[ویکی اهل البیت] این کتاب یکی از مهمترین معاجم لغوی زبان (فرهنگ های زبان) عربی به شمار می آید و مهمترین کتاب لغت ابن فارس است. مؤلف در این اثر کوشیده برای هر ماده، اصول معنایی آن را ذکر کند و مشتقات مختلف آن ماده را به آن اصول برگردانده معنا کند.
ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا بن حبیب (315/1005م) نحوی، لغوی، ادیب، شاعر و یکی از چهره های درخشان ادب عربی در سده 4 قمری است. سال و محل تولد او به روشنی معلوم نیست اما ظاهراً در یکی از روستاهای قزوین به دنیا آمده و بر پایه یکی از گزارش ها خود وی این روستا را کرسف گفته است.
معروفترین اساتید وی ابوالفضل محمد بن عمید، علی بن ابراهیم بن سلمة قطان، ابوسعید بن سیرافی و گروهی دیگر گفته اند و چند تن از چهره های بزرگ ادبی و سیاسی از شاگردان او بودند. نخستین آنها بدیع الزمان همدانی پایه گذار فن مقامه نویسی است که گفته اند این فن را از وی آموخت. صاحب بن عماد وزیر دانشمند ادب دوست دیلمیان و ابوالفتح ابن عمید فرزند ابوالفضل ابن عمید از دیگر شاگردان او بود.
از جمله آثار او مجمل اللغة، الصاحبی فی فقه اللغة و سنن العرب و کلامها، الثلاثة، أوجز السیر لخیر البشر، النیروز و... و معجم مقاییس اللغة است.
ابن فارس در مقدمه معجم مقاییس در مورد هدف و انگیزه خود از نگارش کتاب، چنین می گوید: همانا زبان عربی مقیاس های صحیحی دارد و اصولی دارد که از آن فروعی سرچشمه می گیرد و افراد بسیاری در زمینه لغت و زبان عربی کتاب تألیف کرده اند اما اصلی از آن اصول و معیاری از آن معیارها را بیان نکرده اند و آنچه که ما قصد آن را داریم، باب گرانقدری از علم است که چایگاهی والا دارد و ما در صدر هر فصلی اصلی که از آن مسائلش منشعب می شود را قرار دادیم تا جمله کوتاه و جامعی باشد و به صورت ساده با کمترین لفظ و نزدیکترین معنا، جوابگوی چیزی باشد که از او خواسته می شود.
این تالیف چنانکه محقق، «عبدالسلام هارون» معتقد است از آخرین تألیفات ابن فارس است و پس از تألیف معجم دیگر ابن فارس به نام مجمل اللغه بوده است.
کتاب معجم مقاییس اللغه اثری منحصر به فرد در لغت عربی، برخوردار از ویژگی های زیر است:
گفته می شود ابن فارس بسیار به ابن درید علاقه مند بوده و در بسیاری از کارهایش روش او را در پیش می گرفته است، از این رو پس از آن که ابن درید کتاب اشتقاق را تألیف کرد، ابن فارس بر آن شد تا با تألیف معجمی کامل روش ابن درید را پیاده کند، از این رو کتابش را مقاییس نامید و به تعبیر برخی محققان، از این اسم اشتقاق کبیر (در اصطلاح لغویان) را ارائه کرده است. کتاب بر اساس حروف الفبا و با توجه به حروف اصلی کلمه مرتب شده است اما برای خود چینش خاصی دارد.
ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا بن حبیب (315/1005م) نحوی، لغوی، ادیب، شاعر و یکی از چهره های درخشان ادب عربی در سده 4 قمری است. سال و محل تولد او به روشنی معلوم نیست اما ظاهراً در یکی از روستاهای قزوین به دنیا آمده و بر پایه یکی از گزارش ها خود وی این روستا را کرسف گفته است.
معروفترین اساتید وی ابوالفضل محمد بن عمید، علی بن ابراهیم بن سلمة قطان، ابوسعید بن سیرافی و گروهی دیگر گفته اند و چند تن از چهره های بزرگ ادبی و سیاسی از شاگردان او بودند. نخستین آنها بدیع الزمان همدانی پایه گذار فن مقامه نویسی است که گفته اند این فن را از وی آموخت. صاحب بن عماد وزیر دانشمند ادب دوست دیلمیان و ابوالفتح ابن عمید فرزند ابوالفضل ابن عمید از دیگر شاگردان او بود.
از جمله آثار او مجمل اللغة، الصاحبی فی فقه اللغة و سنن العرب و کلامها، الثلاثة، أوجز السیر لخیر البشر، النیروز و... و معجم مقاییس اللغة است.
