کلمه جو
صفحه اصلی

مدرسه خان

دانشنامه عمومی

مدرسهٔ خان مدرسه ای تاریخی است که توسط الله وردی خان گرجی و پسرش امام قلی خان در شهر شیراز و همزمان با حکومت شاه عباس صفوی ساخته شده است. الله وردی خان گرجی با این اقدام خود، دانشگاهی به مفهوم واقعی آن روز بنیان گذاشت، که در آن افزون بر حکمت، فقه، ادب، نجوم، علم حساب، هندسه، زمین شناسی، جانورشناسی، گیاه شناسی و شیمی تدریس می شد. ملاصدرا در پناه فرهنگ دوستی و آزاداندیشی الله وردی خان گرجی تألیفات فراوانی از خود بر جای گذاشت، اما مهم ترین حاصل عمر وی بنیاد نهادن حکمت متعالیه بود. بدین وسیله یک گرجی مسیحی زاده به عالم تشیع خدمتی عظیم نمود.مدرسهٔ خان در دههٔ ۱۹۷۰م                 نمای بیرونی حجره محل تدریس ملاصدرای شیرازی در مدرسه خان       نمای بیرونی مدرسه خان
این مدرسه، هنگام آبادانی یکصد حجره برای اقامت یکصد طلبه داشته است و چهار طرف آن چهار باغ برای تفریح طلاب بوده است. الله وردی خان که از سال ۱۰۰۴ تا ۱۰۲۲ حاکم فارس بود، مردی آزاداندیش بود و روحیهٔ این سردار آزاده با انزواء و حبس افکار آزاداندیش و الهی سازگار نبود. به همین خاطر وی ملاصدرا را که توسط علمای اصفهان تکفیر و در کهک قم تبعید شده بود به شیراز دعوت کرد. او نامه ای بدین مضمون به ملاصدرا نوشت: «من نمی توانم به کهک بیایم تا بتوانم از محضر درس شما استفاده کنم و به همین جهت در شیراز بنای مدرسه ای را برای شما شروع کرده ام و همین که تمام شد اطلاع می دهم که بیایید و در این مدرسه تدریس کنید».
از ویژگی های این مدرسه، این است که شمار برخی اندام های آن بر پایه اعداد مقدس بوده است. شمار حجره های آن ۹۲ است که به حروف جمل، نام مبارک پیامبر اکرم (ص) در می آید، ۵ مدرس و ۱۲ راهرو داشته برابر پنج تن و دوازده امام؛ و دارای ۱ مسجد است. با افزودن شماری از این اندام ها برهم عدد ۱۱۰ اسم حضرت امیر (ع) بدست می آید. افزون برا آن چهار اتاق دیگر یعنی اتاق گیاه شناسی، اتاق خادم، اتاق چراغدار و اتاق مؤذن هم هست که روی هم ۱۱۴ بدست می آید که تعداد سوره های قرآن است.
الله وردی خان مدرسه را با هزینهٔ خود ساخت و پیش از آنکه ساخت آن به پایان برسد چون دید به درازا خواهد انجامید، همین که قسمت های ضروری برای استفادهٔ استاد و طلاب آماده شد، از ملاصدرا درخواست کرد که به شیراز بیاید.

دانشنامه آزاد فارسی

مدرسۀ خان
از بناهای دورۀ صفوی در شیراز، که ساختمان آن به فرمان الله وردی خان آغاز شد، و پس از وفات وی، پسرش امام قلی خان، آن را به پایان رساند. کتیبه های بنا تاریخ ۱۰۲۴ق دارند. این مدرسه بنایی چهارایوانی است که صحن مستطیل شکلی در میانه دارد. ایوانچه هایی با طاقِ رسمی بندی در دو سوی ایوان میانۀ هر جبهه قرار گرفته، و پشت هر یک حجره ای واقع است. حکیم صدر المتألهین شیرازی، معروف به ملاصدرا، در این مدرسه تدریس می کرده است. مَدرس ملاصدرا در طبقۀ فوقانی هشتی ورودی این مدرسه قرار دارد، و از دو سو به صحن و بیرون مدرسه مشرف است. در کتاب فارسنامۀ ناصری آمده، که در چهار طرف این مدرسه چهار باغ بوده است، و حجرات مدرسه از یک سو به صحن و از سوی دیگر به باغ گشوده می شده اند. نماهای پیرامون صحن تزیین کاشی کاری دارند. این بنا بارها بر اثر زلزله آسیب دید و مجدداً مرمت گردید.


کلمات دیگر: