[ویکی اهل البیت] القواعد الفقهیة. ناصر مکارم شیرازی.(معاصر). ایشان در حال حاضر از مراجع تقلید و مدرسان بزرگ و آیات عظام حوزه علمیه قم است. رساله عملیه و توضیح المسائل ایشان در سال 1368 ش به طبع رسیده و منتشر گردیده و اکنون درس خارج
فقه وی یکی از پرجمعیت ترین درس های استدلالی قم است.
تفسیر نمونه، تعلیقات بر عروة الوثقی، تفسیر موضوعی پیام قرآن، انوار الفقهاهة، توضیح المسائل، آفریدگار جهان، طرح حکومت اسلامی، به یاد مهدی علیه السلام، تقلید یا تحقیق، القواعد الفقهیة و...
مؤلف در مقدمه مباحث مقدماتی همچون: تعریف قاعده فقهی، تعیین موقعیت علم قواعد فقه بین دو علم فقه و اصول فقه، تفاوت قواعد فقهی با قواعد اصولی و مسائل فقهی، ضرورت و اهمیت آموختن علم قواعد فقه را مطرح کرده است.
در دو مجلد این اثر سی قاعده فقهی از قرار ذیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند:
لاضرر، الصحة، لاحرج، الفراغ والتجاوز، الید، القرعة، التقیة، لاتعاد، المیسور، قاعدة التسلط، حجیة البینة، حجیة خبر واحد فی الموضوعات، حجیة قول ذی الید، الحیازة، السبق، الالزام، الحب، الاتلاف، ما یضمن و ما لایضمن، ضمان الید، قاعدة عدم ضمان الأمین، قاعدة غرر، قاعدة خراج، قاعدة اللزوم، قاعدة البینة والیمین، قاعدة تلف المبیع قبل قبضه، قاعدة تبعیة العقود، قاعدة التلف فی زمن الخیار، قاعدة الاقرار و من ملک، قاعدة الطهارة.
این کتاب به همت انتشارات مدرسة الامام امیرالمؤمنین، در سال 1410 ق چاپ و منتشر شده است.
wikiahlb:
احکام است به دست آمده و در همین تعاریف برخی از اختلافات مربوط به معیار ادله فقهی، اختلاف اخباری و اصولی، اختلاف در پذیرش و رد ظنون خاصه، نمود یافته است. سپس تقسیم بندی معروف مطلق و متجزی و به دنبال آن حجیت و عدم حجیت فتاوی مجتهدی که به نظریه انسداد معتقد است طرح گردیده است. ظاهرا محقق خراسانی فتوای منع و عدم حجیت داده و نظر این گونه مجتهدان را که معتقد هستند باب علم و علمی مسدود است و مجبورا باید بر اساس ظنون مطلقه به استنباط پرداخت، مخل مبانی اجتهاد دانسته است. اما نویسنده به جواز رجوع به مجتهد انسدادی رای داده و اشکالات را پاسخ گفته است. مبحث انسداد و انفتاح از موارد مبتلابه و مورد توجه فقیهان سده سیزدهم بوده است. نویسنده این تقریر هم تمام ابعاد مسئله و مبانی رجوع مقلد به مجتهد انسدادی یا مجتهد متجزی را تبیین و تحلیل می کند. یکی از خصوصیات سبک و تحلیل نویسنده تفکیک و طرح شقوق و اشکال مختلف و ارتباط موضوع و مفهوم در هر شق و تفاوت آن با شقوق دیگر است. در پاسخ به اینکه آیا متجزی می تواند به اجتهاد خودش تکیه کند و به مجتهد دیگری رجوع نکند ضمن بررسی جهات و جوانب موضوع، حکم جواز می دهد. در ذیل دیگر موضوعات اجتهاد متجزی از فروعات دیگری هم بحث شده سپس مفهوم تخطئه و تصویب در شرعیات و اشکال و انواع تصویب بررسی گردیده است. قید شرعیات در مقابل عقلیات است که از نظر نویسنده محل بحث و مناقشه نیست. این موضوع با مبحث حکم ظاهری و حکم واقعی و دیگر تقسیم بندی های احکام مرتبط است. نویسنده چهار صورت و نوع از تصویب در شرعیات را بررسی کرده که همگی در ارتباط حکم ظاهری با حکم واقعی و نیز با مرحله انشا و فعلیت در احکام و نظریه طریقیت و کاشفیت در احکام مشترک و مرتبط هستند. فرع نهایی مبحث اجتهاد مربوط است به تبدل رای مجتهد و تغییر نظر او. سنجش فتاوی گذشته و حال و آینده مجتهد این نکته را روشن می کند که اعمال سابق این مجتهد که حال تبدل رای یافته و بر مبنای رای جدید برخی از آن اعمال و مبانی آرای سابق مختل و غیر صحیح بوده است. نویسنده نزاع را در این وضعیت تصویر کرده و در قول به اجزا و عدم اجزا در باره این مجتهد به تحقیق پرداخته و صور و شقوق مختلف را به تفصیل بررسی کرده است. سپس ضمن تعریف تقلید مجموعه ای از فروعات و مبانی نظری تقلید و ادله آن، وجوب تقلید، تقلید اعلم و مفهوم اعلم را توضیح داده است. در استدلال بر وجوب تقلید به آیه نفر و سؤال، اجماع ، اخبار دال بر جواز افتا و استفتا استناد کرده است. یکی از مباحث نو و تحقیقی در این جا، کنکاش در باره معنای اعلم و ارتباط تقلید و اعلمیت و عالم و اعدل می باشد. فروعات بعدی در باره جواز تقلید از میت است که نویسنده ظاهرا تقلید از میت را فقط در صورت بقای بر او و ادامه تقلید جایز می داند و مانند دیگران تقلید ابتدایی از میت را به این دلیل که در حجیت رای میت شک وجود دارد، رد کرده است.
