مارگزیدگی

مارگزیدگی (به انگلیسی: Snakebite) به معنی گزیدگی انسان یا جانور با نیش مار و ورود سم مار به بدن است. سم مار در واقع بخشی از بزاق مار است.
بکارگیری هرگونه رگ بند (تورنیکه) و بستن بالا و پائین زخم دیگر توصیه نمی شود. هیچگونه مدرک علمی قانع کننده ای دالِ بر سودمندی این روش وجود ندارد و بکارگیری غیرحرفه ای این روش، خطرناک هم هست، چرا که با مسدود کردن جریان خون، ممکن است موجبات قانقاریا و مرگ فراهم شود.
برش دادن و تیغ زدنِ ناحیهٔ گزش نباید انجام شود، چرا که موجب آسیب بیشتر به آن و افزایشِ احتمالِ عفونت می شود. همچنین تلاش برای سوزاندن موضعی زخم با آتش یا نیترات نقره بالقوه خطرناک است.
مکیدن زخم، چه با دهان و چه با استفاده از پمپ مکنده، هیچ اثری بر درمان ندارد و ممکن است به ناحیه گزش آسیب مستقیم برساند. مطالعات انسانی نشان می دهد که مکش ناحیه گزش پس از سه دقیقه از وقوعِ مارگزیدگی، کمتر از یک هزارم سم را از محل خارج می کند که از لحاظ بالینی بی ارزش است. در مطالعه ای که بر روی خوک ها انجام شد، مکش زخم نه تنها سودمند نبود بلکه منجر به نکروز آن ناحیه شد. مکیدن زخم خطر مسمومیت از طریق بافت مخاطی دهان را نیز دربردارد. علاوه بر این، میکروب های دهان فرد مکنده، وارد زخم مصدوم شده و احتمال عفونت را بالا می برد.
فروبردن ناحیهٔ گزش در آب گرم یا شیر ترش و بکارگیری مهرهٔ مار (سنگ مار) دیگر منسوخ شده و کاربردی ندارد.
بکارگیری پرمنگنات و کرومیک اسید بر روی زخم دیگر توصیه نمی شود؛ به ویژه آنکه کرومیک اسید سمی و سرطان زاست.
نوشیدن مقادیر زیاد الکل، به دلایل یادشده، دیگر منسوخ شده است و نباید بکار رود.
بکارگیری روشِ درمانی شوک الکتریکی در نمونه های حیوانی، نه تنها بی اثر بوده، بلکه بالقوه خطرناک تشخیص داده شده است.
حدود ۷۰۰ گونه از ۳۲۰۰ گونه مارهای دنیا زهری هستند و شامل چندین مار هستند که می توانند انسان را بکشد. یک مار زهری زهر خود را از راه نیشهایش که یا توخالیند یا شیار دارند تزریق می کند. وقتی که زهر تزریق شد مار به انتظار می نشیند تا قربانیش قبل از بلعیده شدن بمیرد.
از حدود ۷۲۵ گونه از مارهای سمی در سراسر جهان، تنها ۲۵۰ تا از آن ها قادر به کشتن انسان با یک نیش است. به طور متوسط استرالیا تنها یک نیش مار کشنده در هر سال دارد. در هند، در هر سال ۲۵۰ هزار مارگزیدگی ثبت می شود که از آن ها ۵۰ هزار تا منجر به مرگ می شود.
مارهای سمی به گروه بزرگ تقسیم می شوند:

مارگزیدگی (snake bite)
عوارض ناشی از گزیدن مارها. در صورت سمی بودن مار خطرناک است و گاه منجر به مرگ می شود. علایم برحسب نوع و اندازۀ مار، مقدار سم وارد شده به بدن، و شرایط جسمی فرد مارگزیده متفاوت اند. گزش مارهای خانوادۀ افعی بلافاصله باعث درد و تورم در محل گزیدگی می شود. پس از مدتی، درد و تورم افزایش می یابد و فرد دچار گیجی، تهوع، تعریق، رنگ پریدگی، و کاهش فشار خون می شود. تشنگی، سردرد، و گزگز اندام شایع است. ممکن است خون ریزی در نقاط متفاوتی از بدن دیده شود. سم افعی ها باعث تخریب وسیع بافت های اطراف محل گزش می شود. گزش مارهای خانواده کبرا کمتر باعث درد و تورم موضعی می شود و بیشتر با علایم عصبی همراه است. پس از گزش این نوع مار، علایمی مثل افتادن پلک ها، لکنت زبان، و دوبینی ایجاد می شود و در صورت درمان نشدن منجر به خواب آلودگی، تشنج، فلج تنفسی، و در نهایت مرگ می شود. درمان اصلی مارگزیدگی تزریق پادزهر و داروهای پادزی است. قبل از رساندن فرد به مرکز پزشکی، باید حتی الامکان از دستکاری محل گزش، از جمله شکافتن و مکیدن برای خارج کردن سم، پرهیز کرد. بهتر است اندام با آتل بندی بی حرکت شود و بالای محل زخم با نواری پارچه ای به ملایمت بسته شود. این نوار نباید به اندازه ای سفت بسته شود که جریان خون اندام را مختل کند. پس از این اقدامات، در اسرع وقت باید فرد را به نزدیک ترین مرکز درمانی منتقل کرد.