فرهنگ عمید

فرهنگ فارسی عمید، معروف به فرهنگ عمید، یک فرهنگ لغت یک زبانهٔ فارسی به فارسی تألیف حسن عمید است که در دو جلد به چاپ رسیده است. این فرهنگ شامل واژه های فارسی، لغات عربی، اروپایی و ترکی به کاررفته در زبان فارسی است که به همراه اصطلاحات ادبی و علمی تألیف شده است. حسن عمید در سال ۱۳۳۲ واژه نامه ای را به نام فرهنگ نو تکمیل و منتشر نمود که جلد اول آن در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به چاپ رسیده بود. اما فرهنگ فارسی عمید نخستین بار در سال ۱۳۳۵ در ۹۳۶ صفحه با قطع کوچک چاپ شد. بعد از گذشت ده سال، این فرهنگ، همراه با اصلاحات و افزودن واژه های بیشتر، در سال ۱۳۴۲ و در ۱۱۱۴ صفحه، با سرمایهٔ کتابخانهٔ ابن سینا دوباره به چاپ رسید.
آمدن نشانه های آوایی واژگان (برای تلفظ درست واژگان) در میان کمانک برابر هر واژه؛
زبانی که واژگان از آن آمده است و واژهٔ اروپایی وارد شده به زبان نیزبه همان زبان آورده شده؛
گونهٔ واژگان براساس دستور زبان اول فرهنگ بیان شده است؛
آوا نگاری واژگان عربی بر اساس تلفظ اصلی واژه آورده شده و معنی واژگان به صورت روشن و به زبان ساده نگاشته شده؛
در این فرهنگ تصویرهایی برای برخی از واژگان گنجانده شده است؛
این فرهنگ تنها دربرگیرندهٔ شمار فراوانی از واژگانی است که در زبان فارسی به کار رفته اند و نام مکان ها و شهرها و نویسندگان، و هنرمندان در آن نوشته نشده است. (به جز نمونه های بسیار مشهور که برای دریافت برخی نوشته ها نیاز است. مانند: بهلول یا سلیمان)
از ویژگی های این واژه نامه می توان موارد زیر را نام برد:
فرهنگ فارسی عمید سال ۱۳۸۹ به سرپرستی فرهاد قربان زاده، فرهنگ نویس و پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ویرایش و تألیف مجدد شد که جایزهٔ سیزدهمین دورهٔ کتاب فصل در بهار ۱۳۸۹ را نیز به خود اختصاص داد. در این ویرایش ۲۵ نفر از پژوهشگران با فرهاد قربان زاده همکاری داشتند که نام تمامی آن ها در ابتدای این ویراست از فرهنگ آمده است. این ویرایش با هماهنگی بازماندگان حسن عمید انجام گرفته است و قانون حقوق مؤلف در آن رعایت شده است. این کتاب به صورت دورنگ منتشر شده و تنها فرهنگ فارسی است که لوح فشردهٔ آن به رایگان در کنار آن عرضه می شود. در این ویراست واژه های جدید بسیاری به متن افزوده شده است.

واژه نامه ای به فارسی از حسن عمید. این اثر سه بار ویرایش شد. بار اول در ۱۳۳۳ش که با عنوان فرهنگ نو، در قطع جیبی، منتشر شد. در ۱۳۳۵ش ویرایش دوم آن با عنوان فرهنگ عمید، در قطع جیبی و در ۹۳۶ صفحه، به چاپ رسید. در ۱۳۳۷ش نیز فرهنگ عمید در دو جلد با قطع وزیری و مصور منتشر شد. این فرهنگ شامل واژه ها فارسی و لغات عربی و اروپایی مصطلح در زبان فارسی است و از سه بخشِ مقدمه، متن و بخش اعلام تشکیل شده است. این فرهنگ حدود ۳۰هزار واژه دارد. ویرایش سوم این کتاب در ۱۳۶۳ش در سه جلد انتشار یافت. این ویرایش حدود ۵۰هزار لغت، همراه با مقدمه ای در ۷۰ صفحه دارد. ظاهراً تکمیل این فرهنگ بر مبنای لغت نامۀ دهخدا و فرهنگ فارسی محمد معین صورت گرفته است. تصاویر متناسب با مطالب متن در کنارۀ بیرونی صفحات چاپ شده و برخی تصاویر سیاه و سفید و رنگی نیز، به صورت جداگانه، درج شده است.