یام

ده دهستان رودقات بخش مرکزی شهرستان مرند . در ۹ کیلومتری جنوب خاوری مرند و به فاصل. یک کیلومتری خط آهن مرند به تبریز ( ایستگاه یام ) . کوهستانی معتدل
۱- ایستگاه پیک ها سرویس پستی ( ایلخانان تادور. آق قویونلو ). ۲- اسب چاپار : برادران آنچه برایشان حکم کننداز قوبجور و عوارضات و ترتیب یام و اولاغ و علوفات .
در عبارت زیر از تاریخ قم آمده است و معنی آن روشن نیست و شاید باشد

(اِ. )۱ - اسب قاصد، پیک . ۲ - جایی که اسب پیک را با اسب تازه نفس عوض می کردند.
(حر رب . ) نک . یا.

یام. ( مغولی ، اِ ) به مغولی اسپ چاپار را گویند. ( از فرهنگ وصاف ). اسبی را گویند که در هر منزلی بگذارند تا قاصدی که به سرعت رود بر آن سوار شود تا منزل دیگر. ( برهان ). اسبی که در راههای دور در هر منزلی گذارند تا رونده سوار شود و خبر به منزل برساند و به ترکی آن منزل را چاپارخانه خوانند. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). اسب پست. ( ناظم الاطباء ): آنچ ناقص باشد و از یامها کم گشته باز از رعیت عوض گیرند. ( جهانگشای جوینی ). و ترتیب یام و اولاغ و علوفات ضجرت نکنند. ( جهانگشای جوینی ). استخراج لشکر و یام و اخراجات و علوفات خارج از مال. ( جهانگشای جوینی ). آنچ از این وجه حاصل شود در وجه اخراجات حشر و یام و خرج ایلچیان صرف کند. ( جهانگشای جوینی ). و سال به سال عرض یامها نکنند. ( جهانگشای جوینی ).این زمان پسرش یکه فنچان بجای او نشسته است و دیوان یامها بسیار میداند. ( جامع التواریخ رشیدی ص 531 ).
من که چون عیسی نیارم بی خری رفتن به راه
هر زمانم دیگری گیرد چو اسب یام الاغ.ز پشمینه شلوار میخواست یام
رساندن به کمخا پیام و سلام.رشید... اسبان و دیگر چارپایان بریدکه آن را به زبان اهل قم اسبان یام گویند به عوض مال ایشان بستد. ( تاریخ قم ص 30 ). از سامره تا عقبه حلوان و از عقبه حلوان تا به آذربایجان اسبان یام در هر فرسنگی بازداشته بودند. ( تاریخ بهارستان ). || چاپارخانه. ( فرهنگ وصاف ). جائی که برید و پیک اسب را عوض میکرد. ( از ناظم الاطباء ). ایستگاه پیکها.سرویس پستی ، از ایلخانان تا دوره آق قویونلو. مرحله کاروانی. ( یادداشت مؤلف ). در تاریخ مغول آمده است : چون عرصه ممالک مغول وسعت یافت و لشکریان و ایلچیان و تجار دائماً در رفت و آمد بودند چنگیزخان در سرراهها منازل کاروانی به نام یام درست کرد تا در آنها لوازم مسافرین و لشکرها را از علوفه و علیق اسبان و مأکول و مشروب و چارپا حاضر داشته باشند و مخارج آنها را تومانها ( هر دو تومانی یک یام ) بدهند و اسبان چاپار دولتی به اسم الاغ در آنجا برای رساندن ایلچیان مهیا باشد و هر سال این یامها را تفتیش میکردند ونقائص آنها رفع میکردند. ( تاریخ مغول تألیف عباس اقبال ص 91 ) : در طول و عرض بلاد وضع یامها کردند. ( جهانگشای جوینی ). ایلچیان زیادت از چهارده سر اولاغ نگیرند و از یام به یام روند. ( جهانگشای جوینی ). کورکوز در ضبط کارها اساس محکم نهاد و یامها را درمواضع به چهارپای و به مصالح دیگر معمور گردانید. ( جهانگشای جوینی ). نوروز درحال از یام اولاغ خواست و بر صوب طوس با باد شمالی همعنان شد. ( تاریخ مبارک غازانی ص 85 ). در این چند سال هرگز دانگی زر و یک تغار وخرواری کاه و گوسفندی و یک من شراب و مرغی بزوائد ونماری و یام و ساوری و ترغو و علفه و علوفه و غیره بر هیچ ولایت حوالت نرفته. ( تاریخ مبارک غازانی ص 255 ). اگر در هر یامی پنج هزار اسپ ببستندی اولاغ ایشان را کفایت نبودی. ( تاریخ مبارک غازانی ص 271 ). فرمود که تا نشان به خط مبارک و التون تمغاء خاصه نباشد آن اولاغ به کسی ندهند و هر یامی را به امیری بزرگ سپرد. ( تاریخ مبارک غازانی ص 274 ). فرمود که اگر کار بغایت بتعجیل باشد مکتوب بنویسند و مهر کرده بر دست اولاغچیان آن یامها روانه گردانند. ( تاریخ مبارک غازانی ص 275 ). ایلچیان که به بنجیک یام می دوانند شبانروزی در قطع مسافرت می باشند. ( تاریخ مبارک غازانی ص 276 ). اویراتای قزان بنشابور رفت و نوروز را در مرحله یام با لشکر دانشمند بهادر برابر افتاد جنگ کردند... نوروز بشکست. ( تاریخ غازانی ص 112 ). به جهت ایلچیان که ببنجیک یام روند پایزه دراز فرموده بر سر آن شکل ماه کرده و هم بر این قاعده میدهند و میستانند و چون امراءسرحد را فرستادن ایلچیان بنجیک یام ضروری میباشد بزرگان ایشان را پنج عدد پائزه چنان از مس زده اند. ( تاریخ غازانی ص 296 ). وجه یامهای ضروری و آش شهزادگان و خواتین و دیگر وجه های ضروری را هم ولایات در وجه نهاده ایم و با ایشان داده و تمامت متصرفند. ( تاریخ غازانی ص 302 ). مزاحمات چون قوپچور مواشی و بستن یامهای بزرگ و... رفع فرموده ایم. ( تاریخ غازانی ص 304 ). از آن ایلچیان به یرالتو و یامهای بنجیک میروند که نه دیه بینند و نه شهر و نزول ایشان همان قدر باشد که آشی به تعجیل خورند. ( تاریخ غازانی ص 360 ). || رسول یک سواره را گویند. ( شرفنامه منیری ).

در دورۀ ایلخانان، اسب چاپار، اسب یدکی که در هریک از منزل های بین راه نگه دارند تا قاصد و پیک به محض رسیدن به آن منزل اسب خود را بگذارد و بر آن سوار شود، ایستگاه پیک ها.

اسب چاپار