کاشان

کاشان شهری تاریخی است که مرکز شهرستان است و بخشی از استان اصفهان محسوب می شود. این شهر در مرکز ایران واقع شده است.نمای هوایی کاشان (بهمن ۱۳۰۳)           مسجد و مدرسهٔ امام خمینی   مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین   خانه بروجردی ها
کاشان مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران و مشهور به دارالمؤمنین است. این شهر دارای بیش از ۷٬۵۰۰ سال قدمت شهرنشینی و یکی از زیباترین شهرهای ایران است.
کاشان اولین سکونت گاه جمع نشینی و شهرنشینی بشر روی کره خاکی با نام تمدن سیلک بوده و اولین تمدن آریایی و اولین گویش و لهجه و زبان آریایی و فارسی کنونی از این تمدن و این شهر بوده است…
کاشان شهری با اصالت و با مشاهیر علمی و ادبی زیادی است و نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد. عده ای از مورخین کاشان را با اصالت ترین و اولین شهر ایران و جهان می دانند.

کاشان از شهرهای کهنِ ایران در استان اصفهان، در ۲۲۰ ک. م جنوب تهران و ۲۰۰ ک. م شمالِ شهرِ اصفهان.
• «شهر کاشان به دلیل مخمل و زری های زیبا و کم نظیرش با شهر لیون فرانسه که مرکز صنایع ابریشم اروپاست هم ارز و برابر است.»ولتر.• «از دیگر صنایع ظریفه ایران مخمل های قدیم کاشان است که بسیار قشنگ و زیبا و کم نظیر است. راستی جای تاسف است که بانوان متجدد ایران صنایع زیبای وطن خود را تحقیر می کنند و صنایع ناچیز اروپایی را ترجیح می دهند.»سرپرسی سایکس. -> تاریخ ایران.
• «شهرستان کاشان از جمله مناطق معدودی در کشور ماست که از اوایل قرون اسلامی با محبّت اهل بیت علیهم السّلام و شناختن حقیقت آنها معروف شد و از آغاز توانست در بین امواج متراکم و متلاطم سیاستهای اموی و عباسی، حقیقت را بشناسد. آن طوری که معروف است، امام باقر علیه الصّلاةوالسّلام فرزند خود جناب علی بن محمّدالباقر را که در مشهد اردهال مدفون است، برای توجّه دادن مردم و پاسخگویی به احساسات ارادتمندانه آنان به ساحت اهل بیت علیهم السّلام، به این منطقه گسیل کردند. در جمع علما و دانشمندان - چه فقها و محدّثان، چه دانشمندان علوم ریاضی، چه فیلسوفان و حکیمان و متکلّمان - نام کاشان برجستگی دارد. این سوابق را ما برای این تکرار نمی کنیم که خود را به گذشته دلخوش کنیم و از حال غافل بمانیم؛ نه. سوابق و افتخارات علمی و فرهنگی و هنری و سایر افتخارات تاریخی یک شهر، نشان دهنده استعدادهایی است که در حال حاضر از آن استعدادها باید کمال استفاده بشود. به مردمِ دارای چنین ریشه تاریخی ای نگویند که شما گذشته و تاریخ ندارید؛ چرا، همه جای کشور ما همین طور است.» -> سید علی خامنه ای
• آتِشِش فُروکَش کَردَ !(یعنی از هیجان افتاده است.)• آتشِ کفِ دَسَّ، نَه می شَ نِگِرِش داش، نَه می شَ وِلِش کَ !(یعنی باید با او بسازیم و بسوزیم.)• آخورِش پُرَ !(یعنی وضع خوراکش خوب است.) (جنبه تحقیر دارد)• آدِمِ بیکار آب تُو سِرکُو می کُنَ، می کُوبَ !(از بیکاری، کاری بیهوده و عبث انجام می دهد.)• آدَمیزاد به یَ چُس بَندَ !(انسان به یک باد بند است.)• آسِمو سوراخ شُدَ، یِکیه اُفتیدَ!. (به فرد لوس و عزیز کرده می گویند.) -> آسمان سوراخ شده است و این یک فرد افتاده است
