کاهگل

کاه گل ملاتی است که در معماری ایران به خصوص در مناطق کویر مرکزی ایران به کار می رود. کاهرنگ یا کاه گل پلیمری آب بند نیز از مصالح جدید است که مشکلات کاه گل را از بین برده.
دکتر محمود گلابچی، آیدین جوانی دیزجی- فن شناسی معماری ایران
ملات کاه گل از مخلوط کاه، خاک رس و آب به صورت آخوره به دست می آید. این ملات را به خوبی ورز می دهند تا حدی که ملات به بیل نچسبد و به راحتی جدا شود و از آن برای دیوارهای محورکننده به صورت چینه ای استفاده می کنند.
کاه را برای مقابله با ترک خوردن گل به آن اضافه می کنند (برای ساخت هر متر مکعب کاه گل حدود ۴۵ الی ۵۰ کیلوگرم کاه مورد نیاز است) و در مناطق کویری که کاه یافت نمی شود به آن خارشتر (خار آدور) اضافه می کنند.این ملات در مقابل رطوبت و حرارت عایق بسیار خوبی است و از نظر دوام اگر اصولی تهیه شود سال ها مقاومت می کند. ملات کاه گل یک ملات هوایی است و در مقابل تابش آفتاب یا حرارت غیر مستقیم و در هوای آزاد خشک می شود. در صورتی که ضخامت ملات کاه گل ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر باشد عایق رطوبتی خوبی است.از نقاط ضعف کاه گل نیز فرسایش بر اثر بارش باران و باد است که باعث ایجاد گرد و خاک میشود.
در زمانی نه چندان دور در تمام شهرها اغلب ساختمان ها با خشت خام، گچ و کاهگل بنا شده بود. قدمت ملات کاه گل به ۴۰۰۰ سال ق. م می رسد. در لایه سوم تپه سیلک، در کاخ های هفده گانه تخت جمشید، در بناهای پاسارگاد و شوش، بناهای اشکانی(کاخ فیروز آباد و ایوان مدائن)و مجموعهٔ ارگ بم کاربرد کاه گل را می توان به وفور دید. همچنین در بناهای دورهٔ اسلامی از این ملات به عنوان یکی از عناصر و ساخت مایه بسیار مؤثر استفاده شده است.

کاه گِل
اندودی مرکب از گلِ رس مناسب و کاه مرغوب خُردشده، و گاه افزودنی های دیگر برحسب مورد، برای افزایش دوام. کاه گل را در گذشته برای اندودکردن بام، و سطح بیرونی و درونی دیوارها به کار می بردند. کاه از تَرَک برداشتن گل جلوگیری می کند. گاهی، ازجمله در مسجد جامع فَهْرَج، به جای کاه از خار شتر (ژاژ) استفاده می کردند، تا آن را از موریانه محفوظ دارند.