مترادف زیرک : باذکاوت، باهوش، بیدار، تیزخاطر، تیزرای، تیزهوش، خردمند، دانا، داهیه، داهی، ذکی، زرار، زرنگ، عاقل، فرزانه، فطن، مراقب، مواظب، نبیل، نبیه، وقاد، هوشمند، هوشیار، زبل، محیل، ناقلا
متضاد زیرک : پخمه
زیرک
مترادف زیرک : باذکاوت، باهوش، بیدار، تیزخاطر، تیزرای، تیزهوش، خردمند، دانا، داهیه، داهی، ذکی، زرار، زرنگ، عاقل، فرزانه، فطن، مراقب، مواظب، نبیل، نبیه، وقاد، هوشمند، هوشیار، زبل، محیل، ناقلا
متضاد زیرک : پخمه
فارسی به انگلیسی
clever, smart, shrewd
acute, astute, bright, canny, clever, intelligent, keen, knowing, nimble, perceptive, percipient, perspicacious, politic, quick, quick-witted, sagacious, sage, sharp, sharp-witted, shrewd, smart, subtle, wise, witty
فارسی به عربی
انذار , انیق , جرح بلیغ , حاد , حذر , خداع , داهیة , ذکی , رائع , سریع , غیر ملحوظ , فطن , کتوم , متحمس , واسع الاطلاع , وجبة خفیفة
فرهنگ اسم ها
اسم: زیرک (پسر) (فارسی) (تاریخی و کهن) (تلفظ: zirak) (فارسی: زيرک) (انگلیسی: zirak)
معنی: باهوش، هوشیار، جلد، از شخصیتهای شاهنامه، نام سالار موبدان درگاه ضحاک
معنی: باهوش، هوشیار، جلد، از شخصیتهای شاهنامه، نام سالار موبدان درگاه ضحاک
(تلفظ: zirak) باهوش ، هوشیار .
مترادف و متضاد
با استعداد، زیرک، تابان، مشعشع، غرا
با استعداد، زیرک، زرنگ، چابک، معقول، با هوش، ناقلا، با خرد
تند، زننده، نوک تیز، نوک دار، حاد، تیز، زیرک، باکله، بران، هشیار
جذاب، زیرک، چالاک، نکته دان
بسیار، زیرک، خطر ناک
فعال، زیرک، زرنگ، چالاک، با هوش، شیک، ناتو، جلوه گر
تند، نوک تیز، حاد، بحرانی، تیز، حساس، زیرک، تیزرو، زیر، روشن بین، تیز نظر، شدید، تیز
تند، حاد، تیز، حساس، زیرک، مشتاق، با هوش، مایل، قوی، شدید، خاطرخواه
زیرک، مواظب، متوجه، هوشیار، گوش بزنگ، محتاط
زیرک، زرنگ، حیله گر، با هوش، ناقلا، موذی
زیرک، زرنگ، چابک، چالاک، تردست، فرز، جلد، چست
زیرک، ماهر، عیار، حیله گر، موذی، مکار
زیرک، ماهر، زبردست، زرنگ، چیره دست، چابک، چالاک، تردست
زیرک، زرنگ، چابک، فرز، سریع، سریع العمل، متحرک، سریع الحرکه
زیرک، متحرک، روان، همه کاره، تطبیق پذیر، دارای استعداد و ذوق، متنوع و مختلط، چندسو گرد
زیرک، حیله گر، ریشخند کننده
دقیق، زیرک، هوشیار، ناقلا، دانا، موشکاف، محیل
زیرک، حیله گر
زیرک، با هوش، دانا، هوشمند، بافراست
زیرک، حیله گر، محیل، ظریف
دقیق، زیرک، محیل، لطیف، تیز و نافذ
زیرک، با هوش، مطلع، بصیر، قابل درک، وارد بکار
زشت، زیرک، عاقل، خوش لباس، بد منظر
زیرک، تیز هوش، بینا
زیرک، عاقل، دارای عقل معاش
زیرک، فریبنده، مکار، پر تزویر، پر حیله
زیرک، کاردان
زیرک، گریزان
باذکاوت، باهوش، بیدار، تیزخاطر، تیزرای، تیزهوش، خردمند، دانا، داهیه، داهی، ذکی، زرار، زرنگ، عاقل، فرزانه، فطن، مراقب، مواظب، نبیل، نبیه، وقاد، هوشمند، هوشیار ≠ پخمه
زبل، محیل، ناقلا
۱. باذکاوت، باهوش، بیدار، تیزخاطر، تیزرای، تیزهوش، خردمند، دانا، داهیه، داهی، ذکی، زرار، زرنگ، عاقل، فرزانه، فطن، مراقب، مواظب، نبیل، نبیه، وقاد، هوشمند، هوشیار
۲. زبل، محیل، ناقلا ≠ پخمه
فرهنگ فارسی
زرنگ، باهوش، هوشیار، عاقل ودانا، هوشیاری
( صفت ) ۱ - با فهم هوشیار صاحب فراست . ۲ - فولاد جوهر دار .
دهی از دهستان موردستان است که در بخش بشرویه شهرستان فردوس واقع است و ۱۸٠ تن سکنه دارد .
( صفت ) ۱ - با فهم هوشیار صاحب فراست . ۲ - فولاد جوهر دار .
دهی از دهستان موردستان است که در بخش بشرویه شهرستان فردوس واقع است و ۱۸٠ تن سکنه دارد .
فرهنگ معین
(رَ ) (ص . ) باهوش ، زرنگ .
لغت نامه دهخدا
زیرک. [ رَ ] ( ص ) دانا و حکیم و فهیم و مُدرِک و صاحب هوش. ( برهان ) ( آنندراج ) ( از غیاث ) ( از جهانگیری ). دانا و حکیم و فهیم و هوشیار و عاقل و ذهین و صاحب فراست و بابصیرت و بااطلاع و تیزفهم و سریعالانتقال و مدرک و باهوش. ( ناظم الاطباء ). فَطِن. سبک روح. تیزدل. ظریف. ذَکی . اَذکی ̍. باقعه. کَیِّس. تیزهوش. بصیر. باذهن. فهیم. تَبِن. ذَمِر. ثَقِف. ثقیف. گربز. ماهر. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) :
یاد آری و دانی که تویی زیرک و یادان
ور یاد نداری تو سگالش کن و یاد آور.
جهاندیده زیرک و هوشمند.
که دارم ز هر چیز و هر مرز و بوم.
شکیبادل و زیرک و کاردان.
بفرمود تا زیرکان آمدند.
پیشبینان زیرک و هشیار.
بآژیر بهم بازنهاده لب هر دو.
زبون مرد خوش گفتار باشد.
شنابر چو بی آشنا را گِرَد
چو زیرک نباشد نخست او مِرَد.
زردآلوئی فتاده به کوی اندر.
کاندر فضای ربع زمین دانه می خورند.
زیرک خربنده زیر بار به خروار.
که اجل جان زیرکان را برد
هرکه از عشق گشت زنده نمرد.
هیچ غمخواره ای مدان چو شراب.
یاد آری و دانی که تویی زیرک و یادان
ور یاد نداری تو سگالش کن و یاد آور.
رودکی ( یادداشت ایضاً ).
سوار و دلیر و به بالا بلندجهاندیده زیرک و هوشمند.
فردوسی ( یادداشت ایضاً ).
ز زیرک غلامان چینی و روم که دارم ز هر چیز و هر مرز و بوم.
فردوسی.
پراندیشه بد مرد و بسیاردان شکیبادل و زیرک و کاردان.
فردوسی.
از او زال و سیندخت خرم شدندبفرمود تا زیرکان آمدند.
فردوسی.
گفتگوی تو بر زبان دارندپیشبینان زیرک و هشیار.
فرخی.
و آنگاه یکی زرگرک زیرک جادوبآژیر بهم بازنهاده لب هر دو.
منوچهری.
