کنسرتو ویولن یا کنسرتوی ویولن (به انگلیسی: violin concerto) یا کنسرتو برای ویولن (به فرانسوی: concerto pour violon) فرمی از موسیقی است که در آن یک یا گاهی دو ویولن یا بیشتر، همراه با دستهٔ ارکستر، به اجرا می پردارند. کنسرتوهای پیانو معمولاً از سه موومان تشکیل شده اند که موومان دوم معمولاً آرام تر از دو موومان دیگر است.این فرم در دورهٔ باروک ایجاد شد و امروزه هم تصنیف و اجرا می شود.بسیاری از آهنگسازان بزرگ در این قالب نیز آثاری پدید آورده اند؛ ازجمله یوهان سباستیان باخ، بارتوک، بتهوون، برامس، بروخ، پاگانینی، پروکفیف، چایکوفسکی، سیبلیوس، شوستاکوویچ، مندلسون، موتسارت، و ویوالدی.
کنسرتو
کنسرتو گروسو
کنسرتو پیانو
کنسرتو ویولن به طور سنتی در سه موومان تصنیف می شد، اما شماری از آهنگسازان مدرن، ازجمله شوستاکوویچ، استراوینسکی، و آلبان بِرگ آثاری در چهار موومان ساخته اند.در برخی کنسرتوهای ویولن، به ویژه از دوره های باروک و مدرن، ویولن تنها (یا دسته ای از ویولن ها)، به جای ارکستر، با موسیقی مجلسی همراه است. برای مثال، آنتونیو ویوالدی کنسرتو ویولنِ «الهام موزون (هم آهنگ)» (به ایتالیایی: L'estro armonico) (اُپوس ۳) خود را در اصل برای چهار ویولن، دو ویولا، ویولنسل، و هم نوازی ارگ نوشته است. همچنین، آلن پترسن کنسرتوی نخستِ خود را برای ویولن و کوارتت زهی ساخته است.
کنسرتو
کنسرتو گروسو
کنسرتو پیانو
کنسرتو ویولن به طور سنتی در سه موومان تصنیف می شد، اما شماری از آهنگسازان مدرن، ازجمله شوستاکوویچ، استراوینسکی، و آلبان بِرگ آثاری در چهار موومان ساخته اند.در برخی کنسرتوهای ویولن، به ویژه از دوره های باروک و مدرن، ویولن تنها (یا دسته ای از ویولن ها)، به جای ارکستر، با موسیقی مجلسی همراه است. برای مثال، آنتونیو ویوالدی کنسرتو ویولنِ «الهام موزون (هم آهنگ)» (به ایتالیایی: L'estro armonico) (اُپوس ۳) خود را در اصل برای چهار ویولن، دو ویولا، ویولنسل، و هم نوازی ارگ نوشته است. همچنین، آلن پترسن کنسرتوی نخستِ خود را برای ویولن و کوارتت زهی ساخته است.
wiki: ویلن در می مینور، اپوس ۶۴، اثر فلیکس مندلسون آخرین کار بزرگ ارکسترال وی می باشد. این اثر بخش مهمی از رپرتوار ویلن محسوب می شود و یکی از مردم پسندترین کنسرتو ویلن ها است. یک اجرای معمولی از آن کمتر از نیم ساعت طول می کشد.
۱۰۱ اثر ممتاز از بزرگان موسیقی جهان، نوشتهٔ مارتین بوک اسپین، ترجمهٔ علی اصغر بهرام بیگی، تهران: انتشارات آگاه
ویکی پدیای انگلیسی
این اثر سومین کوشش مندلسون در زمینه فرم، «کنسرتو ویلن» محسوب می شود. دو کنسرتوی پیشین را مندلسون در پانزده سالگی تصنیف کرده؛ ولی هیچگاه آن ها را منتشر نساخته است. البته یهودی منوهین با دسترسی به نسخه دستنویس پارتیسیون یکی از این دو کنسرتو ویلن که در ر مینور تصنیف شده آن را اجرا و ضبط کرده است.
دوستی و علاقه مندلسون به فردیناند دیوید انگیزه اصلی آهنگساز در تصنیف یک «کنسرتو ویلن» بوده است. دست بر قضا هم مندلسون و هم فردیناند دیوید هر دو در یک ساختمان واقع در شهر هامبورگ به دنیا آمدند ولی تا زمانی که اولی شانزده ساله و دومی پانزده ساله نشده بودبا یکدیگر فرصت آشنایی پیدا نکرده بودند. زمانی که مندلسون در ۱۸۳۵ به سمت رهبر ارکستر گهواندهاوس در لایپزیگ منصوب شد فردیناند دیوید را به سمت کنسرت ماستر انتخاب کرد.
در ژوئیه سال ۱۸۳۸ مندلسون که در آن هنگام سی سال داشت بار دیگر به صرافت افتاد یک کنسرتو برای ویلن تصنیف کند. در آن ماه، مندلسون دوران تعطیلات خود را در خارج از شهر لایپزیگ می گذرانید و ضمن نامه ای برای دیوید چنین نوشت: «در نظر دارم زمستان آینده یک کنسرتو ویلن برای شما تصنیف کنم. چنین کنسرتویی در تنالیته می مینور از هم اکنون در مغزم زمزمه می کند و سرآغاز آن یک لحظه آرامم نمیگذار». ظاهراً دیوید به این نامه بی درنگ پاسخ داده و اشتیاق خود را از اجرای چنین کنسرتویی ابراز داشته است؛ ولی از آن پس سالی سپری شد بدون آنکه مندلسون اشاره ای به شروع تصنیف یا به تکمیل آن بکند.
۱۰۱ اثر ممتاز از بزرگان موسیقی جهان، نوشتهٔ مارتین بوک اسپین، ترجمهٔ علی اصغر بهرام بیگی، تهران: انتشارات آگاه
ویکی پدیای انگلیسی
این اثر سومین کوشش مندلسون در زمینه فرم، «کنسرتو ویلن» محسوب می شود. دو کنسرتوی پیشین را مندلسون در پانزده سالگی تصنیف کرده؛ ولی هیچگاه آن ها را منتشر نساخته است. البته یهودی منوهین با دسترسی به نسخه دستنویس پارتیسیون یکی از این دو کنسرتو ویلن که در ر مینور تصنیف شده آن را اجرا و ضبط کرده است.
دوستی و علاقه مندلسون به فردیناند دیوید انگیزه اصلی آهنگساز در تصنیف یک «کنسرتو ویلن» بوده است. دست بر قضا هم مندلسون و هم فردیناند دیوید هر دو در یک ساختمان واقع در شهر هامبورگ به دنیا آمدند ولی تا زمانی که اولی شانزده ساله و دومی پانزده ساله نشده بودبا یکدیگر فرصت آشنایی پیدا نکرده بودند. زمانی که مندلسون در ۱۸۳۵ به سمت رهبر ارکستر گهواندهاوس در لایپزیگ منصوب شد فردیناند دیوید را به سمت کنسرت ماستر انتخاب کرد.
در ژوئیه سال ۱۸۳۸ مندلسون که در آن هنگام سی سال داشت بار دیگر به صرافت افتاد یک کنسرتو برای ویلن تصنیف کند. در آن ماه، مندلسون دوران تعطیلات خود را در خارج از شهر لایپزیگ می گذرانید و ضمن نامه ای برای دیوید چنین نوشت: «در نظر دارم زمستان آینده یک کنسرتو ویلن برای شما تصنیف کنم. چنین کنسرتویی در تنالیته می مینور از هم اکنون در مغزم زمزمه می کند و سرآغاز آن یک لحظه آرامم نمیگذار». ظاهراً دیوید به این نامه بی درنگ پاسخ داده و اشتیاق خود را از اجرای چنین کنسرتویی ابراز داشته است؛ ولی از آن پس سالی سپری شد بدون آنکه مندلسون اشاره ای به شروع تصنیف یا به تکمیل آن بکند.
wiki: کنسرتو ویولن (مندلسون)