ریه

ریه، شُش یا جگر سفید یکی از اعضای دستگاه تنفس در بعضی جانوران است.
در شش ها گلبول های قرمز خون اکسیژن را دریافت می کنند و به سایر سلول های بدن می رسانند. ریه ها به شکل نیمه مخروطی هستند و قسمت های طرفی حفره سینه را پر می کنند. هرکدام از آنها در داخل یکی از کیسه های جنب جای گرفته اند. قاعده ریه ها روی پرده دیافراگم (عضله ای که حفره سینه و حفره شکم را از هم جدا می کند) قرار گرفته و قله ریه ها مجاور دنده اول است. ریه کودکان صورتی رنگ است ولی ریه بزرگسالان به علت ذرات خارجی مثل دود و غبار وارد شده از راهِ تنفس خاکستری رنگ می باشد.
ریه راست از ۳ قطعه (لوب) و ریه چپ از ۲ قطعه (لوب) تشکیل شده است. ریه راست کوتاه و قطور، و ریه چپ باریک و بلند است. نایژک ها در ریه ها به گویچه های هوایی کوچکی به نام آلوئول ختم می شوند. آلوئول ها دارای مویرگ های فراوانی هستند و تعویض اکسیژن هوا با دی اکسید کربن خون داخل این حفره ها انجام می شود. به نامهای ریه راست و چپ که هر ریه از دو یا سه لوب تشکیل شده است. هوا از طریق نای و نایژه وارد ریه می شود. خون از طریق شریانهای ریوی وارد شش شده و از طریق ورید ریوی خون اکسیژن دار خارج می شود. شش دارای ماهیچه نمی باشد بلکه این ماهیچه های قفسهی سینه است که شش را می پوشاند. پرده دیافراید در کارکرد آن مؤثر است.
یکی از نکات جالب در مورد عملکرد ریه، آه کشیدن است. مطالعات جدید نشان می دهد، آه کشیدن غیرارادی هنگام تنفس، یک واکنش مهم برای حفظ زندگی و بهبود عملکرد ریه است.

ریه (lung)
(یا: شش) در پستانداران، حفره بزرگی از بدن برای تبادل گاز. در بیشتر مهره دارانچهارپا، یک جفت شش قفسه سینهرا اشغال می کنند. شش ها در اصل چین خوردگی سطح بدن، به شکل ورقه ای نازک و مرطوب، از غشاییمتشکل از یک لایۀ یاختۀ منفردند. این لایه چین خورده است تا فضای کمتری را اشغال کند و سطح بیشتری برای دریافت اکسیژن و دفع دی اکسیدکربنداشته باشد. چین خوردگی ها کیسه های کوچکی با نام کیسه های هواییایجاد می کنند. در دیواره های خارجیِ این کیسه ها تعداد فراوانی مویرگهای خونی برای انتقال محصولات ناشی از تبادل گاز قرار دارند. بافت ششیاز تعداد فراوانی کیسه های هوایی و رگ های خونی تشکیل شده و بسیار سبک و اسفنجی است. عمل آن قراردادن هوای دم در تماس نزدیک با رگ های خونی به منظور بهینه سازی فرآیند تبادل گازی است. بازده شش ها با حرکات تنفسی، نازکی، رطوبت سطح، و فراهم بودن دایم جریان خون افزایش می یابد. شش ها براثر حرکات تنفسی (تهویه) پر و خالی می شوند. حرکات تنفسی براثر حرکت عضلات بین دنده ای و عضلات دیافراگمایجاد می شوند. هوا ابتدا به دهان وارد، و سپس در طول لوله های باریک تری، ازجمله نای، نایژه ها، و نایژک های کوچک، جریان می یابد. سرانجام هوا از طریق فرآیند انتشاربه کیسه های هوایی وارد می شود و تبادل با خون صورت می گیرد. گردوغبار هوا معمولاً در مخاطپوشانندۀ لوله هایی که به شش ها منتهی می شوند، به دام می