منبع
...
wikifeqh:
سید محمد حسن بجنوردی از اساتید حوزه.
در این کتاب آیت اللّه سید محمدحسن بجنوردی با گردآوری، تدوین و تبیین بیش از 64 قاعده فقهی در دوازده جلد کمک شایان توجهی به فقه و فقیهان کرد. وی افزون بر تفسیر و تبیین معنای هر قاعده و موارد کاربرد آن ها در فقه به تثبیت و استوارسازی قواعد یاد شده بر پایه کتاب، سنت، اجماع و سیره پرداخت و مجموعه مباحث را در هفت جلد ارائه کرد.
قواعدی که وی در این کتاب مورد توجه قرار داده اند به شرح زیر است: قاعده اتلاف، قاعده احسان، قاعده اصالة الصّحه، قاعده اصالة اللزوم، قاعده اقدام، قاعده الاسلام یجب ما قبله، قاعده الشرط الفاسد لیس بمفسد للعقد، قاعدة المغرور یرجع الی من غرّه، قاعده تحذیر، قاعدة ندرء الحدود بالشبهات، قاعده عدم ضمان الامین، قاعده قرعة، قاعده لاضرر و لاضرار، قاعده لوث، قاعده کل مبیح تلف قبل قبضه فحو من مال بایعه، قاعدة ما یضمن بصحیحه یضمن بفاسد، قاعده من ملک شیئاً ملک الاقرار به، قاعده نفی السبیل، قاعده نفی عسر و حرج و قاعدة ید.
محققان این کتاب افزون بر ارائه مدارک بررسی تاریخچه پیدایش و روند هر قاعده و استخراج روایات و آیات مورد استفاده در کتاب و اقوال علماء که مورد اشاره مؤلف بوده است در پایان کتاب چندین فهرست نیز ضمیمه کردند؛ این فهرست ها شامل فهرست موضوعی مجموعه، فهرست آیات قرآنی، فهرست احادیث، فهرست نام معصومان علیهم السلام، فهرست اعلام، فهرست کتبی که در متن کتاب از آنها یاد شده است، فهرست منابع تحقیق اعم از کتاب و مجلات می باشد.
بجنوردی، روش متداول تدریس فقه در مرحلة عالی (خارج) را ـ که استاد، کتابی فتوایی را متن درس خود قرار داده و مسایل آن را یک به یک مطرح و در نفی یا اثبات آن برهان آورده و سرانجام نظریة خود را اعلام کند ـ برای پرورش شاگردان نمی پسندید؛ او معتقد بود که این شیوه، قواعد اساسی اجتهاد را به شاگرد نمی آموزد تا بتواند از آن در موارد مشابه دیگر نیز استفاده کند، از این رو شاگردان، خود غالباً با حضور طولانی در درس خارج فقه ممکن است به ملکة استنباط احکام نایل شوند.
او همچنین معتقد بود که اگر استادان به طرح قواعد کلی فقهی بپردازند و سپس کاربرد و تطبیق آن بر مصادیق را به شاگردان بیاموزند شاگردان زودتر به قدرتِ استنباط احکام می رسند. بر همین اساس، کتاب محققانة خود، القواعد الفقهیه را تألیف کرد.
قدیم ترین چاپ کتاب حاضر توسط مطبعه الآداب در سال 1368 بوده و جدیدترین چاپ توسط دلیل ما در سال 1382 موجود می باشد.