کلمه جو
صفحه اصلی

علم معانی

مترادف و متضاد

semantics (اسم)
معنی شناسی، علم معانی، علم لغات و معانی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] این علم یکی از ارکان بلاغت محسوب می شود و اصول و قواعدی را آموزش می دهد که می توان با آنها لفظ را مطابق با مقتضای حال، به کار برد، اموری هم چون تقدیم، تأخیر و حذف و یا ذکر هر یک از ارکان جمله و نیز ایجاز و اطناب و فصل و وصل کلام به هم.... مباحث این علم را تشکیل می دهند. مقتضای حال، رکن اساسی این علم است. چرا که موقعیت مخاطب نقش فراوانی در شکل دهی به جمله دارد و گوینده و نویسنده باید کلام خود را به نوعی شکل دهد که مخاطب هم آن را به خوبی بفهمدو هم آزرده نشود. و این وظیفه علم معانی است.به عبارت بهتر مراد از معانی در علم معانی، معانی ثانویه است. یعنی اغراضی که متکلم دارد و به خاطر همان اغراض، اسلوب خاصی به کلام خود می دهد. و مثلاً یک جمله امری مثل «برف را ببین» به جای جمله خبری «برف زیادی باریده است» به کار برده می شود. تا تعجب متکلم ابراز شود.
۱. ↑ شرح مختصر المعانی، تفتازانی، مسعود بن عمر (سعدالدین)، دار الذخائر، قم، ۱۳۱۸، چ سوم، ص ۲۴ ـ ۲۵.۲. ↑ المجع العلمی الاسلام، عبدالهادی الفضلی، تهذیب البلاغه، تهران، ۱۳۷۴، چ ۷، ص ۱۹.۳. ↑ معانی، شمسیا، سیروس، نشر میترا، تهران، ۱۳۷۵، چ ۴، ص ۱۳ ـ ۱۴.
منبع
سایت اندیشه قم.
...

[ویکی اهل البیت] علم معانی علم به اصول و قواعدی است که به یاری آنها کیفیت مطابقه کلام با مقتضای حال و مقام شناخته می شود. موضوع آن الفاظی است که رساننده مقصود متکلم باشد و فایده آن آگهی بر اسرار بلاغت است در نظم و نثر.علم معانی، دانشی است با آن، شناخت حالات گوناگون کلام برای هماهنگ شدن با حال شنونده یا مخاطب میسّر می گردد. به تعبیر دیگر، گوینده سخندان (بلیغ)، سخنش را به میزان آگاهی شنونده و برابر با اندیشه مخاطب و اندازه شوق او یا عدم اشتیاقش ادا کرده و مقصودی خاص را منظور دارد. آنچه موجب شد تا دانشمندان ادیب به این دانش توجه نمایند، همه برای کشف شیوایی و فصاحت کلام خداوند سبحان در آخرین کتاب آسمانی (قرآن کریم) بوده است. دانشمند معاصر، فؤاد سزگین، علم معانی را «نحو انشائی» می خواند.
در این علم از چند مبحث اساسی که هر یک منقسم به اقسامی می شود بحث می کنند زیرا کلام یا خبری است و یا انشائی در صورت اول بحث در «اسناد» و تحقیق در «مسندالیه» و متعلقات آن پیش می آید. اسناد ممکن است به نحو «قصر یا حصر» صورت پذیرد و جمله های خبری و انشائی که در کنار یکدیگر قرار گیرند می توانند به هم معطوف گردند (وصل) و یا به نحو انفصال از یکدیگر آورده شوند (فصل) و همچنین می توان معنی مقصود را در کمترین کلمات (ایجاز) و یا در کلمات بسیار (اطناب) و یا در کلماتی که مساوی معنی باشد (مساوات) آورد. بنابراین مباحث زیر در علم معانی مورد بحث قرار می گیرد:
علم معانی معمولاً در کنار علم بیان به صورت «علم معانی و بیان» تعبیر می شود. علم معانی یکی از فنون بلاغت است.


کلمات دیگر: