مجمل فصیحی

مجمل فصیحی اثر فصیح خوافی کتابی در تاریخ عمومی از زمان هبوط آدم تا وقایع سال ۸۴۵ ه‍.ق است. نویسنده مطالب را با انتخاب از کتاب های گذشته و یادداشت برداری از وقایع روزگار خود گردآوری و آن را به شاهرخ تیموری تقدیم کرده است. نویسنده رویدادها را به کوتاه ترین شکل درضمن وقایع هر سال نگاشته است. کتاب دارای نثری ساده همراه با اشعاری عربی و فارسی است.

مُجمل فَصیحی
کتابی در تاریخ و زندگی نامه از احمد بن محمد خوافی (۷۷۷ـ۴۹/۸۴۵ق). این کتاب، به شیوۀ وقایع الایام (گاهشمار)، از ۷۰۱ تا ۸۴۵ق تنظیم شده که در ذیل هر سال، مهم ترین رویدادها، ازجمله رویدادهای سیاسی، نظامی و نیز تولد و یا وفات بزرگان، علما، عرفا و ادبای نامدار آمده که به مناسبت، قطعه شعری از خود آنان و یا دیگران که در مدح و یا رثایشان سروده شده آمده است. این کتاب با تصحیح، مقدمه و حاشیۀ محمود فرخ به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۹ش).

[ویکی نور] کتاب مجمل فصیحی، نوشته فصیح احمد بن جلال الدین محمد خوافی (متولد 777ق)؛ از جمله کتب تاریخ عمومی است که در نیمه اول قرن نهم هجری، به فارسی روان و بی تکلف نوشته شده است. در آن عصر مغلق نویسی و آوردن مصنوعات ادبی در آثار منثور امری رایج و حتی افتخاری برای نویسندگان بود، با این حال فصیح خوافی در اثر خود از این گونه نوشتن دوری جسته است.
فصیح خوافی تا حدود زیادی گمنام باقی مانده و نام چندانی از او در آثار قرن نهم و بعد و یا در فهرست های ادبی موجود نیست. فقط در تاریخ حبیب السیر ذکری از مقام های دیوانی و وزارت او شده است. در دوره معاصر، اول بار علامه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی نام او را در کتاب تاریخ عصر حافظ آورده اند. همچنین ادوارد براون نیز از او در کتاب تاریخ ادبیات ایران خویش ستایش کرده بود.
فصیح سیاق، کتاب خود را برمبنای یک مقدّمه و دو مقاله و خاتمه بنا می نهد.
این کتاب به طرز تاریخ سنوی نگاشته شده و وقایع هر سال به ترتیب و توالی آمده و محتوی است، بر ذکر متوفّیات از هر گونه اشخاص که در آخر هر سال مجموعا ذکر گردیده اند و در این قسمت متوفّیات این نکته جلب توجّه می کند که عدد شعرا و ادبا مخصوصا در ولایات ماوراءالنهر و خراسان چقدر زیاد و فراوان بوده، به علاوه معلوم می شود که فصیح خوافی به منابعی فراوان دست داشته، غیر از آن چه سایر مورّخان و تذکره نویسان نوشته اند، ازاین رو کتاب او دارای قدر و قیمتی خاص می باشد.
بسیاری از نگاشته های تاریخی این دوره و پس از آن، با عبارت پردازی و آرایه های ادبی فراوان به ضبط وقایع و حوادث پرداخته اند. در این میان فصیح، حوادث را در مجمل با کم ترین کلمات و به کوتاه ترین صورت ممکن، در ضمن وقایع هر سال بیان کرده و از آوردن عبارات منشیانه که در متون تاریخی این دوره همچون زبدة التواریخ، مطلع سعدین، فراوان به چشم می خورد، دوری جسته و از به کارگیری صنایع ادبی و لغات مهجور تا حدّ ممکن ابا داشته است.