد
دبیر: [اصطلاح خبرنگاری]مسئول یک بخش روزنامه. به عنوان مثال دبیر اجتماعی مدیر صفحات اجتماعی ست.
دبیرستان ( مدرسه در دوره راهنمایی، دبیر برگرفته از واژه پارسی پهلوی ساسانی دپیر dipir، dapir به چم نویسنده. خود واژه دبیرستان با ریخت dipiristān در پهلوی ساسانی موجود است. )
دبستان ( مدرسه در دوره ابتدایی، برگرفته از واژه دپ پارسی باستان و dip پهلوی ساسانی به چم نوشتن و پسوند جای ستان، جایی که در آن نوشتن می آموزند )
آموزشگاه
دانشگاه
دانشکده ( کالج )
فرهنگستان
اِرپَتسرا ( مدرسه علوم دینی، پارسی پهلوی ساسانی: ارپتیستان )
پیرس: فرهنگ فارسی به پهلوی دکتر بهرام فره وشی
دبستان ( مدرسه در دوره ابتدایی، برگرفته از واژه دپ پارسی باستان و dip پهلوی ساسانی به چم نوشتن و پسوند جای ستان، جایی که در آن نوشتن می آموزند )
آموزشگاه
دانشگاه
دانشکده ( کالج )
فرهنگستان
اِرپَتسرا ( مدرسه علوم دینی، پارسی پهلوی ساسانی: ارپتیستان )
پیرس: فرهنگ فارسی به پهلوی دکتر بهرام فره وشی
دَب = خط
یر = پسوند ؟
یر = پسوند ؟
کلمات دیگر: