فضیلت

فضیلت (به انگلیسی: virtue) به برتری اخلاقی اشاره دارد. فضیلت خصیصه یا کیفیت مثبتی است که به صورت ذهنی از نظر اخلاقی برتر تلقی شود، و بنابراین به عنوان شالودهٔ قاعده و حضور اخلاقی خوب ارزشگذاری می شود. فضایل شخصی ویژگی هایی هستند که به عنوان ارتقادهندهٔ عظمت جمعی و فردی ارزشگذاری می شوند. متضاد فضیلت رذیلت است.
اخلاق (فضیلت - رذیلت، خوب - بد، اخلاقی - غیراخلاقی، درست - اشتباه)
زیبایی شناسی (نامتوازن، خوش آیند)
تعلیماتی (سیاسی، ایدئولوژیکی، اعتقادات و ارزش های مذهبی یا اجتماعی)
فطری/ذاتی
فضیلت یک الگوی فکری و رفتاری است که بر استانداردهای اخلاقی رفیع استوار است. فضیلت ها را می توان در حوزهٔ گسترده تر ارزش ها قرار داد. هر فرد دارای هسته ای از ارزش های اساسی است که به سیستم اعتقادات، ایده ها و/یا نظراتش مشارکت می رساند. تمامیت در کاربرد یک ارزش متضمن استمرار آن است و این استمرار یک ارزش را از اعتقادات، نظرات و ایده ها جدا می سازد. در این زمینه، یک ارزش (مثلاً راستی یا برابری یا کیش) هسته ای است که ما از آن عمل یا فعالیت می کنیم. جوامع ارزش هایی دارند که در بین بسیاری از شرکت کنندگان در آن فرهنگ به اشتراک گذاشته شده اند. ارزش های یک فرد معمولاً به صورت گسترده، اما نه تماماً، با ارزش های فرهنگ او سازگاری دارند.
فضایل فردی را می توان در یکی از چهار دستهٔ ارزش ها قرار داد:

فَضیلت (virtue)
در فلسفۀ اخلاق، توانایی، شایستگی، یا کارآمدی دائمی در انجام عمل خیر. فضیلت عبارت است از تطابق افعال ارادی آدمی با قانون اخلاقی یا مجموعۀ قواعدی که عُرف بر ارزش آن ها صحّه نهاده است. مبحث فضیلت نخستین بار در فلسفۀ افلاطون و در خلال آموزه های سقراط به صورت مبحثی فلسفی مطرح شد. افلاطون فضیلت را علم به خیر و عمل بدان تعریف کرده است. ارسطو این تعریف را کامل تر کرد؛ فضیلت، بنا به رأی ارسطو، عبارت است از قریحۀ طبیعی یا اکتسابی ای که آدمی را به انجام عملی مطابق با خیر رهنمون می شود. کانت فعلی را که فضیلت شمرده می شود، به ارادۀ صالح فاعل آن منوط می داند و این ارادۀ صالح را نیت می خواند. کانت میان فضیلت و امر واجب تفاوت نهاده و بر آن است که فضیلت عمل خیر به خودی خود است، در حالی که امر واجب قوّۀ حاکمه ای است که فضایل بدان سنجیده می شوند. قدما چهار فضیلت اصلی حکمت و عفت و شجاعت و عدالت را در برابر چهار رذیلت اصلی جهل و شَرَه و ترس و ستم نهاده اند. هریک از فضایل در میانۀ دو رذیلت نهاده شده اند؛ حکمت درحد وسط سفاهت (به کارگیری فکر در آنچه واجب نباشد، یا زیادهبر مقدار واحب که آن را«جربزه» نیز گویند.)و ابلهی (تعطیل فکر)؛ عفت در حد وسط شره و بی حالی؛ شجاعت در حد وسط ترس و بی باکی؛ عدالت در حد وسط ستم گری و ستم کشی.

فضیلت به برتری/مزیّت اخلاقی اشاره دارد. فضیلت، ویژگی یا کیفیتی است که به لحاظ اخلاقی خوب است و بنابراین به عنوان پایه ای از اصل و ارزش اخلاقی خوب ارزشمند شمرده می شود.
• «فضیلت، مزیت: ۱) نیرویی که شخص را به انجام دادن کارهای بهتر و پسندیده و خودداری از اعمال نکوهیده وامی دارد. ۲) امتیاز اخلاقی.» -> علی اکبر شعاری نژاد
• «زیبایی به فضیلت نیاز دارد و آن را کم دارد، اما فضیلت به زیبایی هیچ گاه نیاز ندارد.» -> امین ریحانی
• «کوشش برای کسب دانش، نخستین و یگانه پایه فضیلت است.» -> اسپینوزا
• «شالودهٔ منش شخصیت بالغ و کامل، منش بارور، در تجزیه-تحلیل نهایی، منبع و پایهٔ فضیلت و رذیلت است.» «انسان برای خویشتن (۱۹۴۷)»، فصل ۱؛ مسئله -> اریش فروم
• «ما باید متواضعانه به صداهای فرهنگ های مختلف، صداهایی که شاید بتواند با تکیه بر تجارب عمیق انسانی راه های جدیدی برای زندگی انسان نشان دهد، گوش فرا دهیم. گفت وگو آسان نیست، اما مشکل تر آمادگی برای شنیدن و برای گشودن دریچه های وجودی خود بر دیگری ست. اعتقاد به گفت وگو، موجب نشاط و سرزندگی و امید است؛ امید به این که ما بتوانیم در جهانی زندگی کنیم که فضیلت در تواضع و محبت باشد، نه در شاخص های اقتصادی یا انبارهای سلاح تخریب عمومی.»• «اراده و شکست ناپذیر بودن و تصمیم و توان درونی است که فضیلت را می سازد، آنچه ما از فضایل می بینیم آثار بیرونی آن است و چون ما محدود هستیم بالضروره نمی توانیم بگوییم انسان های بافضیلتی که تشخیص داده ایم با فضیلت ترین هم هستند.»• «هنر و فضیلت در کم آزاری و وفاداری و نرم خویی و نرنجیدن و نرنجاندن است. این ویژگی ها در هر کس که باشد ستودنی است.» -> محمد خاتمی
• «فضیلت بیش از رذائل در طبیعت انسان ها مؤثر می باشد زیرا که عصمت اخلاق ازلی است؛ یعنی ممکن است اشخاص طبعاً از شرب و قمار و انواع فحشاء متنفر باشد ولی دیده نشده است کسی دستگیری فقراء، حمایت مظلوم و دلسوزی اطفال خردسال را دشمن داشته باشد.» «تاریخچهٔ مثنوی هذیان»؛ نگاشته شده حدود ۱۹۱۸–۲۰ -> محمود غنی زاده

[ویکی فقه] فضیلت، شرف و برتری ؛ مقابل نقیصه است.
فضیلت گاه صفت شخص قرار می گیرد، گاه صفت مکان و گاهی صفت زمان .
احکام مرتبط
از احکام آن در بابهایی چون اجتهاد و تقلید ، صلات و حج سخن گفته اند.
← در اجتهاد و تقلید
۱. ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص۲۰.
...