گمیشان

گمیشان . [ گ ُ ] (اِخ ) بخش گمیشان یکی از بخشهای شهرستان گنبدقابوس است . این بخش از شمال به مرز شوروی ، از جنوب به بخش بندر شاه ، از خاور به بخش پهلوی دژ و از باختر به دریای مازندران محدود و هوای بخش معتدل است . آب اکثر قرای آن از رودخانه ٔ گرگان تأمین میشود. محصول عمده ٔ بخش : غلات ، حبوبات ، صیفی جات ، دیم و لبنیات و شغل عمده ٔ اهالی آن زراعت و گله داری است . این بخش از 16 آبادی بزرگ تشکیل شده و جمعیت آن در حدود27 هزار تن است ، مرکز آن قصبه گمیشان و قرای مهم آن عبارتند از خواجه نفس ، بنادر، قارقی ، بصیرآباد و شاه تپه . در اغلب قرای بخش دبستان دایر و اکثر مردان باسواد هستند. کلیه ٔ سکنه ٔ این دهستان از طایفه ٔ جعفربای ترکمن میباشند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3).

گمیشان . [ گ ُ ] (اِخ ) قصبه ٔ گمیشان در 29000گزی شمال بندر شاه و 3000گزی دریا واقع شده است و مختصات جغرافیایی آن به شرح زیر است : طول 53 درجه و 49 دقیقه ، عرض 37 درجه و 1 دقیقه . هوای آن معتدل مرطوب و سالم است . جمعیت قصبه در حدود 7هزار تن است . گمیشان در گذشته به گمیشن تپه معروف بوده و اهمیت بیشتری داشته است . ساکنین آن اکثر ملاح و صاحب قایقهای بزرگ بوده اند. حمل بار، بین بنادر کشور و روسیه قبل از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بوسیله ٔ آنان انجام میگرفت ، چنانکه محصولات طبیعی کشور را به بنادر شمال دریای خزر حمل کرده در مقابل امتعه ٔ مورد نیاز را وارد میکردند و از این راه استفاده قابل ملاحظه ای میبردند. اهالی گمیشان در امور بازرگانی وارد هستند و با ترکمنان دشت بسیار فرق دارند و به علم و هنر علاقمندند. پس از انقلاب کبیر روسیه و و بسته شدن بنادر و پیدا شدن راههای شوسه و راه آهن شمال ، گمیشان اهمیت خود را از دست داده و ساکنین آن به نواحی مختلف پراکنده شده اند. کسبه و بازرگانان گنبدقابوس و پهلوی دژ و کلاله اکثر گمیشانی هستند، چنانکه صنعتگران ماهری در نجاری و قایق سازی از بین آنان پیدا شده است . پلهای روی رودخانه ٔ گرگان ، بناهای زیبای چوبی گمیشان و قرای بخش بوسیله ٔ صنعتگران محلی ساخته شده است . بزرگترین نقص گمیشان نداشتن آب است . آب باران شیروانی خانه هادر آب انبار مخصوص هر خانه جمع شده به مصرف میرسد. آب چاهها شور است حتی برای لباس شوئی قابل استفاده نیست . در سالهائی که بارندگی کم باشد از رودخانه ٔ گرگان که در 9000گزی واقع شده بوسیله ٔ بشکه آب حمل میشود. قصبه ٔ گمیشان در سال 1304 از نو بنیاد شد و و دارای خیابان و کوچه های مستقیم گشت و اکنون در حدود 80 باب دکان و 2 دبستان و یک آسیای موتوری دارد. بخشداری ، شهربانی ، شهرداری ، آمار و سایر ادارات دولتی در گمیشان وجود دارد. روشنائی قصبه از مولد برق تأمین میگردد. در 1000گزی شمال قصبه ، تپه ای وجود دارد که فعلاً قبرستان قصبه است . اطراف تپه به شعاع 600 متر پوشیده از بقایای ابنیه قدیم ، از قبیل : آجر سوفال ، سنگ و غیره است . این بقایا ثابت مینماید که گمیشان روزگاری آباد بوده است . بواسطه ٔ مسطح بودن اراضی در فصل غیربارانی به اکثر نقاط بخش اتومبیل میتوان برد. معدن نفت مشهور نفتیچال یا نفتلیچه ، تقریباً در 24000گزی شمال قصبه واقع است . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3).