افتند. یاخته های پوشانندۀ لوله ها (یاخته های پوششی) یاخته هایی اختصاصی اند و ساختارهایی مومانند با نام مژکدارند که گردوغبار به دام افتاده را به دهان هدایت می کنند تا بلعیده شوند. مقداری گردوغبار ممکن است به شش ها برسد که در این صورت گلبول های سفیدآن را ازبین می برند. در صورتی که گردوغبار ازبین نرود، امکان دارد شش ها تخریب شوند. بسیاری از معدن چیان از آسیب شش ها، ناشی از غبار زغال سنگ، رنج می برند. دیگر غبارهای صنعتی نیز خطرهای مشابهی در پی دارند. بیماری های اصلی شش ها در انسان عبارت اند از سل، ذات الریه، برونشیت، آمفیزم، و سرطان. برونشیت تورم راه های هوایی است که منجر به باریک شدن بیش از حد آن ها می شود و شخص قادر به تنفس کامل نیست. آمفیزم تخریب دایم دیوارۀ کیسه های هوایی است و منجر به کاهش سطح تبادل گاز می شود. این حالت منجربه مشکلات تنفسی نیز می شود. استعمال دخانیات متداول ترین علت برونشیت و آمفیزم است.نای و جابه جایی هوا. شش را به صورت کیسه ای ارتجاعی و دارای اتاقک های فراوان درنظر می گیرند که درون قفسۀ سینۀفاقد هوا قرار گرفته و ارتباط آن با خارج فقط از طریق نای است. فشار هوای جوّ، از طریق نای، شش را آن چنان کشیده و باز نگاه می دارد که دو لایۀ جَنبهمواره در حالت مناسب اند و با قلبو رگ های خونی بزرگ قفسه سینه را کاملاً پر می کنند. هوا به داخل نایژه ها، که ساختاری مشابه با نای دارند، وارد می شود و از طول آن ها عبور می کند. سپس، هوا در انشعابات متفاوتی ازجمله نایژه ها، نایژک ها، و لوله های نایژه ای (نایژک انتهایی)جریان می یابد. این انشعابات به جهات متفاوتی کشیده شده اند، ولی هرگز باهم ارتباط یا اتصال ندارند و جدا از هم پایان می یابند.
کیسه های هوایی. پس از انشعابات معیّن، در جایی که قطر دیوارۀ لولۀ نایژه ای (نایژک انتهایی) به حدود یک میلی متر می رسد، این دیواره به کیسه های کور و فنجان مانندی با نام کیسه های هوایی ختم می شود. دیوارۀ این کیسه ها دارای غشای نازکی از بافت ارتجاعیو فضاداراست که با یاخته هایی نازک، شفاف، و مسطح پوشیده شده است. قطر این یاخته ها حدود۳.۶ میلی متر است و گمان می رود که تعداد آن ها به ۷۰۰میلیون می رسد. این یاخته ها سطح بسیار بزرگی را در معرض هوا قرار می دهند. از طریق این یاخته ها اکسیژن تازه به رگ ها وارد و دی اکسیدکربن از آن ها خارج می شود. بین کیسه های هوایی مجاور لایه ای از مویرگ هایی با دیواره نازک قرار دارد. این رگ ها ابتدا به سمت کیسه هوایی و سپس به سمت دیگر تیغۀبین کیسه های هوایی می چرخند. کیسه های هوایی را مایعی، که مانند شوینده عمل می کند، مرطوب نگه می دارد. این مایع مانع روی هم افتادن یا چسبیدن کیسه های هوایی به هم می شود. نوزادانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا می آیند، ممکن است نتوانند این ماده را ترشح کنند. این امر منجر به عدم توانایی پرکردن شش ها می شود و درنتیجه، لازم است این نوزادان در دستگاه تنفس مصنوعی قرار گیرند.