میرزا کوچک خان جنگلی

یونس استادسرایی (۱۲۵۷–۱۱ آذر ۱۳۰۰)، مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی مبارز ملی گرا، مبارز انقلاب مشروطه، رهبر جنبش جنگل، و صدر جمهوری جنگل، انقلابی ایرانی و از سرادان معروف گیلک از اهالی رشت بود. او که در جوانی به تحصیل دینی اشتغال داشت جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند. سپس او به گیلان بازگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود، نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه های مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد. او موفق شد انقلاب را از مشروطه خواهی به جمهوریخواهی سوسیالیستی سوق دهد و در ژوین ۱۹۲۰ یک جمهوری شورایی در گیلان به پا کرد. کمبود منابع مالی، اختلافات درونی و حمله نظامی نیروهای دولت به رهبری سردار سپه و انگلستان منجر به سقوط این حکومت شد، کوچک خان در حال عقب نشینی بر اثر یخ زدگی در کوه های تالش درگذشت.نبو
میرزا یونس معروف به میرزا کوچک فرزند میرزا بزرگ در سال ۱۲۵۷ ه‍.ش در محله قدیمی استادسرا شهر رشت در خانواده ای متوسط و مذهبی چشم به جهان گشود. وی سنین آغاز عمر را در مدرسه علمیه حاج حسن (صالح آباد) و مدرسهٔ جامع شهر رشت به آموختن صرف و نحو و تحصیلات دینی گذرانید. پس از آن به قزوین رفته و در مدرسهٔ صالحیه تحصیل دروس حوزوی را ادامه داد و چندی هم در مدرسهٔ محمودیهٔ تهران به همین منظور اقامت گزید. پایه آموزش حوزوی می توانست وی را در سلک روحانیان درآورَد، اما حوادث و انقلابات کشور مسیر افکارش را تغییر داد و او را به راهی دیگر کشاند.
میرزا کوچک خان دارای دو خواهر به نام های کربلایی خانم و سارا خانم و دو برادر به نام های میرزا محمدعلی خان و میرزا رحیم خان بود، که هر دو بعد از میرزا وفات یافتند. بنا به گفتهٔ اطرافیان، میرزا مردی قوی بنیه، زاغ چشم و دارای سیمایی متبسم بود و از نظر اجتماعی مردی باادب، فروتن، خوش برخورد، مؤمن به اصول اخلاقی، صریح اللهجه، طرفدار عدل و آزادی و حامی مظلومان بود. میرزا کوچک خان اهل ورزش بود و از مصرف مشروبات الکلی و دخانیات خودداری می کرد. میرزا در سنین آخر عمر همسری برگزید.
میرزا در واقعهٔ مشروطیت به انقلابیون جبههٔ شمال پیوست و در فتح قزوین شرکت داشت. روس ها مدتی او را از رشت تبعید کردند. در سال ۱۲۹۳ ه‍.ش میرزا که تازه از تبعید آزاد شده و به رشت آمده بود به شدت تحت تأثیر ظلم و ستم نیروهای روس بر مردم گیلان قرار گرفت و تصمیم گرفت که به کمک دوستان مشروطه خواه خود دوباره دست به قیام بزند. اما این بار علاوه بر مطالبهٔ آرمان های آزادی خواهانهٔ مشروطه که آن را بر باد رفته می دید به دنبال نجات ایران و علی الخصوص گیلان از اشغال آشکار نیروهای نظامی نیز بود. افکار میرزا توانست در دل قشرها و طبقات گوناگون مردم گیلان نفوذ کند. افرادی نظیر دکتر حشمت و میرزا حسین کسمایی که از چهره های تحصیل کرده و فرهیختهٔ گیلان بودند، یا حسن آلیانی و شیخ علی شیشه بر که از طبقات معمولی جامعه بودند در میان طیف طرفداران میرزا دیده می شوند؛ و بجز این ها میرزا توانست از حمایت چند تن از بازرگانان و کسبه معتبر از جمله حاج احمد کسمایی نیز برخوردار شود. تاریخ نگاران عمدتاً قیام جنگل را به دو دوره مجزا تقسیم می کنند، که دورهٔ نخست در ابتدا به مدت دو سال و به مرکزیت فرماندهی در کسما، و سپس به مدت نزدیک به چهار سال به مرکزیت رشت و به صورت یک حکومت جمهوری مستقل در کل ایالت گیلان بوده است. دوره دوم مصادف با نزدیکی طرفداران بلشویک ها به میرزا کوچک می باشد.

