التدوین فی احوال جبال شروین

اَلتَّدوین فِی اَحوالِ جِبال شِروین
رجوع شود به:تدوین فی احوال جبال شروین

[ویکی نور] التدوین فی احوال جبال شروین (تاریخ سوادکوه مازندران). التدوین فی أحوال جبال شروین (تاریخ سوادکوه مازندران) کتابى است به زبان فارسى، درباره تاریخ و جغرافیای سوادکوه مازندران، که محمدحسن خان اعتمادالسلطنه به مناسبت سفر ناصرالدین شاه به مازندران تألیف نموده است.
برخى از پژوهش گران معتقدند، اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات عصر ناصرى که اهل فرهنگ و اندیشه بوده و چندین جلد کتاب تألیف و یا ترجمه کرده است، از سرقت آثار دیگران یا نوشته هاى افراد را به نام خود نمودن مصون نبوده است. یکى از محققان معاصر مى نویسد: اعتمادالسلطنه دستیاران و میرزاهایى داشته که در خدمت وزارت انطباعات و به اصطلاح کارمندان دستگاهى بودند که اعتمادالسلطنه سرپرستى آن را (بر عهده) داشته است. این افراد در تهیه مطالب و کارهایى جزى تر او را یارى مى کردند و او در این گونه موارد بیشتر سمت سرپرستى داشته و نوشته هاى آنان را کم یا زیاد مى کرده است. برخى معتقدند اکثر کتب و رسایلى که اعتمادالسلطنه به طبع رسانیده، به قلم ذکاءالملک (میرزا محمدحسین فروغى پدر میرزا محمدعلى فروغى) نوشته شده است.
احمد کسروى، ذیل معرفى کتاب (التدوین فی جبال الشروین) که از آثار صنیع الدوله است، مى نویسد: (در آخر مقدمه شرحى تحت عنوان حالت حالیه سوادکوه مى نویسد باید دانست که این شرح نیز نتیجه تتبع و استقراء شخصى صنیع الدوله نبوده و غصب است.) کسروى متذکر مى گردد، علیقلى میرزا اعتمادالسلطنه مطالبى درباره بلاد و ولایات در دوازده مجلد نوشته که پس از وفاتش به کتابخانه صنیع الدوله انتقال یافته است و مى افزاید: (ما به همه این مجلدات دسترسى نداشته و مراجعه نکرده ایم، لیکن از روى قرائن عدیده یقین دارم که شرحى که صنیع الدوله راجع به سوادکوه و همچنان شرحى که در باب علما و رجال در اواخر کتاب مى نویسد، نقل از آن مجلدات است. متن کتاب که تحت عنوان (گفتار در تاریخ سوادکوه) شروع مى شود، روى هم رفته خلاصه مطالب تاریخ سید ظهیرالدین است، حتى اشعار عربى و فارسى که در ضمن مطالب به مناسبتى مى آورد، اقتباس از کتاب مذکور است.
این کتاب به جهت آنکه در مقایسه با نوشته هاى مورخان ایرانى آن دوره که از پژوهش هاى اروپاییان آگاهى نداشتند، کار تازه اى به شمار مى رود و داراى اهمیت است.
این کتاب، مشتمل بر دیباچه و یک مقدمه علمى، یک بخش اصلى، که به تاریخ سوادکوه اختصاص یافته، و یک بخش تکمیلى و بخشى دیگر که به تراجم احوال رجال و علماى سوادکوه مى پردازد، یک تتمیم و خاتمه و نیز بخشى با عنوان یادداشت ها و پى نوشت ها مى باشد. بخش اول مشتمل بر هشت فصل است.
در مقدمه کتاب راجع به اصل و نژاد سکنه قدیم طبرستان و زبان آنها و جغرافیای کنونى سوادکوه و خلاصه حوادث تاریخ مازندران سخن گفته شده است.