زوپیر

زوپیر فرزند بغابوخش یکم یا به یونانی مگابیز یکم، سردار بزرگ پارسی بود. وی فرمانده سپاه و ساتراپ بابل در زمان پادشاهی داریوش بزرگ بود.
هرودوت (۱۳۵۶). تاریخ هرودوت. ترجمهٔ وحید مازندرانی. تهران: انتشارات فرهنگستان ادب و هنر ایران.
هرودوت می نویسد در اوایل پادشاه داریوش در بابل شورش افتاد و بابلی ها به احتمال محاصرهٔ طولانی تدارکات لازم را دیده بودند. بابلی ها برای اینکه در مصرف خوراکی ها صرفه جویی شود، تمام زنان شهر را جمع آوری و خفه کردند و برای هر نفر فقط مادرش و یک کس دیگر را که خودش ترجیح می داد، برای پختن نان امان دادند. وقتی داریوش از خبر شورش اطلاع یافت با همه قدرت و قوایی که در اختیار داشت، برای سرکوبی آنجا شتافت و شهر را در محاصره گرفت.
یک سال و هفت ماه گذشت، داریوش شاه چیزی نمانده بود که دلسرد شود و هیچ تمهیدی برای ورود به شهر مؤثر نیفتاد سرانجام زوپیر با ابتکار و تدبیر شخصی خود چاره ای اندیشید. او دو گوش و بینی خود را بریده و با حالت نزار نزد بابلیان رفت و وانمود کرد که از لشکر ایران عاصی و فراری شده است و گفت که جراحاتش ناشی از قهر و غضب داریوش است. بابلیان داستان انتقام گیری او را از داریوش باور کرده و پنداشتند که وی به عزم خدمتگزاری به جبههٔ ایشان آمده است و آنچه او خواست برای مقابله با سپاه ایرانیان، در اختیارش گذاشتند. وی پس از پیروزی هایی اولیه بر پارسیان که با تبانی داریوش انجام می گرفت به مقام فرماندهی برگزیده و قهرمان نامی شهر شد. پس از مدتی در زمانی مناسب و با هماهنگی با داریوش توانست دروازه های شهر را باز کرده و راه را برای پیشتازان پارسی باز کند. این دومین بار بود که بابل تسخیر شد. داریوش بعد از تسخیر شهر بخاطر اینکه بابلی ها بیشتر زنان خود را از بین برده بودند و برای اینکه از نابودی نسل اهالی شهر جلوگیری کند، دستور داد زنانی از طایفهٔ مجاور به آنجا بیاورند. روی هم رفته تقریباً ۵۰ هزار نفر جمع آوری شدند.
در نظر داریوش خواه در گذشته یا آینده خدمت و کار هیچ فرد ایرانی بالاتر از فداکاری زوپیر نبوده است. می گویند داریوش همواره می گفته است که «یک زوپیر بی نقص و سالم را بر تصرف چندین شهر بابل ترجیح می دادم.» داریوش ساتراپی بابل را با معافیت از پرداخت مالیات برای همهٔ عمر به او بخشید. مگابیز که در مصر فرماندهی لشکر پارس را بر ضد آتنی ها و همدستان ایشان در دست داشت، فرزند این زوپیر بود.

در روایتِ آمیخته به افسانۀ هرودوت، دوست و همراه داریوش بزرگ در فتح بابل. هنگامی که داریوش آهنگ فتح بابل را داشت و این کار بسیار دشوار می نمود، زوپیر خبر شد که یکی از استران باربر سپاه زاییده است . او که می دانست تعبیر این فعل پیروزی در جنگی است که در پیش است ، موضوع را از همه پنهان داشت و گوش و بینی خود را برید و با چهرۀ خون آلود نزد داریوش رفت . داریوش برآشفت و سراغ مجرم را گرفت . زوپیر گفت که او خود چنین کرده است تا اگر داریوش اجازه دهد او به دروازۀ بابل شتابد و خود را مغضوب داریوش قلمداد کند و به درون شهر پناه برد. در این صورت می تواند طرف اعتماد رؤسای شهر قرار گیرد و با گرفتن سپاهی برای انتقام ، در فرصت مناسب از درون شهر کار را بر سپاه داریوش آسان کند. به این ترتیب و با این توطئه بابل به دست داریوش گشوده شد.