میرزا کوچک خان جنگلی (ابهام زدایی). میرزا کوچک خان جنگلی ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
میرزا کوچک خان جنگلی، مبارز انقلاب مشروطه و سردار جنبش جنگل
میرزا کوچک خان (فیلم)، فیلمی به کارگردانی امیر قویدل.
پارک جنگلی میرزا کوچک خان، پارکی جنگلی در محدوده ی آمل (استان مازندران)
میرزا کوچک خان جنگلی (بازی رایانه ای)، یک بازی رایانه ای
همایش ملی بزرگ داشت میرزا کوچک خان جنگلی، همایشی در پاسداشت مقام میرزا کوچک خان

میرزا کوچک خان جنگلی (بازی ویدئویی). نهضت جنگل
تبیان
بازی رایانه ای مبارزان جنگل که با عنوان The Jungle Warriors شناخته می شود نام یکی از بازی های رایانه ای مدل اول شخص است که به داستان زندگی میرزا کوچک خان جنگلی مبارز ملی مذهبی ایران می پردازد.
بخش زیادی از زمان تولید بازی مربوط به تحقیق درباره شخصیت میرزا کوچک خان جنگلی بوده است.
نامگذاری بازی به نظر مجموعه تبیان که حامی مالی طرح است، بستگی دارد اما نظر تیم بازی ساز برای قسمت اول، مبارزان جنگل بوده است.

میرزا کوچک خان جنگلی (۱۲۵۷ - ۱۱ آذر ۱۳۰۰ هجری شمسی), مبارز انقلاب مشروطه و سردار جنبش جنگل و از اولین رهبران جمهوری گیلان (همچنین معروف به: جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران و جمهوری سرخ جنگل) بود.
• «در قانون اسلام مدون است که کفار وقتی به ممالک اسلامی مسلط شوند مسلمین باید به مدافعه برخیزند ولی دولت انگلیس فریاد میکشد که من اسلام و انصاف نمی شناسم باید دول ضعیف را اسیر آرزو گشتهٔ مقاصد شوم خود سازم. بنده میگویم انقلابات امروز دنیا ما را تحریک می کند که مانند سایر ممالک در ایران اعلان جمهوریت داده و رنجبران را از دست راحت طلبان برهانیم ولیکن درباریان تن در نمیدهند که که کشور ما با قانون مشروطیت از روی مرام دموکراسی اداره شود.»خطاب به رئیس اتریاد طهران رتمستر کیکاچینکف• «پروپاکاندهای اشتراکی در ایران عملا تاثیر سوء می بخشد زیرا پروپاکاندچی ها از شناسائی تمایلات ملت ایران عاجزند. من به نمایندگان شما در موقعش گفتم که ملت ایران حاضر نیست برنامه و روش بالشویسم را قبول کند زیرا این کار عملی نیست و ملت را بطرف دشمن سوق می دهد.»خطاب به ولادیمیر لنین• «من می دانم که در تمام ممالک آزاد، برنامهٔ هر فرقهٔ سیاسی، آزادانه، نشر و تبلیغ می شود.»خطاب به ولادیمیر لنین• «ما معتقدیم که قدم اول را برای آزادی ایران برداشته ایم لیکن خطر از جانب دیگر بما روی آورده است، یعنی اگر از مداخلهٔ خارجی در امور داخلی جلوگیری نشود معنیش اینست که هیچوقت به مقصودمان نخواهیم رسید زیرا به جای مداخلهٔ یک دولتی که تا کنون وجود داشت، مداخلهٔ خارجی دولت دیگری شروع شده است. ما نمی توانیم افتخارات انقلابی خود را که طی ۱۴ سال کوشش و فداکاری بدست آورده ایم یکباره محو کنیم و به حقوق ملت ایران خیانت ورزیم. من اکنون رشت را ترک کرده به پناهگاه سابقم جنگل رفته ام.»خطاب به ولادیمیر لنین• «چون تهران فتح شود، گیلانی ها ناصیه ای خواهند داشت باز و درخشنده.»