زن ارچه زیرک و هشیار باشدزبون مرد خوش گفتار باشد.
( ویس و رامین ).
میداند روز پدرم به پایان آمده است. جانب خویشتن را خواهد که با ما استوار کند که مردی زیرک و پیری دوربین است. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 131 ).شنابر چو بی آشنا را گِرَد
چو زیرک نباشد نخست او مِرَد.
اسدی.
نشنیده ای که دید یکی زیرک زردآلوئی فتاده به کوی اندر.
ناصرخسرو.
در آشیان چرخ دو مرغان زیرکندکاندر فضای ربع زمین دانه می خورند.
ناصرخسرو.
مر خر بد را به طمع کاه و جو آردزیرک خربنده زیر بار به خروار.
ناصرخسرو.
و گروهی زیرکان شراب را محک مرد خوانده اند. ( نوروزنامه ). دانایان و زیرکان را بخواندو آن دانه ها بدیشان نمود. ( نوروزنامه ).که اجل جان زیرکان را برد
هرکه از عشق گشت زنده نمرد.
سنائی.
زیرکان را در این جهان خراب هیچ غمخواره ای مدان چو شراب.
سنائی.
تقدیر آسمانی شیر... را گرفتار سلسله گرداند و احمق غافل را زیرک. ( کلیله و دمنه ). احمق را از صحبت زیرک ملال افزاید. ( کلیله و دمنه ). زیرک دست به گریبان مغفل زد. ( کلیله و دمنه ).زیرک . [ رَ ] (ص ) دانا و حکیم و فهیم و مُدرِک و صاحب هوش . (برهان ) (آنندراج ) (از غیاث ) (از جهانگیری ). دانا و حکیم و فهیم و هوشیار و عاقل و ذهین و صاحب فراست و بابصیرت و بااطلاع و تیزفهم و سریعالانتقال و مدرک و باهوش . (ناظم الاطباء). فَطِن . سبک روح . تیزدل . ظریف . ذَکی ّ. اَذکی ̍. باقعه . کَیِّس . تیزهوش . بصیر. باذهن . فهیم . تَبِن . ذَمِر. ثَقِف . ثقیف . گربز. ماهر. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
یاد آری و دانی که تویی زیرک و یادان
ور یاد نداری تو سگالش کن و یاد آور.
سوار و دلیر و به بالا بلند
جهاندیده ٔ زیرک و هوشمند.
ز زیرک غلامان چینی و روم
که دارم ز هر چیز و هر مرز و بوم .
پراندیشه بد مرد و بسیاردان
شکیبادل و زیرک و کاردان .
از او زال و سیندخت خرم شدند
بفرمود تا زیرکان آمدند.
گفتگوی تو بر زبان دارند
پیشبینان زیرک و هشیار.
و آنگاه یکی زرگرک زیرک جادو
بآژیر بهم بازنهاده لب هر دو.
زن ارچه زیرک و هشیار باشد
زبون مرد خوش گفتار باشد.
میداند روز پدرم به پایان آمده است . جانب خویشتن را خواهد که با ما استوار کند که مردی زیرک و پیری دوربین است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 131).
شنابر چو بی آشنا را گِرَد
چو زیرک نباشد نخست او مِرَد.
نشنیده ای که دید یکی زیرک
زردآلوئی فتاده به کوی اندر.
در آشیان چرخ دو مرغان زیرکند
کاندر فضای ربع زمین دانه می خورند.
مر خر بد را به طمع کاه و جو آرد
زیرک خربنده زیر بار به خروار.
و گروهی زیرکان شراب را محک مرد خوانده اند. (نوروزنامه ). دانایان و زیرکان را بخواندو آن دانه ها بدیشان نمود. (نوروزنامه ).
که اجل جان زیرکان را برد
هرکه از عشق گشت زنده نمرد.
زیرکان را در این جهان خراب
هیچ غمخواره ای مدان چو شراب .