ابن فارس در مقدمه معجم مقاییس در مورد هدف و انگیزه خود از نگارش کتاب، چنین می گوید: همانا زبان عربی مقیاس های صحیحی دارد و اصولی دارد که از آن فروعی سرچشمه می گیرد و افراد بسیاری در زمینه لغت و زبان عربی کتاب تألیف کرده اند اما اصلی از آن اصول و معیاری از آن معیارها را بیان نکرده اند و آنچه که ما قصد آن را داریم، باب گرانقدری از علم است که چایگاهی والا دارد و ما در صدر هر فصلی اصلی که از آن مسائلش منشعب می شود را قرار دادیم تا جمله کوتاه و جامعی باشد و به صورت ساده با کمترین لفظ و نزدیکترین معنا، جوابگوی چیزی باشد که از او خواسته می شود.
این تالیف چنانکه محقق، «عبدالسلام هارون» معتقد است از آخرین تألیفات ابن فارس است و پس از تألیف معجم دیگر ابن فارس به نام مجمل اللغه بوده است.
کتاب معجم مقاییس اللغه اثری منحصر به فرد در لغت عربی، برخوردار از ویژگی های زیر است:
گفته می شود ابن فارس بسیار به ابن درید علاقه مند بوده و در بسیاری از کارهایش روش او را در پیش می گرفته است، از این رو پس از آن که ابن درید کتاب اشتقاق را تألیف کرد، ابن فارس بر آن شد تا با تألیف معجمی کامل روش ابن درید را پیاده کند، از این رو کتابش را مقاییس نامید و به تعبیر برخی محققان، از این اسم اشتقاق کبیر (در اصطلاح لغویان) را ارائه کرده است. کتاب بر اساس حروف الفبا و با توجه به حروف اصلی کلمه مرتب شده است اما برای خود چینش خاصی دارد.
wikiahlb: عبدالسلام هارون مورد تحقیق قرار گرفته و در شش جلد منتشر شده است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و مقدمه آغاز شده است. لغات بر اساس حروف الفباء و با توجه به حروف اصلی کلمه مرتب شده است اما برای خود، چینش خاصی دارد.
ابتداء مواد لغات (حروف اصلی کلمه) بر اساس حروف الفباء به 28 قسمت (یعنی 28 کتاب) تقسیم و هر کتاب بر اساس حروف اصلی کلمات به سه باب تقسیم گردیده است. باب اول ثنایی مضاعف، باب دوم ثلاثی و باب سوم کلماتی که بیش از سه حرف اصلی دارند (رباعی و خماسی).
محقق در مقدمه اش ابتدا به زندگی مولف پرداخته و در ادامه مطالبی از قبیل معنی مقاییس، نسخه های کتاب و روش تحقیق کتاب را ذکر کرده است.
مولف نیز در مقدمه اش بعضی از کتب لغت که از آنها در تألیفش استفاده کرده برشمرده است. او سعی نموده از تمامی منابع لغوی پیشینیان بهره گیرد؛ لذا کتاب های «العین» خلیل، «غریب الحدیث» ابوعبیده، «مصنف الغریب» ابوعبیده، «کتاب المنطق» ابن سکیت، و «الجمهرة» ابن درید را پنج منبع اصلی برای جمع آوری و تدوین کتابش دانسته است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و مقدمه آغاز شده است. لغات بر اساس حروف الفباء و با توجه به حروف اصلی کلمه مرتب شده است اما برای خود، چینش خاصی دارد.
ابتداء مواد لغات (حروف اصلی کلمه) بر اساس حروف الفباء به 28 قسمت (یعنی 28 کتاب) تقسیم و هر کتاب بر اساس حروف اصلی کلمات به سه باب تقسیم گردیده است. باب اول ثنایی مضاعف، باب دوم ثلاثی و باب سوم کلماتی که بیش از سه حرف اصلی دارند (رباعی و خماسی).
محقق در مقدمه اش ابتدا به زندگی مولف پرداخته و در ادامه مطالبی از قبیل معنی مقاییس، نسخه های کتاب و روش تحقیق کتاب را ذکر کرده است.
مولف نیز در مقدمه اش بعضی از کتب لغت که از آنها در تألیفش استفاده کرده برشمرده است. او سعی نموده از تمامی منابع لغوی پیشینیان بهره گیرد؛ لذا کتاب های «العین» خلیل، «غریب الحدیث» ابوعبیده، «مصنف الغریب» ابوعبیده، «کتاب المنطق» ابن سکیت، و «الجمهرة» ابن درید را پنج منبع اصلی برای جمع آوری و تدوین کتابش دانسته است.
wikinoor: معجم_مقاییس_اللغة