قرارداد کنسرسیوم

قرارداد کنسرسیوم قراردادی است که پس از کودتای ۲۸ مرداد بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت های نفتی بین المللی برای بهره برداری از منابع نفتی ایران بسته شد.
قرارداد کنسرسیوم
محمدعلی موحد٬ خواب آشفته نفت
متن قرارداد کنسرسیوم
پس از کودتای ۲۸ مرداد٬ نخست وزیر جدید٬ فضل الله زاهدی روابط با دولت انگلیس را که در زمان مصدق قطع شده بود از سر گرفت. مذاکرات نفت از ۲۲ فروردین ۱۳۳۳ با سرپرستی وزیر اقتصاد و دارایی، دکتر علی امینی آغاز شد که منجر به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد امینی - پیج گردید. دکتر علی امینی وزیر دارایی پیشین دولت مصدق نیز بود. محمد درخشش نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی کرد. بر اساس قرارداد جدید که پس از ماهها مذاکره در ۲۸ شهریور، به امضای طرفین و در ۲۹ مهر به تأیید مجلس شورای ملی و در ۶ آبان به تصویب مجلس سنا رسید، اگرچه ملی شدن نفت و صنایع نفت ایران مورد پذیرش طرفهای خارجی قرار گرفت ولی دولت ایران تضمین می کرد که تا ۲۵ سال نفت تولیدی را به شرکت های عضو کنسرسیوم (آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد. بدین ترتیب فروش نفت ایران پس از نزدیک به چهار سال وقفه در بهمن سال ۱۳۳۳ از سر گرفته شد.
محمد درخشش نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی هفت ساعته کرد اما در نهایت مجلس با تنها ۵ رای مخالف قراداد کنسرسیوم را در ۲۹ مهر ۱۳۳۳ تصویب کرد.
در این قرارداد که به "قرارداد امینی-پیج" نیز معروف شده است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت را به دست شرکت های خارجی سپرد و ایران به دریافت حق الامتیاز (با نام مبهم "پرداخت اعلام شده") براساس اصل کلی پنجاه-پنجاه اکتفا کرد.

(یا: قرارداد نفتی ۱۳۳۳ش) قرارداد منعقد شده میان ایران و کنسرسیوم بین المللی نفت. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، انگلستان و امریکا برای عقد قرارداد نفتی جدیدی با دولت ایران به توافق رسیدند. به دنبال آن مشاور نفتی وزیر امور خارجۀ امریکا مذاکرات مربوط به نفت ایران را با مقامات ایرانی دنبال کرد و سرانجام در ۳۱ اوت ۱۹۵۴/۹ شهریور ۱۳۳۳ش قرارداد کنسرسیوم بین علی امینی، وزیر دارایی ایران، و هوارد پیچ، معاون ریاست هیئت مدیرۀ شرکت نفت استاندارد نیوجرسی امریکا، به امضا رسید. مدّت قرارداد ۲۵ سال بود که تا سه دورۀ پنج ساله دیگر هم قابل تمدید بود و محتوای آن با اصل ملّی شدن صنعت نفت ایران مغایرت داشت . کنسرسیوم بین المللی نفت ایران عبارت بود از پنج شرکت امریکایی که در مجموع ۴۰درصد از سهام نفت را به دست آوردند، شرکت نفت بریتانیا معروف به بی پی که به تنهایی صاحب ۴۰ درصد از نفت ایران شد و شرکت هلندی رویال داچ شل با چهارده درصد از سهام نفت ایران و شرکت نفت فرانسه که شش درصد از سهام نفت ایران را کسب کرد.