• «هنوز اطراف گیلان را قشون شاه پرست و عناصر مستبد احاطه دارند و هنوز قشون انگلیس از حدود گیلان خارج نشده و مسائل حیاتی بین ما و شما حل نگردیده است و با این احوال شما در رشت و انزلی به اختلاف حتی به منازعه شروع نموده اید که هیچ انتظارش را از دشمن نداشته ایم چه رسد بشماها که دوست هستید. آیا ایران را از وجود مستبدین تصفیه کرده اید؟ آیا ایران را فقط گیلان تصور می کنید؟ و آیا احرار ایران را فقط همین عده فرض می نمائید؟»خطاب به رفیق مدیوانی• «اگر این اقدامات شما دوام پیدا کند ناچاریم به هر وسیله باشد بتمام احرار و سوسیالیست های دنیا حالی کنیم که وعده های شما همه اش پوچ و عاری از صحت و صداقت اند. به نام سوسیالیسم اعمالی را مرتکب شده اید که لایق قشون مستبد نیکلا و قشون سرمایه داری انگلیس است. با یک فرقهٔ آزادی طلب و یک جمعیت انقلابی که مشقت های متوالی چندین ساله دیده و هنوز هم محصور دشمنان است آیا این نوع معامله میکنند؟»خطاب به رفیق مدیوانی• «ما قدم های مقدس انقلابی را با راستی و درستی بدون هیچگونه آلایش برداشته ایم. انگلیس ها و دولت نیکلائی به من حکومت، سلطنت، امتیازات و ریاست می دادند و من باتکاء توجه مردم و احساسات عمومی و مقبولیت عامه که همین چیزها آخرالامر فساد و دروغ گوئی هایتان را برملا خواهند ساخت پشت پا زدم.»خطاب به رفیق مدیوانی• «رفقای شما اگر غارتگری و آدمکشی را «مسلک» نام گذاشته این کارها را بنام کمونیزم مرتکب می شوند- بنابراین شاهسون ها که صدها سال است مرتکب این اعمال می شوند از همه کمونیست ترند.»خطاب به رفیق مدیوانی• «ما به شرافت زیست کرده ایم و با شرافت مراحل انقلابی را طی کرده ایم و با شرافت خواهیم مرد.»خطاب به رفیق مدیوانی• «من همیشه عقیده داشته ام و هنوز هم دارم که افکار عامه هر نهضت ملی را پیشرفت می دهد نه آهن و آتش. تبلیغات صادقانه و نجیب مردم و احترام به عقاید و عادات ملی و مملکتی مؤثر تر از صدها هزار قشون و آلات ناریه است.»خطاب به احسان الله خان و خالوقربان• «اهالی مشرق زمین و خاصه ایرانی ها که همیشه مذهبی اند زیر بار هیچگونه مرام افراطی و خشن و تند نمی روند. کلیهٔ نهضت ها یا برای دفع دشمن است یا برای رسوخ عقیده- دفع دشمن جنگجوئی لازم دارد و رسوخ عقیده ملاطفت آن هم به مرور زمان.»خطاب به احسان الله خان و خالوقربان• «دو ماه زمام انقلاب را به معیت یکدیگر به طور ملایمت در دست داشتیم منجیل تا لوشان فتح شد از طرف دیلمان، قزوین در تهدید بود قزاقخانه و ژاندارمری رشت تصرف شد ادارهٔ نظام ملی تاسیس گشت افکار عامه ایرانیان همراه و متوجه ما بود گیلانیان با میل و رغبت کمک فکری و مالی می کردند از تمام نقاط مملکت ندای مساعدت بلند بود قرارداد معروف موقوف-الاجراء و شاه ایران در مقام تغییر پایتخت از تهران باصفهان برآمد انگلیس ها از قزوین شروع بعقب نشینی کردند بهمان حال اگر باقی مانده بودیم فتح مرکز امکان پذیر می گشت اکنون سه ماه و نیم است که زمام انقلاب در دست شماها است. گیلان وسیع و پر نعمت بصورتی در آمده که از تامین معاشش عاجز است و شما