قانون تقسیم استان خراسان به سه استان پس از چند سال بررسی، در جلسهٔ علنی ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۳ در مجلس شورای اسلامی ایران تصویب شد و در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۸۳ به تأیید شورای نگهبان رسید. در ژوئن و اوت ۲۰۰۳، همزمان با گفت وگوهای مقام داران محلی نیشابور در اعتراض به این طرح، آشوب های خیابانی نیز شدت گرفت که در همهٔ مراکز شهرستان های استان خراسان جز مشهد جریان داشت.
تحلیلی بر اعتراض مردم قاین نسبت به تقسیم استان خراسان؛ محمدعلی صادق پور، شابک: ۹۶۴-۶۳۲۱-۲۴-۰، نشر: امامت (۱۳۸۱)
در دو شهر سبزوار و فردوس، درگیری های شدیدی میان معترضان و نیروهای پلیس گزارش شد. در ۸ شهریور ۱۳۸۰، تقریباً ۵ هزار نفر در سبزوار به راهپیمایی پرداختند که یک نفر کشته و ۱۰۰ نفر دستگیر شدند. در فردوس به تاریخ ۲۸ فروردین ۱۳۸۱ ۴۰ نفر دستگیر و ۱ نفر کشته شدند.
مهدی آیتی در ۲۹ تیر ۱۳۹۵ گفت که «اسنادِ آرشیوی نشان می دهد از سال ۴۱ تا ۸۱ مجالس قبل و بعد انقلاب طرح تقسیم استان خراسان را روی میز داشتند و همیشه با تشنج سیاسی در منطقه موکول به مجلس بعدی می شد، اما در آن سال هماهنگی بین مجلس و دولت اصلاح طلب باعث شد این پروژه ملی به نتیجه برسد و یکی از مسائل توسعه ای استان بود.»حسین انصاری راد در ۲۶ فروردین ۱۳۸۱ این طرح را «یک فاجعهٔ اجتماعی» خواند که «موجبات ناامنی، نارضایتی و ناخشنودی بخش عظیمی از مردم خراسان را فراهم خواهد کرد» و اینکه «تقسیم خراسان موجب توسعه نخواهد شد. در کشورهایی مانند هندوچین، استان هایی با بیش از۱۲۰ میلیون نفر جمعیت وجود دارد و ما در داخل کشور استان های کوچکی داریم که اگر قرار بود کوچک بودن استان موجب توسعه شود، باید با ظرفیت هایی که در این استان های کوچک وجود دارد، ما امروز سوئیس هایی را می داشتیم.» او دربارهٔ انگیزهٔ طرفداران تقسیم خراسان گفت که «انگیزهٔ اصلی آن ها همان مصالح خصوصی افراد است که یا مصلحت اقتصادی شان ایجاب می کند که با مرکزیت شهرستان خود، سود زیادی خواهند برد یا از مسؤولین سیاسی هستند که از این تقسیم یا تشکیل استان جدید نفع سیاسی می برند.»عباس واعظ طبسی در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۸ تقسیم استان خراسان را ضربه ای فرهنگی نامید.احمد خاص احمدی در ۲۵ مرداد ۱۳۸۲ بیان داشت که مشکلات استان خراسان «به دلیل بزرگی استان خراسان عملاً قابل حل نیست، اگرچه که به صورت نظری ممکن است با یک مدیریت صحیح در یک استان بزرگ هم بتوان مشکلات را حل کرد، اما این نظریه به صورت یک آرزو باقی مانده است.» و تأکید کرد که به ۵ استانی شدن خراسان رأی می دهد. محمدرضا دولت آبادی تقسیم را سودمند دانست «اما ممکن است به خاطر عدم توجه به خواست مردم شاهد مشکلاتی مانند قبل باشیم.» و «تقسیم به شرطی خوب است که پتانسیل های لازم که در شهرستان ها وجود دارد ملاک عمل قرار گیرد.»حسین آفریده هدف از تقسیم خراسان را توسعهٔ استان دانست. آزادی آزادمنش گفت که برای جبران کمبود بودجهٔ خراسان باید با صرفه جویی مشکل را حل کرد و نیازی به تقسیم استان نیست.حسن سیدآبادی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ تأکید کرد که «استانداری و آستان قدس رضوی در تقسیم استان استان خراسان تاکنون هیچ نقشی چه در پشت پرده و چه به صورت آشکار نداشته اند و البته در عالم واقع نیز نمی توانند نقشی داشته باشند زیرا تصمیم گیرندهٔ نهایی مجلس و دولت هستند.»سید رضا نوروززاده بر این باور بود که با تقسیم استان خراسان زیرساخت های اقتصادی جدید برای فعالیت مردم فراهم می شود.
تحلیلی بر اعتراض مردم قاین نسبت به تقسیم استان خراسان؛ محمدعلی صادق پور، شابک: ۹۶۴-۶۳۲۱-۲۴-۰، نشر: امامت (۱۳۸۱)
در دو شهر سبزوار و فردوس، درگیری های شدیدی میان معترضان و نیروهای پلیس گزارش شد. در ۸ شهریور ۱۳۸۰، تقریباً ۵ هزار نفر در سبزوار به راهپیمایی پرداختند که یک نفر کشته و ۱۰۰ نفر دستگیر شدند. در فردوس به تاریخ ۲۸ فروردین ۱۳۸۱ ۴۰ نفر دستگیر و ۱ نفر کشته شدند.
مهدی آیتی در ۲۹ تیر ۱۳۹۵ گفت که «اسنادِ آرشیوی نشان می دهد از سال ۴۱ تا ۸۱ مجالس قبل و بعد انقلاب طرح تقسیم استان خراسان را روی میز داشتند و همیشه با تشنج سیاسی در منطقه موکول به مجلس بعدی می شد، اما در آن سال هماهنگی بین مجلس و دولت اصلاح طلب باعث شد این پروژه ملی به نتیجه برسد و یکی از مسائل توسعه ای استان بود.»حسین انصاری راد در ۲۶ فروردین ۱۳۸۱ این طرح را «یک فاجعهٔ اجتماعی» خواند که «موجبات ناامنی، نارضایتی و ناخشنودی بخش عظیمی از مردم خراسان را فراهم خواهد کرد» و اینکه «تقسیم خراسان موجب توسعه نخواهد شد. در کشورهایی مانند هندوچین، استان هایی با بیش از۱۲۰ میلیون نفر جمعیت وجود دارد و ما در داخل کشور استان های کوچکی داریم که اگر قرار بود کوچک بودن استان موجب توسعه شود، باید با ظرفیت هایی که در این استان های کوچک وجود دارد، ما امروز سوئیس هایی را می داشتیم.» او دربارهٔ انگیزهٔ طرفداران تقسیم خراسان گفت که «انگیزهٔ اصلی آن ها همان مصالح خصوصی افراد است که یا مصلحت اقتصادی شان ایجاب می کند که با مرکزیت شهرستان خود، سود زیادی خواهند برد یا از مسؤولین سیاسی هستند که از این تقسیم یا تشکیل استان جدید نفع سیاسی می برند.»عباس واعظ طبسی در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۸۸ تقسیم استان خراسان را ضربه ای فرهنگی نامید.احمد خاص احمدی در ۲۵ مرداد ۱۳۸۲ بیان داشت که مشکلات استان خراسان «به دلیل بزرگی استان خراسان عملاً قابل حل نیست، اگرچه که به صورت نظری ممکن است با یک مدیریت صحیح در یک استان بزرگ هم بتوان مشکلات را حل کرد، اما این نظریه به صورت یک آرزو باقی مانده است.» و تأکید کرد که به ۵ استانی شدن خراسان رأی می دهد. محمدرضا دولت آبادی تقسیم را سودمند دانست «اما ممکن است به خاطر عدم توجه به خواست مردم شاهد مشکلاتی مانند قبل باشیم.» و «تقسیم به شرطی خوب است که پتانسیل های لازم که در شهرستان ها وجود دارد ملاک عمل قرار گیرد.»حسین آفریده هدف از تقسیم خراسان را توسعهٔ استان دانست. آزادی آزادمنش گفت که برای جبران کمبود بودجهٔ خراسان باید با صرفه جویی مشکل را حل کرد و نیازی به تقسیم استان نیست.حسن سیدآبادی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ تأکید کرد که «استانداری و آستان قدس رضوی در تقسیم استان استان خراسان تاکنون هیچ نقشی چه در پشت پرده و چه به صورت آشکار نداشته اند و البته در عالم واقع نیز نمی توانند نقشی داشته باشند زیرا تصمیم گیرندهٔ نهایی مجلس و دولت هستند.»سید رضا نوروززاده بر این باور بود که با تقسیم استان خراسان زیرساخت های اقتصادی جدید برای فعالیت مردم فراهم می شود.
wiki: تقسیم استان خراسان