• آش آلو!(آدم کمدست و پا وضعیف که رعایت نزاکت را نمی کند. (به تمسخر گویند)• آی چُسی ناشتا می اَی!(کنایه از پزآمدن، مانند جیب خالی، پز عالی.)• اِقِدِه لَی به هَواس که لَنگِ پِرِسکه پِیدا نیس !. (موقعی گفته می شود که انجام کارهای بسیار مهمی در پیش باشد اما شخص به کارهای کم اهمیت تری توجه داشته باشد.) -> آنقدر پا در هواست که پای کوچک پرستو پیدا نیست
• آله وا اُومِده !. (کم دست و پا، افتاده حال.) -> آله او جدا شده است
• آکِلِه گِرِفتَ !(به کسی که کثیف و ژولیده باشد و رعایت بهداشت را نکند. (به تمسخر گویند))• اَخلاقَ کِرمُوی دارَ !(زود رنج، احساساتی، تند و خشن است.)• اُونا دو نِفَر بودَن هَمرا؛ ما صد نِفَر بودیم تَنا !(از این مثل گاهی برای توبیخ تسیدن عده زیاد در برابر گروه کم و گاه از آن برای تحسین وفاق و یگانگی و تقبیح نفاق و اختلاف استفاده می کنند.)• اَ حَلیمِ قمُ شُوروایِ کاشُو وامُو !. (از هر دو چیز محروم ماند.) -> از حلیم قم و شوربای کاشان باز ماند
• اَ پُشتِ کُو قاف اُومِدَ !(دیر متوجه منظور می شود.)• اَ خَر می پُرسَ شَمبه کِیَّ !. (سوال از شخصی کردن که اطلاع وآگاهی نسبت به امری ندارد.) -> از خرمی پرسند شنبه چه روزی است
• اَ لِبُ لُوشاش مَلُومَ !(آشکار و معلوم است که دروغ می گوید.)• اِگه بِریم پِشگِل وَرچینی؛ خِرَم به آب می ری یَ !. (اگر بخواهیم کار پست و ناچیزی هم انجام دهیم، شانس و اقبال نداریم.) -> اگر برویم پشگل جمع آوری کنیم، خر هم در آب پشگل می اندازد
• اِگِه فُضُول نِباشَ، شا چه می دُونَ خُمبِّ دُرِّه کُجاس !(فضول است که خبرچینی می کند تا حکام دست تعدی و دخالت دراز کنند.)• اِگِه طِنابِ مُف پیدا کُنَ خودِشُ به دار می زِنَ !(به هر چیز رایگان و مجانی طمع دارد.)• اَنگار یَ خَر خِریدَم مُردَ !(تصور می کنم هزینه برای چیزکم ارزشی کرده ام و آن چیز نیز، فنا شده است.)• ای حَمُوم چَن تا اُوسّا وُ داسّی دارَ !. (برای کاری که چند نفر دستور دهنده داشته باشد.) -> این کار چند دستور دهنده دارد؟
• ای مُوقا، مُوقعِ شُتُر کُشُونِشُونَ !(کسانی که زمانی خاص،درآمد و سود دارند و در این هنگام حد انصاف وعدالت را رعایت نمی کنند.)• ای نیم گِزَم سِرِ اُو یَ گِزَ !(هیچ تفاوتی نمی کند. سر تا پا یک کرباسند.)• با پا بِری گیوه می دِرَ،با سر بری کالا !. (هیچ فرقی نمی کند.) -> با پا بروی گیوه پاره می شود، با سر بروی کلاه
• با چُس می خواد آب گرم کُنَ !(با چیز کمی می خواهد کاری بزرگ انجام دهد.)• با خَر میشَ زندگی کَ، با آدِمِ خَر نمی شَ !(درباره آدمی گفته می شود که هیچ منطقی را به جز منطق خویش قبول ندارد.)• باد تُو بُغِش کَردَ !. (متکبر و مغرور است.) -> باد در گلویش انداخته است
• باس به چَشم بِکِشی !(باید غنیمت بشمری و قدرش را بداری.)• بِنازَم قُدرِتِ دَسّه، که سِرکُو می آد پیشَ دَسّه !. (هرگاه قبل از آنکه عروسی به خانه خویش برود، بچه اش به دنیا بیاید از این ضرب المثل استفاده می کنند.) -> بنازم قدرت دسته را که سرکو پیش از دسته می آید
• بَندِ دِلِم سِلید !. (ترسیدم.) -> بند دلم پاره شد
• به اَندازه یَ خِرِ سیا خُدِشَ گِرِفتَ !(احمق، متکبر و خود خواه است.)• پاچه وَر مالیده !. (به کسی می گویند که پر رو،بی ادب و بی نزاکت باشد.) -> پاچه شلوار را جمع کرده و بالا زده
• پاش رُو مار باشَ وَر نِمی دارَ !(خطر را به جان می خرد، اماکاری برای کسی انجام نمی دهد.)• پُوسِّ دُمبَ !. (به کسی گویند که بی غیرت و بی خیال است.) -> پوست دنبه است
• پُوز تُوش وَر می کُنَ !. (بی اشتها و بی میل غذا می خورد.) -> دهانش را توی آن (ظرف غذا) می زند
• پُول به جُونِش بَسَّ !(کنس و خسیس است.)• پول دادِنُ زَردالو خِریدَ، خُونه خواه نِمی خواد !. (حق و حساب را پرداخت نمودن نیازی به خجالت و منت کشیدن ندارد.) -> پول دادن و زردآلو خریدن خونه خواه (خجالت) ندارد
• پَلُو پَمبه !. (به کسی که بسیار ضعیف و لاغر است می گویند.) -> پهلوان پنبه
• پیرِ هَپَل هَپُو !(پیر خرفت و نادان.)• پیشُ به دِلِش مالیدَ !. (دلش را خوش کرده است، صابون به دلش مالیده است.) -> پیه اش را به دلش مالیده است
• تابِسُّو پِدِرِ یِتیموُنَ !(افراد یتیم و مستمند در تابستان اگر بی لباس بمانند چندان مهم نیست.)• تاخونِ کاشی رُ قُمی میدَ !. (تاوان کار دیگران را دادن.) -> تاوان کاشانی را قمی می دهد
• تُحفِه نِطَنز !(جنبه تحقیر دارد.)• تَپَّش رُو آب اُفتیدَ !. (هدف و منظورش آشکار شده است. دستش رو شده.) -> تپه اش (پِهِن) روی آب افتاده است
• تَپّه چُسِنه !(به کسی می گویند که تنبل و بی حال باشد.)• تُمبُو اَ کُونِ آدَم می کِنَ !. (به شخصی گفته می شود که در انجام یک کاری سماجت خاصی دارد.) -> شلوار از پای آدم بیرون می آورد
• جنگ خَر شُومَ، پِشگِلِ خَر خُومَ !. (در موقعی گفته می شود که دعوا بین دو نادان و ابله اتفاق افتاده باشد.) -> جنگ خر شب انجام می شود و پِهِنِ خر خام است
• جنگِ زَرگِری می یُونجی نِمی خواد !. (در موقعی گفته می شود که دو نفر از روی سیاست و حیله بین خود جنگ و اختلافی ساختگی راه انداخته باشد.) -> جنگ زرگری (دعوای دروغین) میانجی نمی خواهد
• جُو سَختَ !. (کاربرد اول: وقتی که شخص بسیار خسیس باشد گفته می شود کاربرد دوم: وقتی که شخصی در برابر دردها و مشکلات روزگار بسیار مقاوم و صبور باشد گفته می شود.) -> جان سخت است
• جُو دَر یَ قالِب !. (دو نفر که بسیار دوست و شفیق بوده و با هم یکی باشند.) -> جان در یک قالب و جسم
• جُونِ نِکَندِه به تِنَ !. (به کسی می گویند که دوست ندارد کار کند چرا که نیروی بدن را می گیرد.) -> جانی که از تن خارج نشده باشد هنوز در تن قرار دارد
• چُس عَبّاسی !(کم وناچیز.)• چَشم پاره؛ یَ چَشم پاره ایَّ !(به کسی می گویند که بی حیا و پر رو است.)• چِقَد بَندِ تُمبُونِد کوتاس !. (چقدر کم حوصله و عجول هستی.) -> چقدر بند تنبانت (شلوارت) کوتاه است
• چِل سال پَرپاو خروس نِداش صبح نِشُد؟!. (هنگامی استفاده می شود که کسی فکر می کند با نبودش کار تعطیل می گردد.) -> چهل سال پَرپهان (دره ای در قمصر) خروس نداشت، صبح نشد؟
• حرف حق مِثِ کونِ خیار تَلخَ !(حقیقت تلخ است.)• حق بِده، حق بِسُّو صاف بُرُ قَبرَسُّو !. (کسی که حساب و کتابش روشن باشد، در برابر حیله گران و مکاران ضرر می بیند.) -> حق بده حق بگیر، مستقیم برو قبرستان
