شقیق بلخی

ابو علی شقیق بن ابراهیم بلخی معروف به شقیق بلخی (متوفی ۱۹۴ ه‍ ق) از عرفای بنام بود. او همشهری و همعصر ابراهیم ادهم بود. در جوانی برای تجارت به ترکستان رفت اما سخن بت پرستی او را متحول کرد. پس به بلخ بازگشت و تمام ثروتش را در راه خدا صدقه داد و به تحصیل علم پرداخت. عرفای شیعه شقیق را شاگرد جعفر صادق و موسی کاظم می دانند. حاتم اصم از شاگردان او بود.
دهخدا، ذیل «شقیق بلخی»
شقیق در سال ۱۹۴ هجری برای جهاد در راه خدا به ترکستان رفت و در نبرد کولان کشته شد و در ختلان دفن شد.
میان نویسندگان شیعه و سنی راجع به اعتقادات و طریقت و علت درگذشت شقیق اختلاف است.

شَقیق بلخی ( ـ ختلان ۱۹۴ق)
زاهد و صوفی مشهور خراسان. اصالتاً بلخی بود. گویند محضر حضرت امام صادق (ع) و حتی امام باقر (ع) را نیز درک کرده و به هرروی، روایاتی از حضرت صادق (ع) نقل نموده است. فقه را نزد قاضی ابویوسف یا، به همراه او، از ابوحنیفه آموخت. آورده اند که نخست تاجر بود، اما از سخنِ بت پرستی در بلاد ترک سخت متنبّه شد و به تصوف گرایید و در این راه، دست ارادت به ابراهیم ادهم داد. حاتم اصم نیز درشمار تربیت یافتگان اوست. او را نخستین کسی دانسته اند که در بلاد خراسان، با اشارات صوفیانه، در علوم و احوال سخن گفت. در سفر حجاز، با هارون خلیفۀ عباسی نیز ملاقاتی داشت و او را اندرز داد. در جنگ با ترکان، در منطقۀ واسجرد، کشته و در همان منطقۀ ختلان به خاک سپرده شد. دیوانی نیز به او منسوب است.

ابوعلی شقیق بن ابراهیم بلخی (؟ - ۱۹۴ق)، از بزرگان تصوف در سدهٔ دوم قمری و استادِ حاتم اصم.
• «هزار و هفتصد استاد را شاگردی کردم و چند اشتروار کتاب حاصل کردم.»• «راه خدای در چهارچیز است: یکی امن در روزی، و دوم اخلاص در کار، و سوم عداوت با شیطان، و چهارم ساختن مرگ.»• «نقل است که شقیق در سمرقند مجلس می گفت. روی به قوم کرد و گفت: ای قوم! اگر مرده اید به گورستان، اگر کودک اید به دبیرستان، و اگر دیوانه اید به بیمارستان و اگر کافرید کافرستان، و اگر بنده اید داد مسلمانی از خود بستانید ای مخلوق پرستان.»• «هرکه به خدای اعتماد کند به روزی خویش خوی نیک او زیادت شود، و او سخی گردد و در طاعتش وسواس نبود.»• «هلاک مرد در سه چیز است. گناه می کند به امید توبه، و توبه نکند به امید زندگانی، و توبه ناکرده می ماند به امید رحمت، پس چنین کس هرگز توبه نکند.• «مرگ را ساخته باید بود که چون مرگ بیاید بازنگردد.»• «من هیچ چیز دوست تر از مهمان ندارم. از بهر آنکه روزی و مؤنت او بر خدای است و من در میان هیچ کس نیم، و مزد و ثواب مرا.»