باغ فین

باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است که حمام فین نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که ناصرالدین شاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به دوره صفویه بازمی گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شده است. در مقایسه با بسیاری از باغ های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی آب رسانی می شود. این باغ تاریخی یکی از پربازدیدترین مکان های گردشگری در استان اصفهان است به قسمی که عنوان پربازدیدترین اثر تاریخی این استان در نوروز 1397 و 1398 را به دست آورد.
نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکو
باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان، باغ فین واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است؛ و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.
برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل بویه می رسانند. به استناد این منابع، زلزله مهیب سال ۱۵۷۳ میلادی باعث تخریب کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین (باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بوده است. به هرحال ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث الدین جمشید کاشانی می داند. با این وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می کنند.
کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام ها محصول این دوره بوده اند. همچنین شاه سلیمان صفوی صفه ای پیرامون چشمه فین بنا نمود که احتمالاً موجب تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه بوده است. از اواخر دوره صفویه تا دوره زندیه و هم زمان با حمله افغان و لشکرکشی های نادر شاه، توجهی به باغ نشده است. در دوره کریمخان زند و هم زمان با وقوع چند زلزله پیاپی، باغ و ابنیه موجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای خلوت کریمخانی به آن افزوده گشت.

باغِ فین (کاشان)
باغِ فین
پیش از احداث باغ فین فعلی، باغ قدیمی تری از دورۀ آل بویه در جوار چشمۀ فین وجود داشت. در دورۀ شاه عباس اوّل صفوی باغ فعلی در فاصلۀ ۵۰۰ متری باغ قدیم احداث شد، و در فاصلۀ بین دو باغ، میدان بزرگی برای چوگان و دیگر بازی ها ایجاد گردید. در این زمان، کوشک شاه عباس در میانۀ باغ فین بنا شد. بعدها شاه صفی، ساختمان دو طبقه ای بر آن افزود، که به کلاه فرنگی شهرت داشت. پس از حملۀ افغانان، باغ روبه ویرانی نهاد؛ تا آن که در دورۀ کریم خان زند، در جنوب غربی آن، عمارت خلوت کریم خانی احداث شد. پس از این دوره، مجدّداً باغ به ویرانی کشیده شد؛ تا آن که در دورۀ فتحعلی شاه، مرمّت گردید. براساس کتیبۀ موجود، در ۱۲۲۶ق حوض خانۀ فتحعلی شاه را در گوشۀ جنوبی باغ بنا کردند. پس از قتل امیرکبیر در حمام فین، این باغ به فراموشی سپرده شد، و در دورۀ مشروطه پناهگاه اشرار گردید، و بسیار آسیب دید. از ۱۳۱۳ش، باغ و بناها مرمّت شد. در دهه های اخیر، سازمان میراث فرهنگی کوشک شاه عباس را مرمّت کرده است.