ابن حوقل

محمد بن علی بن حوقل معروف به ابن حوقل جغرافی دان سدهٔ چهارم هجری قمری است که در شهر نصیبین به دنیا آمد و در بغداد زندگی کرد. از جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. وی در نصیبین واقع در بین النهرین علیا زاده شد ولی تاریخ ولادتش معلوم نیست. عده ای حدس می زنند که ولادت وی باید سال ها پیش از ۳۲۰ ق بوده باشد. تاریخ مرگ او نیز در مآخذ موجود نیامده اما احتمالاً پس از ۳۶۷ ق بوده است. ابن حوقل تمایلات سیاسی به فاطمیون داشته است چنان که به گفتهٔ کراچکوفسکی، دوزی او را جاسوس فاطمیان دانسته است.
«فرهنگ مکتشفین و جغرافی نویسان جهان». نیک بین، نصرالله.انتشارات نبوی، چاپ وزیری، ۱۳۷۵.
وی برای نوشتن کتب خود بر پایه مشاهداتش سفری را آغاز کرد. وی در طی این مسیر از شمال آفریقا به اسپانیا رفت و بعد از مرزهای جنوبی صحرا به مصر و مناطق شمالی قلمرو مسلمانان و آذربایجان و ارمنستان رفته است. وی مسافرت خود را به طرف شبه جزیره عربستان و عراق و خوزستان و فارس ادامه داده است و در ۳۵۸ ه‍.ق به خوارزم و ماوراءالنهر رسیده است. اما بعد از آن مسیر مسافرت او گم شده است و اطلاعی در مورد ادامه مسیر وی در دست نیست.
از دیگر آثار وی می توان به کتابی اشاره نمود که وی در مورد سیسیل نوشته است که مفقود گشته است و کتابی نیز در مورد قلمرو مسلمانان و با اقتباس از کتاب استخری و به نام «مسالک و الممالک» یا «صورة الارض» نگارش کرده است. ابن حوقل را تنها جغرافی دان مسلمان دانسته اند که از آثارش طرحی روشن ارائه کرده است.

ابن حوقل نویسنده، جغرافی دان، و وقایع نگار مسلمان در سده ۱۰ م.
• «در سراسر خراسان شهری در سلامت هوا و پهناوری و پرعمارتی و تجارت و کثرت مسافر به پای نیشابور نمی رسد.»در -> مسالک و الممالک