بهمن میرزا

بهمن میرزا (۱۲۲۵ ه ق تهران – ۱۳۰۱ ه ق شوشا)، شاهزاده قاجار، ادیب و نویسنده بود.
عضد الدوله، احمد (شاهزاده) (۱۳۵۵)، تاریخ عضدی، تهران: انتشارات بابک
او برادر تنی محمدشاه و پسر چهارم عباس میرزا بود. بهمن میرزا در ۱۲۵۷ هـ ق پس از درگذشت برادرش قهرمان میرزا حاکم آذربایجان شد. در ۱۲۶۲ هـ ق پس از شدت گرفتن بیماری محمدشاه، آصف الدوله، دائی شاه، سر به شورش برداشت. او قصد داشت پس از گرفتن تهران، بهمن میرزا را بجای برادرش به تخت بنشاند. حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمدشاه، پس از آگاهی از نقشه آصف الدوله، خسروخان گرجی را برای سرکوب رضاقلی خان، که در کردستان سر به شورش برداشته بود، به آن سو فرستاد. بهمن میرزا که از یورش خسروخان به آذربایجان در هراس بود، برای دیدار صدراعظم راهی راهی تهران شد. در تهران حاجی میرزاآقاسی او را به حضور نپذیرفت و بهمن میرزا ناگزیر به حضور شاه رفت. هر چند شاه او را امان داد اما رفتار غیر دوستانه وی موجب شد که بهمن میرزا برای نجات جان خویش، به سفارت روسیه پناه ببرد. او چندی بعد، همراه خانواده اش به تفلیس و بعد از سه سال به شوشا رفت و تا پایان عمر در حمایت روسیه تزاری زیست. در نخستین سال های سلطنت ناصرالدین شاه، روسیه تلاش کرد بهمن میرزا را به جای ناصرالدین شاه به تخت بنشاند، که فرجامی نیافت. بهمن میرزا در ۱۳۰۱ هـ ق در شوشا درگذشت.
بهمن میرزا مردی دانشمند و دانش پرور بود. به دستور او ملا عبداللطیف طسوجی کتاب هزار و یک شب را به فارسی برگرداند. او همچنین کتابخانه ای ارزنده داشت و خود کتابی به نام تذکره محمدشاهی تألیف کرده بود.

بهمن میرزا (ابهام زدایی). بهمن میرزا ممکن است به یکی از این اشخاص اشاره داشته باشد:
بهمن میرزا، پسر عباس میرزا
بهمن میرزا بهاءالدوله پسر فتحعلی شاه

[ویکی فقه] بهمن میرزا (د ۱۳۰۱ق/۱۸۸۴م)، شاه زاده ادیب و دانش پرور، چهارمین پسر عباس میرزا نایب السلطنه (د ۱۲۴۹ق/۱۸۳۳م) و برادر محمدشاه قاجار می باشد.
استوری تاریخ تولد او را حدود سال ۱۲۲۵ق/۱۸۱۰م آورده است. از سال های آغازین زندگی بهمن میرزا و دوران جوانی او اطلاعی در دست نیست.
مناصب حکومتی
ظاهراً اولین منصب او حکومت بر اردبیل، مشکین و طالش در سال های ۱۲۴۷-۱۲۴۹ق بوده است. وی تا ۱۲۵۰ق در اردبیل به سر برد. در این سال که مقارن جلوس موقت محمدشاه (سل ۱۲۵۰-۱۲۶۴ق) در تبریز است، به دستور برادر در شهر میانه بدو پیوست و راهی پایتخت شد و در همین سال از جانب محمدشاه به حکمرانی تهران رسید و در ۱۲۵۱ق به حکومت بروجرد و سلاخور منصوب شد. در ۱۲۵۲ق بار دیگر حاکم تهران شد و پس از آن حکومت همدان به او واگذار گردید. بهمن میرزا در ۱۲۵۷ق/۱۸۴۱م در پی درگذشت برادرش، قهرمان میرزا به حکومت آذربایجان منصوب شد و به تبریز رفت و ظاهراً تا ۱۲۶۳ق در این منصب باقی بود.
شورش علیه محمدشاه
بیماری محمدشاه و اوضاع آشفته کشور در ۱۲۶۱ق زمینه بروز شورش ها و آشفتگی هایی را در سراسر ایران فراهم آورد. از جمله در ۱۲۶۲ق آصف الدوله، دایی بهمن میرزا و فرزندش، حسن خان سالار در خراسان سر به شورش برداشتند و بهمن میرزا را که تا آن زمان حاکم آذربایجان بود، به سودای تاج و تخت فریفتند و به هم داستانی در فتح دارالخلافه تهران برانگیختند. محمدشاه پس از آگاهی از ماجرا، با مشورت و همفکری حاجی میرزا آقاسی، صدر اعظم وقت خسروخان گرجی را برای سرکوب رضاقلی خان ـ والی کردستان که گفته می شد با بهمن میرزا هم رأی و همراه شده است ـ پنهانی روانه کردستان و تبریز کرد. بهمن میرزا پس از اطلاع از مأموریت خسروخان، از احتمال حمله او به آذربایجان به هراس افتاد و با شتاب تمام خود را به تهران رساند و چون صدراعظم حاجی میرزا آقاسی از دیدار با وی امتناع کرد به ناچار به حضور شاه رفت و با آن که شاه از او دلجویی کرد و به وی امان داد، از بیم جان و مال به سفارت روسیه پناه برد. نادر میرزا، پسرخاله بهمن میرزا همراهی و شرکت بهمن میرزا را در این آشوب اتهامی بی اساس می شمارد و پناهندگی وی به سفارت روس را معلول این اتهام می داند و چنین اظهارنظر می کند که این اتهام نتیجه دشمنی و سعایت صدراعظم، و ساخته و پرداخته تاریخ نویسان است.
اقامت در روسیه
...