کلمه جو
صفحه اصلی

گوشته

فرهنگ فارسی


دانشنامه عمومی

گوشته یا جُبّه به قسمتی از زمین گویند که در فاصله ۲۹۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. گوشته حدفاصل بین پوسته و هسته می باشد. گوشته حالتی نیمه جامد دارد و مانند خمیر می باشد. گوشته اطراف هسته را فرا گرفته است، مواد سازنده گوشته: سیلسیم، اکسیژن، آهن، منیزییم، کلسیم.
از گوشته توده ای داغ و صعودکننده از ماگما منشأ می گیرد که به آن زبانهٔ گوشته می گویند.
بخشی از گوشتهٔ زمین در عمق کمتر از حدود ۷۰۰ کیلومتر را روگوشته (گوشته فوقانی) می گویند. به بخشی از گوشتهٔ زمین، از عمق ۷۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلومتر را زیرگوشته گفته می شود. بخشی از گوشتهٔ بالایی زمین، واقع در زیر سنگ کُره که سست است و در آن ماگما تولید می شود سست کُره نام دارد.

دانشنامه آزاد فارسی

گوشته (mantle)
منطقۀ میانی زمین، بین پوسته و هسته، و تشکیل دهندۀ ۸۲ درصد حجم زمین. در مرز بین گوشته و پوستۀ بالای آن، ناپیوستگی موهورو ویچ، با عمق متوسط ۳۲ کیلومتر، قرار دارد. مرز پایینی با هسته ناپیوستگی گوتنبرگ نام دارد و عمق متوسط آن ۲,۹۰۰ کیلومتر است. گوشته به سه ناحیۀ گوشتۀ بالایی، منطقۀ گذار، و گوشتۀ زیرین تقسیم می شود. این تقسیم بندی مبتنی بر سرعت های متفاوتی است که امواج لرزه ای در این نواحی حرکت می کنند. گوشتۀ بالایی شامل منطقه ای است که مشخصۀ آن سرعت پایین امواج لرزه ای است و منطقۀ سرعت پایین نامیده می شود. عمق این منطقه از ۷۲ کیلومتر تا ۲۵۰ کیلومتر متغیر است. این منطقه متناظر با سست کُره است که صفحه های سنگ کُره روی آن می لغزند. سرعت امواج لرزه ای در گوشتۀ بالایی کمتر از منطقۀ گذار است و در منطقۀ گذار نیز امواج با سرعتی کمتر از گوشتۀ زیرین حرکت می کنند. پخش سریع تر امواج لرزه ای در گوشتۀ زیرین مبیّن آن است که این ناحیه از گوشتۀ بالایی متراکم تر است. گوشته اساساً از منیزیوم، سیلیسیم، اکسیژن، و به شکل کانی سیلیکاتی تشکیل شده است. در گوشتۀ بالایی، سیلیسیمِ کانی های سیلیکاتی، مانند اولیوین، با چهار اتم اکسیژن احاطه شده است. در اعماق منطقۀ گذار، فشارهای بالا سبب تراکم بیشتر اتم های اکسیژن می شوند، به طوری که بعضی از اتم های سیلیسیم با شش اتم اکسیژن احاطه می شوند و در نتیجه، سیلیکاتهای منیزیوم با ساختارهای نارسنگ (گارنت) و پیروکسن به وجود می آید. در بخش های باز هم عمیق تر، همۀ اتم های سیلیسیم با شش اتم اکسیژن احاطه می شوند، به طوری که در آن جا کانی پرووسکیت (MgSiO۳) فراوان تر است.


کلمات دیگر: