تاریخ بخارا

wiki: سده ۶ قمری «ابو نصر احمدبن محمد نصر القباوی» به خواهش برخی از دوستانش به پارسی ترجمه کرده است. در تاریخ ۵۷۴ قمری «محمدبن زفربن عمر» ترجمهٔ قباوی را تلخیص کرد و آن را به نام برهان الدین عبدالعزیزبن عمربن عبدالعزیز بن مازه از صدور آل مازه بخارا درآورد.
به سبب ترجمه و تلخیص و اضافاتی که در متن اصلی تاریخ بخارا راه یافته، اختلاف هایی از لحاظ تاریخ و محتوای حوادث در روایات مکرر کتاب دیده می شود. تاریخ بخارا از حیث محتوا بر اطلاعات منحصر به فرد از اوضاع پایتخت و تاریخ سامانیان، اهمیت ویژه دارد. این اثر همچین شامل اطلاعات گران بهایی است که از نظر زبان شناسی، سکه شناسی، باستان شناسی و تاریخی مورد استفاده محققان جدید قرار گرفته است.
ذکر بنای مسجد جامع

wikijoo: تاریخ_بخارا

wikifeqh: زبان فارسی که توسط محمد حسن خان یاور به دستور ظل السلطان (مسعود میرزا فرزند ناصرالدین شاه ) از متن ترجمه شده به زبان روسی ، در ۱۴ صفر ۱۳۲۱ ه. ق. به فارسی ترجمه شده است.
در مورد زمان تالیف این کتاب چیزی نمی دانیم، در خود کتاب هم اشارهای به زمان تالیف آن نشده تا بتوان به حدس و گمان متوسل شد؛ ولی از آنچه که برمی آید، نویسنده در سال ۱۷۸۴ م. به دربار امیر شاه مراد (۱۷۸۴- ۱۸۰۰ م.) به خدمتی دیوانی راه یافته و توانسته رویدادهای بخارا ، خوقند و کاشغر را در سال ۱۸۵۹ میلادی به نگارش درآورد. نویسنده به دلیل همنشینی و مصاحبت با درباریان و نیز اشرافی که بر رخدادهای دوران شاهان منغیت داشته توانسته تالیف خود را از هر نظر کامل و فنی ارائه کند. بنابراین این کتاب به وقایع نگاری و شرح رخدادهای درباریان خلاصه نمی شود؛ بلکه گوشه هایی از تاریخ اجتماعی، اعتقادی و نظامی مردم آن سامان را در کنار رخدادهای سیاسی بیان کرده است و گاهی هم نقش مردم را در لابلای رویدادها می توان دید که همین گزارش های گرانبها به ارزش و اهمیت کتاب افزوده است.
ساختار کتاب
کتاب در دو بخش تدوین شده که هر دو بخش آن به سال ۱۲۷۶ ه. ق/ ۱۸۵۹ م. پایان پذیرفته است. بخش اول از فرمانروایی امیر حیدر آغاز شده و به ذکر حکمرانان مملکت کاشغر پایان می پذیرد. در بخش دوم که از شرح حال امیر شاه مراد (۱۷۸۴- ۱۸۰۰ م.) آغاز گردیده و به ذکر استیلا و سلطنت جهانگیر خواجه پایان می پذیرد، تاریخ هر رویداد نیز ذکر شده است. انتساب بخش نخست کتاب به مولف قطعی است و بخش دوم آن می تواند افزوده ناشر روسی کتاب؛ گرگریف باشد.
گزارش محتوا
نویسنده در بخش اول از آنچه در دربار بخارا می گذشته، سخن می گوید و شرح حال نبردها و توطئه های آنان را می آورد. متاسفانه نویسنده؛ همچون دیگر تاریخنگاران محلی آن روزگار، تاریخ دقیق رویدادها را نیاورده است؛ اما چون این بخش از کتاب حاصل مشاهدات عینی مولف در آن دوران پر حادثه است از اهمیت خاصی برخوردار است. بخش دوم کتاب احتمالا افزوده گرگریف روسی است. در این بخش ضمن توصیف شهرها ، درباره اهل معامله و حرفه اندک اطلاعاتی ارائه شده است. نام برخی شهرهای باستانی که در این بخش آمده، امروز در سرزمین های ماوراءالنهر - آسیای مرکزی - تغییر کرده است. بنابراین این بخش از دیدگاه جغرافیای تاریخی از ارزش خاصی برخوردار است.
ویژگی کتاب
...