تقدیر آسمانی شیر... را گرفتار سلسله گرداند و احمق غافل را زیرک . (کلیله و دمنه ). احمق را از صحبت زیرک ملال افزاید. (کلیله و دمنه ). زیرک دست به گریبان مغفل زد. (کلیله و دمنه ).
آن شنیدستی که روزی ابلهی با زیرکی
گفت این والی شهر ما گدایی بی حیاست .
چو مرغ زیرک مانده بهر دوپا در بند
کنون دو دست بسر بر همی زنم چو ذباب .
زیرکان کاسرار جان دانسته اند
علم جزوی زآسمان دانسته اند.
زیرکان زیر گاوریشانند
کآل عمران فرود البقره است .
هم او همتی زیرک اندیش داشت
هم اندیشه ٔ زیرکان بیش داشت .
گرچه ما زیرک ترین مرغی بدیم
لیک در دامش به حلق آویختیم .
گمان بردمت زیرک و هوشمند
ندانستمت خیره و ناپسند.
من مرغ زیرکم که چنانم خوش اوفتاد
در قید او که یاد نیاید نشیمنم .
حکمت نیک و بد چو در غیب است
عیب کردن ز زیرکان عیب است .
حرف طفلان زیرک از که و مه
پنجشنبه به آیداز شنبه .
زانکه چون آفتاب مشهور است
آنچه گفتند زیرکان زین پیش .
من نگویم که کنون با که نشین و چه بنوش
که تو خود دانی اگر زیرک و عاقل باشی .
زیرکی را گفتم این احوال بین خندید و گفت
صعب روزی بلعجب کاری پریشان عالمی .
دو یار زیرک و از باده ٔ کهن دو منی
فراغتی و کتابی و گوشه ٔ چمنی .
- زیرک دل ؛ که دلی هشیار دارد. بیداردل :
ترونده ٔ پالیز جان هر گاو و خر را کی رسد
زین میوه های نادره زیرک دل و گربز خورد.
- زیرک شدن ؛ حذاقه . لباقه . (دهار). کیاسه . طبانیه . طبن . تبن . لباقه . کیس . (تاج المصادر بیهقی ).
- زیرک شناس ؛ شناسنده ٔ مردمان عاقل و دانا. (ناظم الاطباء). که زیرک را شناسد و تمیز دهد :
از آن هیبتش در دل آمد هراس
که زیرک منش بود و زیرک شناس .
- زیرک فریب ؛ که زیرک را فریب دهد. عاقل فریب :
چه بودی کز این خواب زیرک فریب
شکیبا شدی دیده ٔ ناشکیب .
حرص تو از فتنه بود ناشکیب
بگذر از این ابله زیرک فریب .
- زیرک مرد ؛ مرد زیرک :
بجوی تا بتوانی رضای شاعر و هیچ
در او مپیچ اگر بخردی و زیرک مرد.
- زیرک منش ؛ خردمند و صاحب فراست . که اندیشه و خوی و طبع زیرکانه داشته باشد :
از آن هیبتش در دل آمد هراس
که زیرک منش بود و زیرک شناس .
- زیرک نهاد ؛ که سرشت او بر عقل و فراست استوار باشد :
دلش زان شبان اندکی برگشاد
که زیبامنش بود و زیرک نهاد.
|| بمعنی فولاد جوهردار نیز گفته اند. (برهان ) (از جهانگیری ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
یاد آری و دانی که تویی زیرک و یادان
ور یاد نداری تو سگالش کن و یاد آور.
رودکی (یادداشت ایضاً).
سوار و دلیر و به بالا بلند
جهاندیده ٔ زیرک و هوشمند.
فردوسی (یادداشت ایضاً).
ز زیرک غلامان چینی و روم
که دارم ز هر چیز و هر مرز و بوم .
فردوسی .
پراندیشه بد مرد و بسیاردان
شکیبادل و زیرک و کاردان .
فردوسی .
از او زال و سیندخت خرم شدند
بفرمود تا زیرکان آمدند.
فردوسی .
گفتگوی تو بر زبان دارند
پیشبینان زیرک و هشیار.