• حوصله دیو می خواد !(صبر و تحمل زیادی لازم است.)• حَیف از طِلا که خرجِ مُطَلّا کُنَ کَسی !(مانند ضرب المثل آفتابه خرج لحیم کردن است.)• خاله وارِسَ !(بسیار فضول وکنجکاو است.)• خدا قالِبِشُ گُم کَردَ !. (در زیرکی و زرنگی و حیله گری همانند ندارد.) -> خدا قالب او را گم کرده است
• خَر بِه جونِ خَر اُفتیدَ !(دو نادان و نااهل با یکدیگر جنگ و ستیز می کنند.)• خِرِ چِمُوشُ می بَندَن!(افراد شرور همیشه در زندان هستند.)• خر خاک خورَ کُوریش چَشمِ خودِش !. (انسانی که نصیحت نمی پذیرد خود زیان می بیند.) -> خر اگر خاک بخورد کوری اش به عهده خودش است
• خِرِ خُودمُونُ بِرُونیم !(کار خودمان را انجام دهیم.)• خر دیزِه خُودِشُ تُو چا میندازَ تا ضِرَر به صاحِبِش بِزِنَ !. (کسانی که حاضرند خود را به هلاکت برسانند تا دیگران ضرر ببینند.) -> خر چموش خودش را توی چاه می اندازد تا ضرر به صاحبش بزند
• خِرُ نِمیشَ بَسُّ جُو تُو آخُورِش رِخ، سِوارِشَم باس شُد!. (تنها نگهداری از وسایل لازم نیست بلکه باید از آن ها استفاده بهینه هم بشود.) -> خر را نمی شود بست و جو توی آخورش ریخت، بلکه سوار هم باید شد
• خِری که اَسَر تُو طِبیله نِمیرَ، باس اَکُو تُو طِبیلَش کَ !. (کسی که با نصیحت ادب نمی شود باید با تنبیه او را ادب نمود.) -> خری که از سر توی طویله نمی رود باید از کون (عقب) توی طویله اش کرد
• خُشوا قَمصِری می زِنَ !. (وقتی شخصی تعادفی می کند اما از ته دل راضی نیست.) -> تعارف قمصری می زند
• خُمبِ دُرِّی آدم کُش نِمیشَ !. (دل و جرات انجام کارهای خطرناک را ندارد.) -> خنب دره ای آدم کش نمی شود
• خدا اَ دَنِت بِشنُوَ !. (امیدوارم این اتفاق بیوفتد.) -> خدا از دهانت بشنود
• خیال می کُنَ تُخمِ دو زَرده دادَ !(فکر می کند کار بزرگی انجام داده است.)• دختر مِثِ سَکُّو دِرِ خُونَ، هَر کَ رِسید رُوش می شینَ !. (برای دختر دم بخت خواستگارهای زیادی می آید و آن هم از هز قشر و طبقه ای.) -> دختر مثل سکوی در خانه است که هرکس رسید روی آن می نشیند
• دِراز می کنی سیخ میشَ پَهن می کنی بیل میشَ !(با کوچکترین تغییری کاربرد دیگری پیدا می کند. با کوچکترین تغییری شکل یا رنگ عوض می کند.)• دِرُ کَندَ فَرقِ سِرِش گُذُشتَ !(شرم و حیا ندارد.)• دَسِّش باشَ سَی وَر نِمی دارَ سَی میندازَ !. (کار خیر انجام نمی دهد بلکه مشکلی هم درست می کند.) -> اگر از دستش برآید سنگ برنمی دارد بلکه سنگ می اندازد
• دَسَّش چَسبُونَ !(دست کج است. دزد است.)• دَسّه کارُ وا اُوُردَ !(وقتی کسی قسمتی از کار را به خوبی انجام نداده باشد یا آبروریزی کرده باشد، می گویند.)• دَم بِتُو!(کسی که کارهایش بسیار مخفیانه است.)• دَم سَردَ !(کسی که بسیار پر حرف است.)• دُمِش تُو بُشقابَ !. (کسی که متکبرانه به خود می نازد.) -> دُم او در بشقاب است
• دَندَد می خارَ !. (دنبال دعوا هستی و دردسر می خواهی.) -> دنده ات خارش دارد
• دَندِد نَرم !. (خودت مقصر هستی.) -> دنده ات نرم
• دودِ قِیلو به پا چُس دَر می آد !. (برای مقایسه کردن دو چیز به کار می رود.) -> دود قلیان ارزشش بیشتر از چُس است
