اَمْهَری (Amhari)
زبان ملی اتیوپی که با تیگره یی، هاراری و زبان کهن ادبی و کلیسایی گئ نری حبشه، مجموعۀ زبان های شاخۀ اتیوپیایی از خانوادۀ حامی و سامی را تشکیل می دهد. خاستگاه الفبایِ امهری عربستان است که در آغاز از راست به چپ نوشته می شد، امّا بعداً تحت تأثیر مسیحیت از چپ به راست شد. امهری، خط رسمی زبان مزبور، از ۱۳۰۰ میلادی در حبشۀ مرکزی بوده است. واژگان، ساختار و دستور زبان امهری بسیار شبیه لهجۀ حَمْیَری در عربستان جنوبی است. در الفبای امهری ۲۶ همخوان و ۷ واکه وجود دارد. واکه ها از نشانه های کوچکی تشکیل می شوند که هریک از آن ها با واکۀ پیشین خود ارتباطی ناگسستنی دارند و بدین ترتیب شیوۀ هجابندی خاصی را به وجود می آورد که شبیه دِوْناگری و برخی از الفباهای دیگر هندی است. چندتا از حروف مزبور به الفبای فنیقی شبیه اند، امّا ۲۴ حرف از آن ها را باید در عربی بازجُست. در امهری اِعراب وجود دارند. هر کلمه با دو نقطه از کلمۀ بعدی جدا می شود. امهری از لحاظ ریشه ها، اشکال بیانی و ساختمان دستوری، فقیرتر از عربی است. یک سوم ریشه های امهری را می توان مستقیماً در عربی پیدا کرد و به نظر می رسد بقیه هم از عبری، سریانی و کلدانی باشند. شماری از واژگان امهری اصل افریقایی دارند و تعدادی یونانی و معدودی هم قبطی است. در زبان امهری ۱۰ صیغه وجود دارد که ۸تای آن همانند عربی است، امّا صیغه های پنجم و ششم، خاص خود این زبان است. تمایز جنس دستوری صرفی برای مذکر و مؤنث در شخص دوم و سوم دیده می شود. نشانۀ نفی، با تغییراتی که در پایانۀ صرفی داده می شود، به دست می آید. حالت مفعولی با حرف اضافه شناخته می شود. صفات نسبی و عالی را با حرف تعریف می توان ساخت. نشانۀ جمع، همچون عبری، عربی و آرامی، برای مذکر -øn و برای مؤنث -øt پایانی است. نوع دیگر نشانۀ جمع با تغییر در ریشۀ کلمات به شکل جمع مکسّر عربی ساخته می شود. حالت های اسم بسیار شبیه عبری است، امّا مصوت های پایانی به قیاس عربی تنوین می گیرند. (نیز ← عبری؛ آرامی؛ عربی؛ سریانی؛ کلدانی).
زبان ملی اتیوپی که با تیگره یی، هاراری و زبان کهن ادبی و کلیسایی گئ نری حبشه، مجموعۀ زبان های شاخۀ اتیوپیایی از خانوادۀ حامی و سامی را تشکیل می دهد. خاستگاه الفبایِ امهری عربستان است که در آغاز از راست به چپ نوشته می شد، امّا بعداً تحت تأثیر مسیحیت از چپ به راست شد. امهری، خط رسمی زبان مزبور، از ۱۳۰۰ میلادی در حبشۀ مرکزی بوده است. واژگان، ساختار و دستور زبان امهری بسیار شبیه لهجۀ حَمْیَری در عربستان جنوبی است. در الفبای امهری ۲۶ همخوان و ۷ واکه وجود دارد. واکه ها از نشانه های کوچکی تشکیل می شوند که هریک از آن ها با واکۀ پیشین خود ارتباطی ناگسستنی دارند و بدین ترتیب شیوۀ هجابندی خاصی را به وجود می آورد که شبیه دِوْناگری و برخی از الفباهای دیگر هندی است. چندتا از حروف مزبور به الفبای فنیقی شبیه اند، امّا ۲۴ حرف از آن ها را باید در عربی بازجُست. در امهری اِعراب وجود دارند. هر کلمه با دو نقطه از کلمۀ بعدی جدا می شود. امهری از لحاظ ریشه ها، اشکال بیانی و ساختمان دستوری، فقیرتر از عربی است. یک سوم ریشه های امهری را می توان مستقیماً در عربی پیدا کرد و به نظر می رسد بقیه هم از عبری، سریانی و کلدانی باشند. شماری از واژگان امهری اصل افریقایی دارند و تعدادی یونانی و معدودی هم قبطی است. در زبان امهری ۱۰ صیغه وجود دارد که ۸تای آن همانند عربی است، امّا صیغه های پنجم و ششم، خاص خود این زبان است. تمایز جنس دستوری صرفی برای مذکر و مؤنث در شخص دوم و سوم دیده می شود. نشانۀ نفی، با تغییراتی که در پایانۀ صرفی داده می شود، به دست می آید. حالت مفعولی با حرف اضافه شناخته می شود. صفات نسبی و عالی را با حرف تعریف می توان ساخت. نشانۀ جمع، همچون عبری، عربی و آرامی، برای مذکر -øn و برای مؤنث -øt پایانی است. نوع دیگر نشانۀ جمع با تغییر در ریشۀ کلمات به شکل جمع مکسّر عربی ساخته می شود. حالت های اسم بسیار شبیه عبری است، امّا مصوت های پایانی به قیاس عربی تنوین می گیرند. (نیز ← عبری؛ آرامی؛ عربی؛ سریانی؛ کلدانی).
wikijoo: امهری