نوترینو

نوترینو (به انگلیسی: neutrino) یک ذره بنیادی است که از نظر الکتریکی خنثی بوده و به ندرت وارد برهمکنش می شود.نوترینو به معنی «کوچک خنثی»، معمولاً با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت می کند، از نظر الکتریکی خنثی بوده و قادر است از درون مواد تقریباً بدون هیچ برهمکنشی عبور نماید. نوترینوها دارای جرم بسیار کوچک، اما غیر صفر هستند. نوترینو با حرف یونانی ν {\displaystyle \nu } (نو) نمایش داده می شود.
در سال ۱۹۱۴ جیمز چادویک به مسئله ابهام آمیز مربوط به انرژی حرکتی ذراتی که از مواد رادیواکتیو صادر می شدند، برخورد کرد.
در سال ۱۹۳۰ ایده نوترینو هنگامی به دنیا آمد که ولفگانگ پاولی چاره ای برای حفظ اصل پایستگی انرژی در تولید ذرات بتا اندیشید. پاولی هنگامی که برای نخستین بار تئوری خود را عرضه داشت، نوترون هنوز کشف نشده بود!
در سال ۱۹۳۲ چادویک موفق به کشف نوترون گردید و در سال ۱۹۳۳ کارل دیوید اندرسون اولین پادذره یعنی پوزیترون را کشف نمود.
در سال ۱۹۵۶، ۲۵ سال پس از اینکه پاولی امکان وجود نوترینو را پیشنهاد کرده بود، و ۴۲ سال پس از اینکه ابهامات مربوط به پرتو بتا مطرح گردید، کلاید کووان و فردریک رینز رسماً اعلام کردند که وجود نوترینو بالاخره به اثبات رسید.
در سال ۱۹۶۲ دومین نوع نوترینو یعنی نوترینوهای میون کشف گردیدند.
در سال ۱۹۶۸ برونو پونته کورو و ولادیمیر گیربف در پی ابهامات به وجود آمده در اندازه گیری تعداد نوترینوهای خورشیدی عبوری از زمین، بیان نمودند که اگر نوترینوها دارای جرم غیر صفر باشند آنگاه می توانند از یک نوع به نوع دیگر تغییر نمایند. بنابراین نوترینوهای خورشیدی گمشده، می توانند نوترینوهای الکترونی باشند که در طول مسیر خود به سوی زمین به نوعی دیگر تغییر یافته اند و از دید آشکارسازها پنهان می مانند. تا پیش از این عقیده عمومی بر این رایج بود که نوترینوها دارای جرم صفر هستند.
در سال ۱۹۷۸ نیاز به وجود نوع سوم آن بنام نوترینوهای تاو اعلام شد؛ ولی تا ۱۹۹۸، یعنی تا ۲۰ سال پس از آن، مشاهده آن هنوز امکان پذیر نشده بود.
در سال ۱۹۹۸ تیم تحقیقاتی سوپر کامیوکانده خبر از قرائن و شواهدی دربارهٔ نوترینوهایی بدون جرم صفر دادند.
در سال ۲۰۱۰ تیم تحقیقاتی INFN در گرن ساسو ایتالیا، که بر روی آشکارساز اپرا کار می کنند، مشاهده کردند که تعدادی از نوترینوهایی که از سرن گسیل شدند و از نوع نوترینوی میونی بودند، در طول سفر از لابراتوارهای سرن واقع در ژنو با عبور از تونلی به طول ۷۳۰ کیلومتر، به نوترینوهای تاو تبدیل شدند (نوسان کردند و تغییر طعم دادند). نتایج این نوسان اثبات کرد که حداقل یکی از این سه نوع نوترینو می تواند جرم داشته باشد.
در سال ۲۰۱۱ تیم تحقیقاتی آشکارساز اپرا اعلام نمودند که مشاهدات آن ها نشان می دهد که سرعت نوترینوها از سرعت نور نیز فراتر می روند. اما مدتی بعد خود مرکز سرن اصلاحیه ای در مورد نتایج اعلام شده صادر و موضوع را منتفی اعلام کرد و ناشی از خطا در سامانهٔ GPS دانست.
اکنون دانشمندان به دنبال مطالعهٔ دقیق تر این ذرات هستند و یک پروژه فیزیک را معرفی کرده اند که «یک و نیم میلیارد دلار»، هزینه خواهد داشت.
از آنجایی که نوترینوها بار الکتریکی ندارند، تحت تأثیر نیروهای الکترومغناطیس قرار نمی گیرند. نوترینوها تنها تحت تأثیر نیروی هسته ای ضعیف که در مقایسه دارای بُرد بسیار کوتاه تری از نیروی الکترومغناطیس است، قرار می گیرند؛ لذا قادر هستند مسافت های بسیار طولانی را درون مواد بدون برهمکنش طی نمایند.
نوترینوها در ضمن واپاشی بتا، در واکنش های هسته ای مانند آنچه در خورشید یا راکتورهای اتمی رخ می دهند و هچنین در اثر برخورد پرتوهای کیهانی با اتم ها ایجاد می گردند.
سه نوع یا «طعم» نوترینو وجود دارد: الکترون نوترینو، میون نوترینو و تاو نوترینو. همچنین هر یک از آن ها پادذره مربوط به خود به نام پادنوترینو دارند.

نوتْرینو (neutrino)
در فیزیک، هریک از سه ذرۀ بنیادی بی بار و پادذراتشان در گروه لپتون ها، با جرم بسیار اندک و احتمالاً با جرم صفر. شناخته شده ترین نوع آن پادذرۀ نوترینوی الکترونی است که طی واپاشی بتازای هسته گسیل می شود. دو ذرۀ دیگر نوترینوهای موئون و تاو هستند. اَبَرنواختر ۱۹۸۷Aاولین جسم خارج از منظومۀ خورشیدی بود که با گسیل نوترینو رصد شد. خورشید هم نوترینو گسیل می کند، ولی مقدار گسیل آن در عمل از پیش بینی های نظری کمتر است. کم بودن گسیل نوترینو از خورشید از بزرگ ترین اسرار اخترفیزیک جدید است.