قیچک

قِـیچَک یا غیژک یکی از سازهای زهی در موسیقی ایرانی است که مانند کمانچه با آرشه نواخته می شود. جنس کاسهٔ طنینی قیچک از چوب گردو یا توت بوده و سیم های آن فلزی هستند. این ساز دارای قدمت بسیار زیادی است و در موسیقی نواحی ایران کاربرد فراوانی داشته و دارد. این ساز از نظر نوازندگی شبیه به ویولن سل است و حتی در نوع بزرگ تر آن که به قیچک بم معروف است، از آرشهٔ ویولن سل استفاده می شود.
سازهای زهی
شکم ساز از دو قسمت مجزا از یکدیگر تشکیل یافته. قسمت تحتانی کوچک تر و به شکل نیم کره است که بر سطح مقطع جلو پوست کشیده شده و خرک ساز روی پوست قرار دارد. قسمت بالایی بزرگ تر، مثل چتری روی قسمت پایینی قرارگرفته و هر دو قسمت توسط سطح منحنی از عقب به هم اتصال یافته اند و در نتیجه در جلو یا بین دو قسمت، حفره ای تشکیل شده است. سطح جلویی قسمت بالا، جز در ناحیهٔ وسط که زیر گردن ساز قرارگرفته به صورت دو شکاف پهن باز است.دسته ساز تقریباً در نصف طول خودروی شکم قرارگرفته و نیمهٔ دیگر در بالا به جعبهٔ گوشی ها متصل است. دسته فاقد پرده (دستان) است.
ساز قیچک اساساً محلی است و بیشترین رواج را در نواحی جنوب شرقی ایران و خصوصاً استان سیستان و بلوچستان ، استان کرمان و هرمزگان دارد. در سال های اخیر این ساز در شهرهای دیگر نیز استفاده می شود. در آن نواحی طبق عقیده و سنت اهالی، برای معالجه امراض به کار می رود. (نیاز به منابع بیشتر)
در شمال افغانستان نیز قیچک در موسیقی سنتی رواج وسیعی دارد. در ولایات مثل بغلان، کندز و بلخ از قیچک در محافل عروسی و دیگر مراسم خوشی استفاده می شود.

قِیْچَک
قِیْچَک
از سازهای زهی آرشه ای. دیگر نام های این ساز در متون قدیمی فارسی عبارت است از قیچک، غژک، غزک، غچک (قچک) و غژ. در بلوچستان به سرود یا سروز و در سیستان به قیچک معروف است. نواختن این ساز امروز فقط در بلوچستان و سیستان معمول است. خصوصیات ظاهری قیچک بلوچی با نوع سیستانی تاحدودی متفاوت است. قیچک سیستانی باریک تر و بلندتر از قیچک بلوچی است، تعداد وترهای آن کمتر و شیوه های اجرایی آن نیز ساده تر است. این ساز متشکل است از کاسه ای طنینی و دو قسمتی، که دهانۀ پایینی آن با پوست پوشانده شده و دهانۀ بالایی آن باز است. دستۀ این ساز کوتاه است و به لانۀ کوک و سرپنجه منتهی می شود. قیچک دو گروه وتر دارد؛ گروه اول وترهای اصلی است (در قیچک بلوچی چهار و در قیچک سیستانی سه عدد است) و آرشه روی آن ها کشیده می شود. گروه دوم، وترهای فرعی، (واخوان ها)، است (هفت عدد در هر دو نوع قیچک بلوچی و سیستانی)، که روی آن ها آرشه کشیده نمی شود و با ارتعاش وترهای اصلی به صدا درمی آیند. این ساز از مهم ترین و متداول ترین سازهای بلوچستان و سیستان است. قیچک بلوچی تقریباً در بیشتر انواع موسیقی بلوچستان، ازجمله سَوت، و گواتی، حضور دارد و کاربردهای متنوعی دارد. قیچک سیستانی، اغلب در مجالس عروسی و شادمانی نواخته می شود. این ساز از بلوچستان و سیستان، به برخی از مناطق مجاور و گاه غیر مجاور نیز راه یافته است؛ ازجمله منطقۀ کهنوج در استان کرمان، میناب، بندر چارک و بستک در استان هرمزگان.