نیز از یک شهر گدا، مخارج یومیه را بزحمت تهیه می کنید اگر نظر دقتی بخارج از محوطهٔ رشت بیافکنید می بینید که هزاران نفر از ترس غارت و کشته شدن و ننگ ناموس در جاده های قزوین و جنگل های گیلان آواره اند و چقدرشان نفله شدند و مرده اند در نتیجهٔ این اوضاع انگلیس ها که از قزوین در حال عقب نشینی بودند تا رستم آباد جلو آمدند شاه ایران بعوض تغییر پایتخت به تجهیزقواء پرداخته تعرض را شروع نمود پس از دو بار عقب نشینی تا انزلی رشت را تصرف اما هنوز نتوانسته اید تا رستم آباد پیشروی نمائید شعلهٔ آزادی تبریز در نتیجهٔ این مخالفت ها خاموش شد. احرار ایران با همهٔ انتظاراتی که از انقلاب گیلان داشته اند از شنیدن عملیات تند و زننده و افراطی یکباره مایوس شده اند و قرارداد منسوخ ایران بر باد ده مجددا دارد احیاء می شود. افسوس که قدمی از گیلان بیرون نرفته اید تا بدانید که افراد ایرانی در برابرتان مسلح شده و جنگ با انقلابیون را «جهاد مقدس» نام گذارده اند و عملیات خشنتان آنها را بدام بیگانه انداخته است. نام سوسیالیست و بالشویک بحدی منفور شده که کسی حتی در خواب میل ندارد آن را بشنود. تصدیق می کنم که انقلاب متضمن همه گونه خسارات مادی و معنوی است ولی البته تصادفی نه از روی عمد. مرا ملامت می کنید چرا به جنگل آمده ام مگر آنها که نیامدند محفوظ ماندند؟ حاجی شیخ عبدالحسن و میرزا عبدالحسین خان را در انزلی دستگیر کردید- معین الرعایا و همراهانش در منجیل- شیخ عبدالله خان در رشت شهید شد. اکنون گائوک و مظفرزاده تلخی بی مهری های شما را می چشند. شما جمعیت بالشویک رشت آیا مستقیما با سویت روسیه مربوطید یا مستقلا عمل می نمائید؟ تاکتیک و رویه تان در حال و آینده چیست؟ اگر بر خلاف گذشته است پس می شنویم هنوز کماکان رویهٔ گذشته تعقیب می شود. متذکر می شوم محال است بتوانید برای پیشرفت آزادی قدمی بردارید بر فرض آنقدر بکشید و خود کشته شوید و ایران را تودهٔ خاکستر نمائید.»خطاب به احسان الله خان و خالوقربان• «ایران میدان غرض رانی بیگانگان و متعدیان عالم بشری بوده و حیات اجتماعیان دستخوش استفادهٔ سرمایه داران خارجی و نفع پرستان داخلی است. ضعف و لاابالی گری زمامداران دوره های متوالیه، مرکز لزوم اصلاحات داخلی و هر گونه قیام و نهضتی را که متضمن اصلاحات اساسی کشور باشد مشروع می سازد.»• «من و یارانم در مشقت های فوق الطاقهٔ چندین ساله هیچ مقصودی نداشته و نداریم جز حفظ ایران از تعرضات خارجی و فشار خائنین داخلی، تأمین آزادی رنجبران ستمدیدهٔ مملکت و استقلال حکومت ملی.»خطاب به سفیر شوروی روتشتن• «ما ممکن نیست در مقابل تجاوزات دشمنان نوع بشر لاقید بمانیم و مظلومین و رنجبران بیچاره را زیر فشار پنجهٔ ظالمان و متعدیان نگریسته ساکت بنشینیم. عقیدهٔ مان ثابت و غیر قابل تزلزل است. تمامی افراد ما با حرارت و سرشار برای فدا شدن در راه آزادی مهیا و بی پروا هستند.»