حق شفعه

حق شُفعه در علم حقوق ایران و همچنین در فقه به این معنی است که هر گاه اموال غیرمنقول قابل تقسیمی بین دو نفر به صورت مشاع مشترک باشد و یکی از دو شریک سهم خود را به شخص سومی به قصد بیع بفروشد، در این حالت برای شریک دیگر حق شفعه به وجود می آید به این ترتیب که شریک می تواند مبلغی را که شخص سوم به شریک خود داده را به وی بدهد و سهم وحق وی را تملک کند. به کسی که صاحب این حق است شفیع گفته می شود.
اگر این انتقال و جابه جایی به وسیله هبه یا صلح یا معاوضه یا قرار دادن مهریه باشد باعث ایجاد حق شفعه نمی گردد و سهم مشاعی که فروخته می شود باید مبیع معامله باشد نه ثمن معامله.

حق شُفعه
حق تَمَلُّک سهم فروخته شده از مال غیرمنقول مشترک، توسط شرکا. در مواردی که دو یا چند نفر، مُشاعاً، مالک غیرمنقول هستند، در صورتی که یکی از شرکا قصد فروش سهم خود به شخص ثالثی را داشته باشد، مالک دیگر حق تقدم دارد، و اگر آن شریک سهم خود را بفروشد، شریک دیگر به محض اطلاع، حقّ دارد قیمتی را که خریدار پرداخته است، به او بدهد و آن سهم را تَمَلُّک کند؛ این حق را شُفعه و صاحب آن را شفیع می نامند. حق شُفعه به ارث منتقل می شود (مادۀ ۸۲۳ قانون مدنی) و نیز قابل اسقاط است، یعنی مالکین مُشاع می توانند توافق کنند که اگر یکی از آن ها سهم خود را به شخص ثالثی بفروشد، سایرین از حقّ شُفعه استفاده نکنند (مادۀ ۸۲۲ قانون مدنی). حق شفعه فوری است (مادۀ ۸۲۱ قانون مدنی) و درنگ در اخذ به شفعه باعث سقوط حق می شود. حقّ شفعه از فقه وارد قانون مدنی ایران شده است. مطابق مادۀ ۸۰۸ قانون مدنی، هرگاه مال غیرمنقولِ قابل تقسیمی بین دو نفر، مشترک باشد و یکی از دو شریک، حصّۀ خود را به قصد بیع به شخص ثالثی منتقل کند، شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده است به او بدهد و حِصّۀ مبیعه را تملّک کند. بنابراین، اوّلاً حقّ شُفعه خاص اموال غیرمنقول است و ثانیاً مختص دو بیع، یعنی خرید و فروش، است و سایر عقود را شامل نمی شود.