فرخی .
و آنگاه یکی زرگرک زیرک جادو
بآژیر بهم بازنهاده لب هر دو.
منوچهری .
زن ارچه زیرک و هشیار باشد
زبون مرد خوش گفتار باشد.
(ویس و رامین ).
میداند روز پدرم به پایان آمده است . جانب خویشتن را خواهد که با ما استوار کند که مردی زیرک و پیری دوربین است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 131).
شنابر چو بی آشنا را گِرَد
چو زیرک نباشد نخست او مِرَد.
اسدی .
نشنیده ای که دید یکی زیرک
زردآلوئی فتاده به کوی اندر.
ناصرخسرو.
در آشیان چرخ دو مرغان زیرکند
کاندر فضای ربع زمین دانه می خورند.
ناصرخسرو.
مر خر بد را به طمع کاه و جو آرد
زیرک خربنده زیر بار به خروار.
ناصرخسرو.
و گروهی زیرکان شراب را محک مرد خوانده اند. (نوروزنامه ). دانایان و زیرکان را بخواندو آن دانه ها بدیشان نمود. (نوروزنامه ).
که اجل جان زیرکان را برد
هرکه از عشق گشت زنده نمرد.
سنائی .
زیرکان را در این جهان خراب
هیچ غمخواره ای مدان چو شراب .
سنائی .
تقدیر آسمانی شیر... را گرفتار سلسله گرداند و احمق غافل را زیرک . (کلیله و دمنه ). احمق را از صحبت زیرک ملال افزاید. (کلیله و دمنه ). زیرک دست به گریبان مغفل زد. (کلیله و دمنه ).
آن شنیدستی که روزی ابلهی با زیرکی
گفت این والی شهر ما گدایی بی حیاست .
انوری .
چو مرغ زیرک مانده بهر دوپا در بند
کنون دو دست بسر بر همی زنم چو ذباب .
جمال الدین عبدالرزاق .
زیرکان کاسرار جان دانسته اند
علم جزوی زآسمان دانسته اند.
خاقانی .
زیرکان زیر گاوریشانند
کآل عمران فرود البقره است .
خاقانی .
هم او همتی زیرک اندیش داشت
هم اندیشه ٔ زیرکان بیش داشت .
نظامی .
گرچه ما زیرک ترین مرغی بدیم
لیک در دامش به حلق آویختیم .
عطار.
گمان بردمت زیرک و هوشمند
ندانستمت خیره و ناپسند.
سعدی (بوستان ).
من مرغ زیرکم که چنانم خوش اوفتاد
در قید او که یاد نیاید نشیمنم .
سعدی .
حکمت نیک و بد چو در غیب است
عیب کردن ز زیرکان عیب است .
اوحدی .
حرف طفلان زیرک از که و مه
پنجشنبه به آیداز شنبه .
امیرخسرو دهلوی .
زانکه چون آفتاب مشهور است
آنچه گفتند زیرکان زین پیش .
ابن یمین .
من نگویم که کنون با که نشین و چه بنوش
که تو خود دانی اگر زیرک و عاقل باشی .
حافظ.
زیرکی را گفتم این احوال بین خندید و گفت
صعب روزی بلعجب کاری پریشان عالمی .
حافظ.
دو یار زیرک و از باده ٔ کهن دو منی
فراغتی و کتابی و گوشه ٔ چمنی .
حافظ.
- زیرک دل ؛ که دلی هشیار دارد. بیداردل :
ترونده ٔ پالیز جان هر گاو و خر را کی رسد
زین میوه های نادره زیرک دل و گربز خورد.
مولوی .
- زیرک شدن ؛ حذاقه . لباقه . (دهار). کیاسه . طبانیه . طبن . تبن . لباقه . کیس . (تاج المصادر بیهقی ).
- زیرک شناس ؛ شناسنده ٔ مردمان عاقل و دانا. (ناظم الاطباء). که زیرک را شناسد و تمیز دهد :
از آن هیبتش در دل آمد هراس
که زیرک منش بود و زیرک شناس .
