فضا

فضا عبارت است از یک گستره سه بعدی نامحدود که اجسام و رویدادها در آن رخ می دهند و فاصله و جهت نسبی دارند. فضای فیزیکی اغلب در سه بُعد خطی تصور می شود، اما فیزیکدانان نوین معمولاً آن را در کنار زمان به عنوان یک پیوستار نامحدود ۴ بعدی به نام فضازمان توصیف می کنند. مفهوم فضا اهمیتی بنیادین در درک جهان فیزیکی دارد. اما بین فیلسوفان همچنان بر سر اینکه آیا فضا خود یک موجودیت است یا اینکه رابطه ای میان موجودیت ها یا بخشی از یک چارچوب مفهومی است، اختلاف نظر وجود دارد.
ساختاری که توسط یک مجموعه از «روابط فضایی» بین چیزها تعریف شده است.
خمینه ای (منیفلدی) که توسط یک دستگاه مختصاتی تعریف شده باشد که در آن بتوان مکان چیزها را تعیین کرد.
نهادی که اشیاء موجود در جهان را از تماس و برخورد با یکدیگر بازمی دارد.
وضعیتی در حوزهٔ معنایی وجود که «زمینه» ی اَشکال بروز یافته را فراهم می کند و بدین ترتیب حرکت و پویایی فیزیکی را ممکن می سازد.
بحث در مورد ماهیت و حالت وجودی فضا به دوران باستان بازمی گردد مثلاً در رساله هایی چون تیمائوس افلاطون، یا سقراط در بازتاب هایش از آنچه یونانی ها khôra (به معنی فضا) می خواندند، یا در رساله فیزیک ارسطو (کتاب ۴، دلتا) در تعریف topos (به معنی مکان) یا بعدتر به عنوان مفهوم هندسی مکان در رساله «قول فی المکان» دانشمند سده یازده، ابن هیثم. بسیاری از پرسش های کلاسیک فلسفی در رنسانس مورد بحث قرار گرفت و در قرن هفدهم و در زمان آغاز شکل گیری مکانیک کلاسیک مجدداً فرمولبندی شد. از دید ایزاک نیوتن، فضا مطلق بود، یعنی همیشگی بود و مستقل از اینکه ماده ای در آن باشد یا نباشد. سایر فیلسوفان طبیعی از جمله گاتفرید لایب نیتز فکر می کردند که فضا مجموعه ای از روابط میان اجسام بود که توسط فاصله و جهتشان نسبت به یکدیگر مشخص می شد. در قرن هجدهم یک فیلسوف و خداشناس به نام جرج بارکلی تلاش کرد تا قابلیت دیدن عمق فضایی را در مقاله اش با عنوان «به سوی نظریه جدیدتری برای دیدن» رد کند. امانوئل کانت متافیزیکدان چنین گفت که مفاهیم فضا و زمان، مفاهیم تجربی نیستند که از تجربیات دنیای خارج به دست آمده باشند، بلکه اجزایی از یک چارچوب سیستماتیک هستند که در اختیار انسان قرار دارند و برای ساختار بخشیدن به همه تجربیات استفاده می شوند.
در سده های ۱۹ام و ۲۰ام ریاضیدانان شروع به بررسی هندسه های نااقلیدسی نمودند که در آن ها فضا به جای تخت بودن دارای انحناست. بنا بر نظریه نسبیت عام اینشتین، فضای اطراف میدان های گرانشی از فضای اقلیدسی پیروی نمی کند آزمونهای نسبیت عام تأیید کرده اند که هندسه های نااقلیدسی مدل بهتری برای شکل فضا ارائه می کنند.
در قرن هفدهم فلسفه فضا و زمان به عنوان یک مسئله اساسی در اپیستمولوژی و متافیزیک ظهور کرد که در قلب آن گاتفرید لایب نیتز، فیلسوف و ریاضیدان آلمانی و ایزاک نیوتن، فیزیکدان و ریاضیدان انگلیسی قرار داشتند که دو نظریه مخالف در زمینه چیستی فضا ارائه دادند. لایب نیتز به جای آنکه فضا را موجودیت مستقلی بداند که در فرا و ورای ماده وجود دارد، بر این باور بود که فضا چیزی جز روابط فضایی میان اجسام در جهان نیست: «فضا یعنی چیزی که از در نظر گرفتن مکان ها با هم نتیجه می شود» نواحی اشغال نشده، نواحی هستند که می توانست جسمی در آن ها قرار بگیرد و در نتیجه روابط فضایی با سایر مکان ها داشته باشد؛ بنابراین برای لایب نیتز فضا یک انتزاع ایده آل از رابطه بین موجودیت ها یا مکان های آن ها بود و در نتیجه نمی توانست پیوسته باشد و می بایست گسسته باشد. فضا را می توان شبیه به روابط بین اعضای خانواده تصور نمود. اگرچه افراد در خانواده با یکدیگر رابطه دارند، رابطه ها مستقل از افراد وجود ندارند. لایب نیتز چنین استدلال کرد که فضا نمی تواند مستقل از اجسام در جهان وجود داشته باشد زیرا در این صورت دو جهان که دقیقاً یکسان باشند و تنها از نظر موقعیت دنیای مادی یکسان نباشند، از هم متفاوت خواهند بود. اما از آنجا که هیچ راه تجربی برای جدا کردن این دوجهان از یکدیگر وجود ندارد، بنا بر اصل هویت بازنشناختنی ها هیچ تفاوت واقعی میان این دو جهان وجود ندارد. بر طبق اصل دلیل کافی هر نظریه ای از فضا که از آن نتیجه شود که می توان دو جهان متفاوت با چنین شرایطی داشت، نادرست است.

فضا (space)
در معنای عام، مکان دربرگیرندۀ همۀ عالم مادی، و در معنای خاص، تُهی جایِ موجود در فراسوی جوّ زمین. در ۱۲۰کیلومتری سطح زمین، جوّ بسیار ناچیزی باقی می ماند و اجسام می توانند به راحتی و بدون نیاز به صرف انرژی اضافی به حرکتشان ادامه دهند. فضای بین سیاره ها کاملاً خالی نیست، بلکه گازهای رقیقِ باد خورشیدی و ذرات غبار آن را اشغال کرده اند.

[ویکی فقه] فضا، محلی فراخ، باز و بدون سقف می باشد.
فضا،محیط پیرامون موجودات زمینی، آکنده از هوا؛ محلی فراخ، باز و بدون سقف.
احکام مرتبط
از آن به مناسبت در بابهای صلات ، خمس ، حج ، صلح ، احیاء موات و قضاء نام برده اند.
فضا در بحث صلات
بر نمازگزار ، گذاشتن سُتره ( حایل ) در پیش رو مستحب است. ستره در فضای باز با گذاشتن شاخصی بلند از زمین ، از قبیل کوله پشتی و سنگ در جلوِ نمازگزار تحقق می یابد .قبله ساختمان کعبه نیست؛ بلکه فضایی است که کعبه در آن بناشده است و فضای محاذی آن تا آسمان نیز قبله به شمار می رود. برخی فضای محاذی کعبه را به مقداری که عرفا از فضای کعبه محسوب شود، قبله دانسته اند. به تصریح برخی این حکم در مساجد نیز جاری است و آثار مسجد بر فضای محاذی آن تا آسمان مترتب می شود. کسی که بر بام کعبه نماز می گزارد، به قول مشهور باید مقداری از فضای بام را قبله قرار دهد و اگر در نقطه پایانی بام نماز بخواند، نمازش باطل است.
فضا در بحث خمس
...