خطاب به احسان الله خان و خالوقربان• «در خاتمه این نکته را لازم به تذکر می داند که مقصود من و یارانم حفظ استقلال مملکت و اصلاح و تقویت مرکز است. تجزیهٔ گیلان را که مقدمهٔ ملوک الطوایفی است همچنین ضعف کشور را خیانت صریح دانسته و می دانم پیشنهادات همیشگی ما به دولت رفع این توهم را می نماید»خطاب به سفیر شوروی روتشتن• «تو گناهی نداری جز اینکه همسر من هستی و و سزاوار نیست بی سرپرست و بلاتکلیف بمانی و زندگیت سیاه و تباه شود یا خدای نکرده در معرض خطر قرار بگیرد. در حقیقت، حیف است که هنوز از گلستان زندگی گلی نچیده دچار خزان حوادث شوی و از طراوت و جوانیت بی نصیب بمانی، درحالیکه طلاق حلال همهٔ این مشکلات است و تو بعد از طلاق به حکم شرع و عرف مجاز خواهی بود شالودهٔ نوینی را برای زندگی آینده ات بریزی. از اینکه وضع مادیم اجازه نداد که یک زندگی آسوده ای مطابق شأنت فراهم کنم شرمنده ام»• میرزا کوچک خان جنگلی در آخرین دیدار با همسرش• «اکنون منتظرند روزگاری را ببینند که از جمعیت ما اثری در میان نباشد اما وقتی از افکار و انتظاراتشان نتایج تلخ مشاهده کردند، آنوقت است که ندامت حاصل خواهند نمود و قدر و منزلت ما را خواهند یافت. بلی آقای من! امروز دشمنانمان ما را دزد و غارتگر خطاب میکنند و حال آنکه هیچ قدمی جز در راه آسایش و حفاظت مال و ناموس مردم برنداشته ایم. ما این اتهامات را می شنویم و حکمیت را به خداوند حاکم و قادر و حاکم علی الاطلاق واگذار می کنیم»• آخرین نامه میرزا کوچک خان جنگلی• «بزرگترین درد اجتماع بشری، بی عدالتی است.»• «هیچ قومی از اقوام بشر به آسایس و سعادت نائل نمی گردد، به سیر شاهراه ترقی و تعالی موفق نمی شود، مگر به حقوق خود واقف گشته،کاملا ادراک کند که خدای متعال همه ی آنها را آزاد آفریده و بنده و ذلیل همدیگر نیستند. طوق بندگی یکدیگر را نباید بگردن بیندازند. همچنین به ابناء جنس خود حق ندارند حاکم مطلق و فعال مایرید باشند.»• «می خواهم کلامی دربارهٔ میرزا کوچک خان بگویم. صرف نظر از درست یا نادرست بودن آرمان های این مرد، به اعتقاد من او انسانی باوجدان، وطن پرستی صادق، و مردی با صفات پسندیدﻩٔ بسیار است. او سعی داشت رشوه، غارت، شورش، و بسیاری از چیزهای دیگر را که از صفات قوای مسلح در ایران بود ریشه کن کند. او قوای خود را منظم و تابع قانون نگاه داشت. همچنین جان و مال اشخاصی که نمی جنگیدند از دست او در امان بود. بعد از نبرد منجیل شایعات فراوانی بر سر زبان ها افتاد که کوچک خان به عبث بودنِ جنگ پی برده و تلاش می کند تا همقطارانش را از جنگیدن باز دارد، ولی کسی به حرفش گوش نمی کند. طرفدارانش او را بیشتر نه به خاطر تهور و توانایی اش در جنگ، بلکه به خاطر مهربانیش، عشقش، صداقت بی شائبه اش، دغدغه اش برای رفاه و سعادت کشور، عدالتش و حقیقت جویی اش تحسین می کنند.»کشیش چارلز ماری، مبلغ مسیحی مقیم رشت• «کوچک خان یک ایرانی فرهیخته و آداب دان، با شجاعت، پرجذبه و با صلابت است. علاوه بر این، او بخوبی با نهادهای سیاسی اروپا و علم مملکت داری غرب آشناست. او که تجسم (ایران جوان) مبارز است، خود را پیام آور اصلاحات می داند.»