حزب مردم ایران

حزب مردم ایران در ادامه حرکت جمعیت آزادی مردم ایران یک سال و نیم پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تشکیل گردید.
ابراهیم یزدی (دبیرکل فعلی نهضت آزادی ایران)
ابوالفضل مرتاضی لنگرودی
احمد سمیعی (ا. شنوا)
جلال الدین آشتیانی
جواد شرف الدین
حبیب الله پیمان (دبیرکل جنبش مسلمانان مبارز)
حسین راضی
حسین عالم
معین الدین مرجایی
رضا کاشفی
رضا نخشب
علی اکبرنوشین
علی شریعتمداری (وزیر علوم دولت موقت و عضو فعلی شورای انقلاب فرهنگی)
علی شریعتی (از بنیانگذاران نهضت آزادی در خارج از کشور - اروپا)
علی محمد ایزدی (وزیر کشاورزی دولت موقت)
کاظم سامی (وزیر بهداشت دولت موقت - دبیرکل فقید جاما)
کاظم یزدی
محمد صادق مسرت
محمد نخشب
محمود نکوروح
مرتضی کاشانی
مصطفی چمران (از بنیانگذاران نهضت آزادی در خارج از کشور-وزیر دفاع در جمهوری اسلامی ایران و نمایند مجلس شورای ملی دور اول)
معین الدین مرجایی
مهدی حائری یزدی
نظام الدین قهاری (دبیرکل فعلی جاما)
هرمز ممیزی
بسیاری از افراد فوق بعد از مدتی از حزب مردم ایران جدا شده یا از فعالیت های سیاسی کناره گرفتند یا اینکه خود بنیان گذار حزب و تفکر سیاسی جدیدی شدند و لزوماً اعلام نام این افراد به معنی باقی ماندن وادامه عضویت در حزب مردم ایران نیست.
۱۳۳۱ از حزب ایران
۱۳۴۲ جاما از حزب مردم ایران
نهضت خداپرستان سوسیالیست، به رهبری محمد نخشب و حسین راضی در سال ۱۳۲۹ و در پی مذاکراتی با حزب ایران در جهت ایجاد یک حزب ملی سوسیال دموکرات در راستای کمک به جبهه ملی ایران و نهضت ملی شدن نفت ادغام می شوند. حزب ایران (به رهبری اللهیار صالح) حزبی مبتنی بر پایه سکولاریسم، ملی گرایی و سوسیال دموکراسی بود ولی در مقابل نهضت خداپرستان بر پایه ای بودن احکام اسلامی و جاری بودن آنان در شئون زندگی تأکید می کردند.در عین حال رهبران آن از جمله نخشب کوشیدند تا عقاید اسلامی خود را در درون آن حفظ کنند. پس ازپیوستن اعضای نهضت خداپرستان به حزب ایران حسین راضی به عضویت در شورای مرکزی حزب ایران انتخاب گردید.اعضای نهضت که اینک در حزب ایران فعال بودند در این دوره فعالیت های خود را گسترش داده و در شهر شیراز، حسین راضی از رهبران جدید حزب ایران، از سوی جبهه ملی ایران مسوول راه اندازی شعبه جبهه ملی ایران در استان فارس و مبارزه با نفوذ حزب توده و عمال انگلیس به سرکردگی سید نورالدین حسینی الهاشمی شیرازی رهبر حزب برادران (شیراز) می گردد.کاری که در ان دوره با توجه به نفوذ سنتی انگلیس در شیراز و استان فارس بسیار دشوار می نمود. حسین راضی و اعضای حزبش در شیراز با ایجاد جلسات مکرر و فعالیت بسیار توانستند که نیروهای ملی را در این شهر مترکز و متحد نمایند نقطه اوج موفقیت حزب آزادی مردم ایران راهپیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا بود که طرفداران جبهه ملی ایران تنها با بستن پارچه ای سیاه یا کراوات سیاه به صورت بسیار گسترده در شهر راه پیمایی نمودند بگونه ای که دیگر گروه ها نتوانستند هیچگونه فعالیت دارای نمود بیرونی در این روز داشته باشند این تظاهرات وجهه نوینی از دیدگاه های روشنفکری مذهبی را در آن زمان بروز داد که هرگز تکرارش برای گروه های ملی میسر نشد. اما اختلافات پیش آمده در روش های اجرایی که بین اعضای نهضت و اعضای حزب ایران پیش آمد باعث گردید که این دو حزب ائتلافشان دوامی نداشته باشد.

از گروه های سیاسی ـ مذهبی عضو نهضت مقاومت ملی با گرایش های سوسیالیستی و ناسیونالیستی . در اسفند ۱۳۳۳ش جمعیت آزادی مردم ایران، با تغییر نام خود به حزب مردم ایران ، فعالیت هایش را مخفیانه علیه رژیم کودتا ادامه داد. دکتر محمد نخشب، که پیش تر رهبری جمعیت خداپرستان سوسیالیست و جمعیت آزادی مردم ایران را داشت ، دبیر حزب مردم ایران شد. در ۱۳۳۷، با خروج نخشب از ایران ، حسین راضی دبیری حزب را برعهده گرفت . با ایجاد فضای باز سیاسی در ۱۳۳۹ و تشکیل جبهۀ ملی دوم ، رازی به عضویت کمیتۀ مرکزی این جبهه انتخاب شد. کنگرۀ حزب مردم ایران در فروردین ۱۳۴۱ش، راضی را مجدداً به عنوان دبیر کل حزب انتخاب کرد. در این کنگره بعضی از اعضای حزب ، ازجمله دکتر کاظم سامی و دکتر حبیب الله پیمان خواهان اتخاذ خط مشی مسلحانه شدند و درپی مخالفت حزب ، سامی و پیمان جنبش آزادیبخش مردم ایران (جاما) را تشکیل دادند. در دورۀ کوتاه ِ حیات جبهۀ ملی سوم در ۱۳۴۳، حزب مردم ایران نیز در شمار احزاب تشکیل دهندۀ این جبهه بود. این حزب در ۱۳۴۳ منحل شد.