خسرو و شیرین منظومه ای از نظامی گنجوی است که در آن از لحن باربد سخن رفته است.
نظامی این منظومه را در چهارچوب های زندگی خسرو در بزم شیرین، هنگام فرار از مقابل بهرام چوبینه و شب نشینی های آن دو با هم و غزل هر یک از کنیزان خسرو و شیرین و گفتگوی آن دو و سرود نکیسا و باربد، بیان می دارد.
شخصیت های اصلی داستان خسرو و شیرین به عبارتند از:
خسرو پرویز ( پسر هرمز و نوه انوشیروان )
شیرین ( برادر زاده ملکه آران )
شاپور ( ندیمه خسروپرویز )
فرهاد ( دلداده شیرین ) .
منابع [ویرایش]
ستایشگر، مهدی. واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد اوّل. چاپ دوّم. تهران: اطلاعات، ۱۳۸۱. ISBN 964 - 423 - 305 - 0.
یادگار گنبد دوار، تالیف منصور ثروت، چاپ امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۰
پیوند به بیرون [ویرایش]
فرهاد در دانشنامه ایرانیکا
خسرو و شیرین در ایرانیکا
[نمایش]
ن • ب • و
منظومه های عاشقانهٔ ادب فارسی
رده های صفحه: منظومه های عاشقانه فارسی اساطیر ایرانی عشاق نامدارکتاب های شعرمنظومه های فارسی نظامی گنجوی
قس عربی
قصة مشهورة فی الأدبین الفارسی والترکی . ذکرها الفردوسی فی الشاهنامة ثم نظمها نظامی الکنجوی وخسرو الدهلوی ونظمها بالترکیة شیخی وعطائی وأهی.
شرع نظامی فی نظم قصة خسرو و شیرین بعد فراغه من نظم مخزن الأسرار و هی تقع فی 6500 بیت من الشعر تقریباً، نظمها الشاعر فی بحر الهزج المسدس و فرغ من نظمها فی عام 585 من الهجرة. و قدم الشاعر هذه المنظومة للاتابک جهان بهلوان ثم قدمها لأخیه قزل أرسلان من بعده. و موضوع القصة یشتمل علی مغامرات الملک الساسانی خسرو برویز بن هرمز و غرامه مع معشوقته الجمیلة شیرین و نهایة منافسه التعیس فرهاد. و الباقی یدور حول زواج الملک من شیرین ثم حب شیرویه ابن الملک لها ، وقتل هذا الأبن أباه ، ورغب فی الزواج من شیرین ، فذهبت إلى ناووس الملک القتیل وشربت السم ، فماتت بجواره. فأستطاع نظامی أن یخرج لنا قصة غرامیة علی عکس الفردوسی الذی أخرجها قصة حماسیة من خلال الشاهنامة.
هذه بذرة مقالة عن الأدب تحتاج للنمو والتحسین، فساهم فی إثرائها بالمشارکة فی تحریرها.
تصنیفان: أدب فارسیأدب العصور
قس ترکی آذری
"Xosrov və Şirin" ( خسرو و شیرین Khusraw o Shīrīn ) ( 1180 ) — Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" toplusuna daxil olan ikinci əsəridir. "Xosrov və Şirin" poeması Nizaminin romanik əsərlərinin, yəni əsasında roman süjeti duran bitkin obrazlar qalereyasına malik poemalarının birincisidir. Əsərin mövzusu İran Sasani hökmdarları sülaləsinin tarixindən götürülsə də, şairin bir çox problemlərin təqdimində öz doğma mühitinin hadisə, şəxsiyyət və problemlərindən çıxış etməsi şübhə doğurmur.
Şair bu əsərində məhəbbətin böyüklüyünü, insan ağlını, düşüncəsini tərənnüm edərək əsrlərlə unudulmayan bədii surətlər, ədəbi qəhrəmanlar yaratmışdır. Bu qəhrəmanlar sırasında dünya ədəbiyyatı xəzinəsinin gözəl incisi olan Şirin öndə durur. Böyük mütəfəkkir şair bu poemasında həm də Şərq ədəbiyyatında ilk dəfə olaraq əmək adamını - Fərhad surətini dərin məhəbbətlə qələmə almış, onu həm əmək, həm də eşq fədası kimi şahlara nümunə göstərmişdir.
Tacı aydan yüksək o Qızıl Arslan
Qərbin pənahıdır. Şərqə hökmran.
"Xosrov və Şirin", Nizami Gəncəvi
"Xosrov və Şirin" poemasının quruluşu da çox maraqlı və orijinaldır. Əsər bütün orta əsr poemaları kimi minacat, nət, kitabın yazılması səbəbi, Toğrul Arslan, Azərbaycan Atabəylər dövlətinin hökmdarı Məhəmməd ibn Eldəgiz Cavan Pəhləvan və onun qardaşı Qızıl Arslanın tərifi, eşq haqqında şairin mülahizələri kimi giriş fəsillərlə başlanır. Bütün bunlardan sonra əsərin məzmunu gəlir. Hadisələr Xosrovun atası Hürmüzün hakimiyyətinin təsviri ilə başlayır. Xosrovun doğulması, böyüməsi, Hürmüzün ədaləti və s. təhkiyə tərzində verilir. Sonra Şapur Şirin haqqında danışır. Mükalimələr, deyişmələr, Xosrovla Şirinin umuküsüsü və s. çox maraqlı və təbii şəkildə, bir çox hallarda musiqi məclislərində, çalğıçıların nəğmələrində canlandırılır. Hər iki aşiqin məhəbbət yolundakı iztirabları, qarşılaşdıqları maneələr, meydana çıxan əngəllər və s. əsəri daha da maraqlı edir, oxucunun həyəcanını artırır. Poema həcmli olub, özündə bir neçə janrı birləşdirdiyi üçün mürəkkəb qurluşu ilə seçilir. Əsərdə alleqorik təsvirlər ruhun tanrıya istiqamətləndiyini göstərir. Lakin təsvirlər o dərəcədə canlıdırlar ki, ehtiyatı əldən verən oxucu bunu anlamayaraq, əsəri xalis bir sevgi romanı kimi qavramış olur.
Poemadakı hadisələr İran taxtına aid olub, Firdovsinin "Şahnamə" poemasından götürülmüşdür. Əsərin qəhrəmanı tarixi şəxsiyyət olub, süjeti isə tarixi olmuş hadisələrə əsaslanır[1]. Nizami bu mövzunu ilk dəfə yazılı ədəbiyyata gətirən Firdovsini xatırlayır, sələfindən fərqləndiyini, qədim tarixlə bağlı olan bu məşhur mövzunu tamamilə yeni bir tərzdə işlədiyini bildirir:
Söylərkən o həkim bu xoş dastanı,
Çıxarıb içindən eşqi, fəğanı.
Altmış yaşındaydı yazanda bunu,
Saxlaya bilmirdi yayda oxunu.
Altmışda sevginin, eşqin həycanı
Titrədə bilməzdi yorğun qocanı.
"Xosrov və Şirin", Nizami Gəncəvi
Təsadüfi deyil ki, əsərin qəhrəmanı Xosrov Pərvizin həyatının ancaq Azərbaycan şahzadəsi Şirinlə bağlı məqamlarına daha çox diqqət yetirilir, şairə doğma olan bu gözəl az qala baş qəhrəman kimi təqdim edilir. Poemanın . . .
