مکتب تفکیک

مکتب تفکیک (مکتب مشهد و مکتب معارفی خراسان نیز خوانده می شود) مکتبی در علوم مذهبی شیعی است که پیروانش بر تفکیک آموزه های فلسفی از روش های دین شناسی تأکید دارند. این مکتب منتج از آموزه های میرزا مهدی اصفهانی در مشهد شکل گرفت. عنوان مکتب تفکیک نخستین بار به قلم محمدرضا حکیمی طی مقاله ای با همین نام در شمارهٔ ۱۲، سال نهم کیهان فرهنگی، در اسفند ۱۳۷۱ معرفی شد و شهرت یافت. پس از آن و در سال ۱۳۷۵ وی کتابی با همین نام منتشر کرد و در آن به تفسیر دیدگاه های این مکتب و معرفی بنیان گذاران آن پرداخت. این مکتب در ابتدای انقلاب ایران در بازداری ترویج رسانه ای بعضی برنامه های با موضوع عرفان اصطلاحی تأثیر داشت و تا حال نیز مواضع علمی - انتقادی نسبت به شیوه های مصطلح فلسفه و عرفان اسلامی دارد.
محمدرضا حکیمی، مکتب تفکیک، قم، دلیل ما، چاپ هشتم، ۱۳۸۳.
منصوری، خلیل. آیت عرفان. قم: نشرلاهیجی، ۱۳۷۹
اسلامی، سید حسن، رؤیای خلوص، قم :صحیفهٔ خرد ۱۳۸۳
مدخل مکتب تفکیک در دانشنامه عرفان و حکمت در پرتوی قرآن و عترت
مکتب تفکیک یکی از نظریات اسلامی است که در مشهد ایجاد شده است. بینانگذاران این مکتب بر این باورند که می بایست میان روش های مختلف دسترسی به حقایق جدایی انداخت. در حقیقت قائل به تفکیک روش های مختلف معرفت شناختی و ارائه معارف ناب و سره قرآنی هستند.آنان به شدت به روش معرفتی ملاصدرا شیرازی می تازند و روش او را موجب خلط روشی شناختی می دانند. یکی از معروف ترین ایشان سید موسی زرآبادی است. این مکتب در گذشته به این نام خوانده نمی شد و بیشتر آن را با عنوان مکتب فکری خراسان می شناختند. نام کنونی برای این روش از سوی محمدرضا حکیمی پیشنهاد شده و جا افتاده است. وی در مقاله ای در کیهان فرهنگی و سپس در کتاب مکتب تفکیک به روش و بینانگذارانش اشاره کرده است.
دکتر ابراهیمی دینانی در معرفی و نقد مکتب تفکیک در کتاب ماجرای فکری فلسفی می گوید: در جهان اسلام آنچه در این جریان فکری به طور عام و کلی مطرح می شود این است که بین حقایق دینی که از طریق وحی الهی نازل می شود با آنچه محصول اندیشه بشری به شمار می آید، تفاوت و تفکیک قائل شویم و آن ها را با یکدیگر مخلوط نسازیم. البته این ادعا به طور عام و کلی اختصاص به یک گروه و جماعت مخصوص نداشته و کلیه اندیشمندان اسلامی خود را با آن موافق و هماهنگ نشان می دهند.
کمتر کسی می شناسیم که با خلط و در هم آمیختن میان تعلیمات پیغمبران و علوم بشری نظر مساعد و موافق داشته باشد. به این ترتیب تفکیک، به معنی جدا کردن میان وحی الهی و دانش های بشری مورد انکار هیچ یک از اندیشمندان اسلامی نبوده و از قرون اولیه اسلام نیز مورد توجه قرار گرفته است.

[ویکی شیعه] مکتب تفکیک یا مکتب مَعارفی خراسان، اندیشه ای است که میرزا مهدی اصفهانی در مشهد تأسیس کرد. این مکتب بر خالص سازی معارف دینی و جدایی آن از اندیشه های فلسفی و عرفانی بنا شده است. میرزا مهدی اصفهانی، محمود حلبی، محمدباقر ملکی میانجی، میرزا جواد تهرانی، حسنعلی مروارید، هاشم قزوینی، مجتبی قزوینی، جعفر سیدان و محمدرضا حکیمی از اندیشمندان این مکتب شناخته می شوند. کتاب ها و گفتگوهای فراوانی در رد و تأیید این اندیشه نگاشته و انجام شده است.
تفکیک در لغت به معنای جداسازی و خالص کردن است. مکتب تفکیک، مکتب جداسازیِ سه روش معرفتی یعنی قرآن، فلسفه و عرفان است. هدف این مکتب جداسازی و ناب سازی فکر و شناخت قرآنی از شناخت بشری و رهاندن آن از تأویلات و مزج با دیگر افکار است.
نخستین بار اصطلاح مکتب تفکیک را محمدرضا حکیمی در کیهان فرهنگی برای مکتب معارفی خراسان پیشنهاد داد و پس از آن این اصطلاح رواج یافت. این احتمال نیز مطرح است که این اصطلاح توسط دکتر توکل ابداع شده باشد. برخی با این اصطلاح برای مکتب معارف خراسان مخالفت کرده اند.