مهاباراتا

مهاباراتا یا مهابهاراتا سروده ای حماسی از سدهٔ پنجم یا ششم پیش از میلاد به زبانِ سانسکریت و به همراهِ رامایانا یکی از دو حماسهٔ تاریخِ هند است. مهاباراتا نوشتهٔ ویاسَ با بیش از یکصدهزار بیت، بلندترین حماسه منظوم جهان است و کارِ نوشتنِ آن تا سدهٔ سوم یا چهارم میلادی ادامه یافته است. مهاباراتا بگونه ای شاهنامهٔ هندیان است. برخی از تاریخدانان، موضوعِ این سروده ها را الهام گرفته از نبرد میانِ مردمان آریایی و دراویدی در هزاره دوم پیش از میلاد می دانند. مهاباراتا در قدیم بدستور اکبر شاه با نام رزم نامه به فارسی ترجمه شده است.
ترجمه ای به نثر فارسی به وسیلهٔ داراشکوه پسرشاه جهان و برادر اورنگ زیب عالگمیر.
ترجمه ای منظوم به فارسی توسط حاجی ربیع انجب.
ترجمه ای به فارسی توسط ملا احمد کشمیری که وقایع کشمیر نیز نوشته است انجام گرفت. فیضی فیاضی ملک الشعرای دربار اکبرشاه و برادر ابو الفضل علامی بر «رزمنامه» دو باب منظوم افزود.
مهابهاراتا مجموعه ای از افسانه های تاریخی هند در هجده فصل است و بیش از صدهزار بیت شعر دارد و بعضی ها آن را شاهنامهٔ هند و عده ای آن را حماسه ایلیاد و ادیسهٔ آن کشور می نامند. مهابهاراتا ۱۹ کتاب بسیار بزرگ است و مانند شاهنامه فردوسی، تاریخِ تمدنِ هند را از آغاز بازگو می کند. سرایندهٔ آن ویاس حکیم و دانشمند معروف است که علاوه بر مهابهاراتا ۱۰۸ پورانای دیگر نیز تصنیف کرده است. سروده های مهابهاراتا روان است و در آن تأثیر ژرفی از زیبایی های طبیعت به چشم می خورد.
واژه «مها» پیشوند است و به معنای بزرگ ترین بکار برده می شود و «بهاراتا» (Bharata)، نامِ نخستین امپراتور سلسله ای نژادی است، که در مهاباراتا ذکرشده، وی نام خویش را همچنین بر روی سلسلهٔ نژادی که خود بنا نهاد، قرارداد و ازآنجاکه داستان اساسی این حماسه دربرگیرندهٔ بازگوییِ جنگ بزرگ هند است، به نام مهابهاراتا نامیده شده است. برخی عناصرِ مهابهاراتا به دورهٔ ودایی بازمی گردند.
در حدود چهارپنجم مهابهاراتا مربوط به داستان ها و رویدادهای کهن است که سرچشمهٔ برخی از آثار معروف سانسکریت مانند بهگود گیتا، شاکونتالا، نلادمنیتی، و امثال اینها که شهرت جهانی دارند گشته و الهام بخش شعرا و نویسندگان بعدی قرار گرفته است. عقیدهٔ هندوان دربارهٔ این حماسه اینست که چیزی در دنیا نیست که در این کتاب نباشد و چیزی در این کتاب نیست که در دنیا وجود ندارد.