ماژور ام. اچ. دانوهو• «میرزاکوچک خان یک مرد به تمام معنا مسلمان بوده و تابه حال دامنش به بی عفتی و بی دینی و دزدی و خیانت ملوث نشده است. این شخص است که آرزو دارد اسلام را به اعلاءدرجه استعلا ببیند. دیانت اسلام را به تمام معنا قبول کرده و برای اجرای قوانین آن لباس مجاهدت بر تن نموده است. این مرد کسی است که تمام همراهان خود را قبلا قسم داد که برای حفظ اسلام و ایران از جان و مال بگذرند. این آدم با آن که انقلابی است وطن دوست و ملت پرست و دین پرور است.»• «بسم الله الرحمن الرحیم. حقیر از آقا میرزا کوچک خان جنگلی و اشخاصی که صمیمانه و صادقانه با ایشان هم آواز بودند، نیت سوئی نسبت به دیانت و صلاح مملکت نفهمیدم. بلکه جلوگیری از دخالت خارجیان و نفوذ سیاست آنها در گیلان عملیاتی بوده بس مقدم مسجل بر هر مسلمانی لازم، خداوند همه ایرانیان را توفیق دهد که نیت و عملیات آنان را تعقیب و تقلید نمایند. پر واضح است که طرفیت و ضدیت و محاربه با همچون جمعیتی مساعدت به کفر و معاندت با اسلام است. جمادی الثانیه 1338، حسن بن اسماعیل طباطبایی.»• «ﻣﯿﺮﺯﺍ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﮔﯿﻼﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﺤﯿﯽﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯿﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ، ﺍﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﯼ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﺠﺎﻉ ﺑﻮﺩ. ﺍﻭﻝ ﺑﺎﺭ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﯾﺪﻡ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﺧﻮﺵ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺳﯽ ﺳﺎﻝ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩ. ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺪ ﻧﯿﺰ ﻭﻃﻦﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮﺩ. ﺷﺎﯾﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ اﯾﻨﮑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭﻃﻦ ﺍﻭ ﯾﮏ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭﺍﺟﺐ ﻣﯽﺷﻤﺮﺩ. ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﺭﻭﺯﻩ ﺍﻭ ﻫﯿﭻ ﻭﻗﺖ ﺗﺮﮎ ﻧﻤﯽﺷﺪ. اﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺤﺮﻣﺎﺕ ﺩﯾﻨﯽ ﻣﺠﺘﻨﺐ ﺑﻮﺩ، ﻟﯿﮑﻦ ﺩﺭ ﺩﯾﻦ ﺧﺮﺍﻓﯽ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﻌﻞ ﻭ ﺗﺮﮎ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ ﺳﺒﺤﻪ ﻭ ﯾﺎ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﯽﮐﺮﺩ. ﺁﻥﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻟﺒﺎﺱ ﻋﺎﺩﯼ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺭﯾﺶ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﯽﺗﺮﺍﺷﯿﺪ، ﭼﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﻼﻑ ﺷﺮﻉ ﻣﯽﺷﺮﻣﺪ، ﻗﺎﻧﻊ ﻭ ﺑﯽﻃﻤﻊ ﺑﻮﺩ... ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻢ ﺗﮑﻠﻢ ﻣﯽﮐﺮﺩ... ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﻃﻠﺒﻪ ﺩﯾﻨﯽ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺍﺯ ﻋﺮﺑﯽ ﻭ ﻓﻘﻪ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺖ»• «میرزا کوچک خان، مسلمانی معتقد، و مبارزی وطن خواه و نستوه بود و نهضت او خاستگاه دینی و مردمی داشت. نهضت جنگل به رهبری میرزاکوچک خان جنگلی در شرایطی شکل گرفت که همه جای سرزمین ایران آماده قیام های آزادی بخش برای پایان بخشیدن به حضور بیگانگان و پایان دادن به اوضاع آشفته درون مرزها بود. نهضت جنگل مقارن با بروز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ شکل گرفت. با توجه به اوضاع سیاسی و اجتماعی آن زمان هدف های عمده نهضت عبارت بود از: اخراج نیروهای بیگانه، برقراری امنیت، رفع بی عدالتی و مبارزه با خودکامگی و استبداد. در پی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه، و متارکه روسیه از جنگ جهانی اول، دولت انقلابی دستور بازگشت نیروهای روس را صادر کرد. در این میان انگلیس بی رقیب ماند و در ایران به قدرت فعال مایشاﺀ تبدیل گردید؛ از همین رو تصمیم گرفت تا نهضت جنگل را که کانون اصلی تهدید منافع خود می دانست، از میان بردارد. براساس این برنامه عده زیادی از اهالی منطقه شمال را به جرم ارتباط با قوای جنگل دستگیر و به مناطق دیگر تبعید کرد.»• «میرزاکوچک شجاع جنگلی، یک نمونه و یک مسطوره (نمونه) است؛ وقتی مرحوم میرزا کوچک جنگلی در این منطقه دلش با احساسات شجاعانه اسلامی بیدار شد، آن روز نغمه اتحاد اسلام در سرتاسر گیلان و در بین خواص این مرز و بوم پیچیده بود.»• «بزرگداشت «میرزاکوچک خان» تلاشی برای زنده نگه داشتن روح دینداری برای آزادگی، مبارزه برای عدالت، مقاومت در برابر بیگانه، پاسداشت ایثار و رادمردی برای زندگی شرافتمندانه است.» -> حسن روحانی

[ویکی شیعه] میرزا یونس مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی (۱۲۵۷ - ۱۱ آذر ۱۳۰۰ ه ش)، مشروطه خواه و رهبر جنبش جنگل بود که بدلیل نابسامانی های داخلی بعد از مشروطه و تعرض و دخالت های بیگانگان در ایران قیام و در رشت اعلام جمهوری کرد؛ اما با بروز اختلافات داخلی در دولت رشت، توافق قوای روس و انگلیس و قدرت یافتن دولت مرکزی، شکست خورد و در برف و بوران گرفتار شد و بر اثر سرما درگذشت.
یونس معروف به میرزا کوچک در سال ۱۲۹۸ ه‍.ق (۱۲۵۹ ه‍.ش / ۱۸۸۰ م) در محله استاد سرای رشت متولد شد. چون پدر یونس میرزا بزرگ نام داشت، یونس از کودکی به میرزا کوچک و سپس به نام کوچک خان یا کوچک جنگلی شهرت یافت. وی در دوران کودکی و جوانی در صالح آباد رشت و مدرسه جامع و مدرسه محمودیه تهران صرف و نحو و مقدمات علوم دینی را فرا گرفت. اما حوادث کشور، مسیر افکارش را تغییر داد و به صف مجاهدان مشروطیت پیوست.
در عهد پادشاهی مظفر الدین شاه که پادشاهی مریض و ناتوان بود و زمام امور کشور را به دست عین الدوله صدر اعظم خویش سپرده بود، ظلم و ستم صدر اعظم و دیگر درباریان و وقوع چند حادثه به گسترش نارضایتی عمومی کمک کرد. میرزا کوچک خان در رشت عده ای از روحانیون را با خود همراه کرد و گروه «مجمع روحانیون» را تشکیل داد و تدریجاً آنها را مسلح کرد.