دادستان

دادسِتان مقامی قضائی است که افراد را رسماً به ارتکاب جرم متهم می کند و در دادگاه تحت تعقیب قرار می دهد. او این کار را از طریق سیستم ترافعی کشورهای دارای نظام حقوقی کامن لا یا سیستم تفتیشی کشورهای دارای نظام حقوقی مدنی انجام می دهد. معمولاً در پرونده های طرح شده علیه شخص متهم، دادستان دولت را نمایندگی می کند. در گذشته دادستان را مُدَعی العُموم، وکیل جماعت یا صاحب منصب پارکه نیز می نامیده اند.
یکی دادستان شهرستان که ریاست دادسرای شهرستان دارد و در معیت دادگاه شهرستان (جنحه و غیره) کار می کند.
و دیگر دادستان استان که ریاست دادسرای استان دارد و در معیت دادگاه استان و دادگاه عالی جنائی کار می کند و بر اعمال دادسراهای شهرستان حوزه خود ناظر است.
سوم دادستان تمیز که ریاست دادسرای تمیز دارد و بر تمامی دادسراهای کشور نظارت کند. وی دادستان کل کشور نیز هست. دادستان های دیگری نیز در تشکیلات دادگستری و جز آن هستند نظیر دادستان دادسرای عالی انتظامی قضات و دادستان محاکم اداری و دادستان دیوان محاسبات و جز آن.
دادستان ها نوعاً وکلایی هستند که مدرک حقوق دارند و از سوی دادگاهی که قصد نمایندگی جامعه در آن را دارند به عنوان کسانی که حرفه شان حقوق است به رسمیت شناخته شده اند (یعنی در کانون وکلا پذیرفته شده اند).
این افراد معمولاً تنها زمانی در یک پرونده جنایی درگیر می شوند که شخص مورد سؤ ظن شناسایی شده و لازم است اتهاماتی برای او به ثبت برسد. آنها نوعاً در استخدام یک ادارهٔ دولتی اند و ضمانت هایی موجود است که چنین اداره هایی می توانند با موفقیت تعقیب قضایی مقامات دولتی را به انجام برسانند.
در اصطلاح دادگستری ایران دادستان شخصی است که بر اداره دادسرا ریاست می کند و نظارت بر ضابطین دادگستری از حیث وظایفی که به عنوان ضابط بر عهده دارند نیز با دادستان است. هر دادستان دارای یک یا چند معاون می باشد. معاون دادستان و دادیار و بازپرس زیر نظر دادستان در دادسرا فعالیت می کنند از این میان صرفاً بازپرس نسبت به دادستان استقلال دارد. پست دادستان در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران به موجب قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب، مصوب سال ۱۳۷۳ حذف شد ولی بعد از آن به موجب قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب سال ۱۳۸۱، دادسراها اعاده وضع یافتند.

دادْستان
مقام قضایی که در رأس دادسرا قرار دارد و به نمایندگی از عموم و جامعه برای دفاع از حیثیت و حقوق عمومی برخاسته، در مقابل متهم در دادگاه حاضر می شود و در مقام حفظ حقوق جامعه و نظارت بر اجرای قانون، بر ضد متهم اعلام شکایت می کند و در دادگاه جهت اثبات جرم و محکوم کردن متهم به مجازات قانونی، استدلال و دفاع می کند. ریاست و نظارت بر ضابطین دادگستری از حیث وظایفی که به عنوان ضابط برعهده دارند، نیز با دادستان است (بند ب مادۀ ۳ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۲۸/۷/۱۳۸۱). در اصل ۱۶۲ قانون اساسی مقام دادستان کل کشور پیش بینی و مقرر شده که دادستان کل باید مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی باشد و رئیس قوۀ قضائیه با مشورت قضات دیوان عالی کشور او را برای مدت پنج سال به این سمت منصوب می کند. علاوه بر دادستان کل کشور و دادستان های عمومی و انقلاب که در هر حوزۀ قضایی منصوب می شوند، دادستان دادگاه نظامی نیز وجود دارد (اصل ۱۷۲ ق.ا)، و دادستان دادگاه ویژۀ روحانیت، که خارج از سازمان قضایی کشور است، از سوی مقام رهبری منصوب می شود.