• رُسَّم تُو حَمُومَ !. (به شوخی به فردنحیفی که داخل حمام است می گویند.) -> رستم توی حمام است
• روزی دَسِّ قُوزی یَ !. (از کار مردم گره گشایی نمی کند در حالی که می تواند.) -> روزی دست قوزی است
• ریدی به اُفُق !(کارت خراب بود. سه شد. سوتی دادی.)• زِمونه جُوری یَ که اَسُّخُونَ آخُورِ گاب می کُنَ کا رُ آخورِ سَگ !. (کارها را به اهلش واگذار نمی کنند.) -> زمانه طوری است که استخوان را به گاو می دهند وکاه را به سگ
• «کاشان که مصر روی زمین است در جهان // می خواست در ولای چنین یوسفی چنان»محتشم کاشانی. -> قصاید
• «و یکبار هم در بیابان کاشان هوا ابر شد و باران تندی گرفت و سردم شد، آن وقت در پشت یک سنگ، اجاق شقایق مرا گرم کرد»سهراب سپهری. -> به باغ همسفران
• «پس از تعمیر کاشان کز ازل می بود ویرانه // به یمن همت عالیش چون گردید آبادان // بنا شد خانه ی دلکش روان شد جوی آبی خوش // به خوبی روضه ی رضوان به صافی چشمه ی حیوان // زلال حوض آن پیوسته روح افزار و جان پرور // نسیم صحن آن همواره عنبربیز و مشک افشان // ازین دلکش بنا کاشان به اصفاهان همی نازد // سزد هر چند بر گلزار جنت نازد اصفاهان // چو از معماری لطف خدا بر پا شد این خانه // که در وی با نیش خرم زید با عمر جاویدان // پی تاریخ سال آن رقم زد خامه ی هاتف // همی نازد به اصفاهان ازین دلکش بنا کاشان»هاتف اصفهانی. -> ماده تاریخ ها
• «آب حیوان که خضر در ظلماتش می جست // گو بیا ظاهر و پیداش به کاشان بنگر // جدولی بین و در آن صف زده سی فواره // همه را بر ورق نقره درافشان بنگر // در میان جدولی از آب خضر مالامال // وز دو جانب دو تر و تازه گلستان بنگر // از نسیم سحرش رایحه ی روح شنو // وز زلال شمرش خاصیت جان بنگر // بس که می بالد ازین طرفه بنا کاشان را // سرهم چشمی شیراز و صفاهان بنگر // یافت چون زینت اتمام ز نظارگیان // این همی گفت به آن این بگذار آن بنگر // پیر عقل از پی تاریخ به هاتف گفتا // که به گلزار ارم چشمه ی حیوان بنگر»هاتف اصفهانی. -> ماده تاریخ ها
• «اهل کاشانم // روزگارم بد نیست. // تکه نانی دارم، خرده هوشی، سر سوزن ذوقی. // مادری دارم، بهتر از برگ درخت. // دوستانی، بهتر از آب روان. // و خدایی که در این نزدیکی است: // لای این شب بو ها، پای آن کاج بلند. // روی آگاهی آب، روی قانون گیاه.»سهراب سپهری. -> صدای پای آب
• «نیستیم از دوریت با داغ حرمان نیستیم // دل پشیمان است لیکن ما پشیمان نیستیم // گر چه از دل می رود عشق به جان آمیخته // با وجود این وداع صعب گریان نیستیم // گو جراحت کهنه شو ما از علاج آسوده ایم // درد گو ما را بکش در فکر درمان نیستیم // آنچه مارا خوار می کرد آن محبت بود و رفت // گو به چشم آن مبین مارا که ما آن نیستیم // ما سپر انداختیم اینک حریف عشق نیست // طبل برگشتن بزن ما مرد میدان نیستیم // یوسف دیگر به دست آریم وحشی قحط نیست // ما مگر درمصر یعنی شهر کاشان نیستیم.»وحشی بافقی. -> غزلیات
• آران: از بخش های کاشان قدیم که همراه با بیدگل به شهر آران و بیدگل تبدیل شده است.• آکِلِه: نوعی بیماری پوستی، جذام.