نظامی .
- زیرک فریب ؛ که زیرک را فریب دهد. عاقل فریب :
چه بودی کز این خواب زیرک فریب
شکیبا شدی دیده ٔ ناشکیب .
نظامی .
حرص تو از فتنه بود ناشکیب
بگذر از این ابله زیرک فریب .
نظامی .
- زیرک مرد ؛ مرد زیرک :
بجوی تا بتوانی رضای شاعر و هیچ
در او مپیچ اگر بخردی و زیرک مرد.
مؤید (از المعجم ، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- زیرک منش ؛ خردمند و صاحب فراست . که اندیشه و خوی و طبع زیرکانه داشته باشد :
از آن هیبتش در دل آمد هراس
که زیرک منش بود و زیرک شناس .
نظامی .
- زیرک نهاد ؛ که سرشت او بر عقل و فراست استوار باشد :
دلش زان شبان اندکی برگشاد
که زیبامنش بود و زیرک نهاد.
نظامی .
|| بمعنی فولاد جوهردار نیز گفته اند. (برهان ) (از جهانگیری ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
فرهنگ عمید
زرنگ، باهوش، هوشیار، عاقل و دانا.
دانشنامه عمومی
زیرک (بشرویه). زیرک یک منطقهٔ مسکونی در ایران است که در دهستان رقه واقع شده است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، زیرک ۲۷ نفر جمعیت دارد.
فهرست روستاهای ایران
فهرست روستاهای ایران
wiki: دهستان کاهشنگ واقع شده است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، زیرک ۱۶۱ نفر جمعیت دارد.
فهرست روستاهای ایران
فهرست روستاهای ایران
wiki: زیرک (بیرجند)
واژه نامه بختیاریکا
باوارِند؛ رِند ( رِندَل )
جدول کلمات
اریش, اریش , داهی
پیشنهاد کاربران
ویرا، باذکاوت، باهوش، بیدار، تیزخاطر، تیزرای، تیزهوش، خردمند، دانا، داهیه، داهی، ذکی، زرار، زرنگ، عاقل، فرزانه، فطن، مراقب، مواظب، نبیل، نبیه، وقاد، هوشمند، هوشیار، زبل، محیل، ناقلا
نازک اندیش
حبل
اریش
زیرک:
دکتر کزازی در مورد واژه ی " زیرک" می نویسد : ( ( زیرک در پهلوی با همین ریخت بکار می رفته است. " ک " در آن ، پساوند می نماید : این واژه ، در نوشته های " مانیکی" در ریخت زیر به کار برده شده است . می توان انگاشت که ستاک واژه ، " زیر " از جیره ی اوستایی به معنی تند و زنده باز مانده باشد . " زیرک " در شاهنامه ، نام پیشوای موبدان و خوابگزاران شمرده شده است ) )
( ( خردمند و بیدار و زیرک بنام
کزان موبدان او زدی پیش گام ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 294. )
زیرک طبع: هوشیار.
( مرزبان نامه، محمد روشن ج اول، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص ۱۹۲ ) .
دکتر کزازی در مورد واژه ی " زیرک" می نویسد : ( ( زیرک در پهلوی با همین ریخت بکار می رفته است. " ک " در آن ، پساوند می نماید : این واژه ، در نوشته های " مانیکی" در ریخت زیر به کار برده شده است . می توان انگاشت که ستاک واژه ، " زیر " از جیره ی اوستایی به معنی تند و زنده باز مانده باشد . " زیرک " در شاهنامه ، نام پیشوای موبدان و خوابگزاران شمرده شده است ) )
( ( خردمند و بیدار و زیرک بنام
کزان موبدان او زدی پیش گام ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 294. )
زیرک طبع: هوشیار.
( مرزبان نامه، محمد روشن ج اول، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص ۱۹۲ ) .
ویرا
رند
زیرک به آدم هایی میگن که با یک تیر دو نشان بزنند
کلمات دیگر: