انیس الدوله

فاطمه ملقب به انیس الدوله همسر مورد علاقه و سوگلی حرم سرای ناصرالدین شاه قاجار، پادشاه ایران بود.مقام انیس الدوله بر سایر همسران ناصرالدین شاه برتری داشت و عملاً می توان او را ملکهٔ ایران دانست. او از سوی شاه «نشان حمایل آفتاب» و «تمثال همایونی» دریافت کرده بود و مقام رئیس اندرونی را داشت و وظایفی اداری همچون پذیرا شدن زنان بزرگ را برعهده داشت.
اهداء جقه الماس به حرم علی بن ابی طالب
اهداء پرده مرواریددوزی شده به حرم حسین بن علی
اهداء نیم تاج طلا به حرم علی بن موسی الرضا
وقف روستای کاشانک
بنای پلی در ناصرآباد از توابع لواسان
فاطمه، دختر نورمحمد نامی، در کودکی یتیم شد و مادرش نیز مجدداً ازدواج نمود. فاطمه به ناچار در امامه نزد عمو و عمه خود زندگی سختی را به چوپانی می گذراند. عمویش صفر و عمه اش نسا نام داشتند. او دو برادر دیگر هم به نام های حبیب الله و محمدحسن داشت که بعدها به حکومت قم و درجه امیرتومانی رسیدند و به القاب «معظم السلطنه» و «معظم الدوله» مفتخر شدند.
آشنایی ناصرالدین شاه و انیس الدوله در یکی از سفرهای شکار شاه اتفاق افتاد. در سفری که شاه برای شکار به حوالی امامه رفته بود، دختر چوپانی را می بیند و پس از اندکی مصاحبت، او را خوش صحبت و شیرین زبان می یابد و با خود به تهران می آورد. انیس الدوله ابتدا به دست جیران سپرده می شود تا آداب معاشرت بیاموزد. با مرگ جیران (سوگلی قبلی شاه) خانه و اثاث او به انیس الدوله سپرده می شود و او به تدریج مقام و نفوذ لازم را پیدا می کند.
انیس الدوله نسبت به شاه وفاداری حیرت انگیزی داشت. او پس از ترور ناصرالدین شاه تا زمان مرگ عزادار بوده و زمانی که اتابک حقوق وی را به صورت یک بسته اسکناس برای وی فرستاد، با مشاهده تصویر ناصرالدینشاه بر اسکناس ها، غش کرد و پس از چند ساعت فوت نمود.

اَنیس الدُّوله ( ـ تهران ۱۲۷۵ش)
اَنیس الدُّوله
از زنان کاردان و نیکوکار ایران در دورۀ قاجار. دختر نورمحمد از گرجیانی بود که در زمان صفویه اجدادش از گرجستان به مازندران کوچیده بودند. پس از مرگ جیران خانم تجریشی ، ناصرالدین شاه او را صیغه کرد. انیس الدوله در اندرونی ، دستگاه عظیم جداگانه و مواجب معیّنی داشت . پس از مرگ مهد علیا، مادر ناصرالدین شاه، وی همسران سفرای خارجی و رجال دولت را به حضور می پذیرفت . به ناصرالدین شاه علاقۀ فراوان داشت و بخش قابل توجهی از اموال خود را به آستانه های مقدّس بخشید. به دستور وی جلد مربوط به حضرت صدیقۀ طاهره (س) ازکتاب ناسخ التّواریخ، چاپ و توزیع رایگان شد و نیز رسالۀ عملیۀ فارسی زینةالعباد شیخ زین العابدین مازندرانی حائری، که در ۱۲۷۴ ش در کلکته چاپ شده بود، در تهران به چاپ رسید. انیس الدوله در تهران درگذشت ، پیکرش را به نجف اشرف منتقل کردند و در مقبرۀ زنان ناصرالدین شاه در ایوان صحن امیرمؤمنان (ع ) به خاک سپردند.