کانال

کانال ممکن است به موارد زیر نیز اشاره داشته باشد:
کانال (جغرافیا)
کانال یا آبراهه مسیری برای جریان آب است.

کانال (canal)
(یا: آبراه) گذرگاهی مصنوعی برای جریان فاضلاب، آبیاری یا کشتی رانی. کانال های آبیاری، آب را از رودخانه ها، آب انبارها یا چاه ها برای آبیاری زمین ها عبور می دهند و به گونه ای طراحی می شوند که آب در مسیر خود جریان یکنواخت داشته باشد. کانال های کشتی و کشتی رانی نیز در یک سطح میان آب بندها ساخته می شوند و اغلب برای تشکیل یک سیستم آبراه، به رودخانه ها یا خورهای دریا مرتبط اند. کانال سوئز در ۱۸۶۹ و کانال پاناما در ۱۹۱۴ سفرهای طولانی دور قاره ها را حذف و مسیرهای کشتی رانی را به طرز چشمگیری کوتاه کردند.
کانال های آبیاری. رودخانۀ نیل برای حفظ و تداوم زندگی در مصر از زمان های بسیار قدیم آب کانال هایی را تأمین کرده است. تقسیم آب های رود سند و شاخه های آن که نظام گسترده ای را در پاکستان و پنجاب هند تشکیل می دهد، بیش از دَه سال، علت اصلی مناقشه میان هند و پاکستان بود که در ۱۹۶۰ با انعقاد پیمانی بین آن دو خاتمه یافت. حوضۀ رودخانۀ ماری در ویکتوریای استرالیا و پروژه های سنترال و ایمپریال ولی در کالیفرنیای امریکا، نمونه هایی از توسعۀ کانال های آبیاری قرن های ۱۹ و ۲۰ هستند. برداشت بیش از حد آب برای آبیاری از رودخانه ها و دریاچه ها ممکن است موجب آسیب رسانی به محیط زیست شود.کانال های کشتی رانی. احتمالاً قدیمی ترین و طولانی ترین کانال کشتی رانی که هنوز از آن استفاده می شود، کانال بزرگی در چین است که تیانجین را به هانگجو متصل می کند و هوانگ هو (رودخانۀ زرد) و جانگ جیانگ (چانگ جیانگ) را به هم ارتباط می دهد. این کانال در اصل در سه مرحله از ۴۸۵پ م تا ۲۸۳پ م به طول ۱۶۰۰ کیلومتر ساخته شد. بخش های وسیعی از این کانال طی سال های اخیر با گِل ولای مسدود شد، اما بین سال های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۲ کل شبکه لایروبی، تعریض و بازسازی شد و به موازات آن گام هایی برای جلوگیری از بروز سیل و استفاده از آن برای آبیاری و برنامه های برقی آبی (هیدرو الکتریکی) برداشته شد. هرساله میلیون ها تن بار از این کانال حمل می شود. جایی که سرعت عامل تعیین کننده نیست، اقتصادی بودن نقل و انتقال کالاها از طریق کانال موجب تجدید حیات کانال ها شده است. بلژیک، فرانسه، آلمان و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق ازجمله کشورهایی هستند که با توسعه کانال هایشان آن ها را کارآمدتر کرده اند. آبراهِ بالتیک ـ ولگا، که بندر لیتوانیایی کلایپدا واقع در دهانۀ دنیِپر در دریای سیاه را با کاهوکا پیوند می دهد، ۲,۴۳۰ کیلومتر طول دارد. یک کانال دیگر از شمال کریمه می گذرد، بنابراین سفر کشتی ها از دنیپر از طریق دریای سیاه به دریای آزوف را کوتاه می کند. در امریکای مرکزی، کانال پاناما (۱۹۰۴ـ۱۹۱۴) اقیانوس های آرام و اطلس را به هم می پیوندد (۶۴ کیلومتر). در امریکای شمالی، کانال ایری، گریت لیکس (دریاچه های بزرگ) را به رود هودسن وصل می کند. این کانال باب دنیای تجارت را به روی نواحی شمال شرقی و غرب میانه گشود؛ آبراه دریایی سنت لارنس (۱۹۵۴ـ۱۹۵۹) از مونترآل تا دریاچۀ اونتاریو امتداد می یابد (۲۹۰ کیلومتر) و با عمیق ترکردن آبراه وِلندشیپ و برخی از کانال های رودخانه، آبراهی باز می شود که کشتی های بزرگ اقیانوس پیما می توانند (در ماه هایی که یخبندان نیست) بین اطلس و دِلوث در مینه سوتای امریکا، در انتهای غربی دریاچۀ سوپریور، حدود ۳,۷۷۰ کیلومتر سفر کنند. اما اولین کانال انگلیسی در ۱۵۶۶ ساخته شد، نخستین کانال اصلی انگلیس آبراه بریج واتر (۱۷۵۹ـ۱۷۶۱) بود که برای دوک سوم بریج واتر ساخته شد تا زغال سنگ را از معادن زغال سنگش به منچستر حمل کند. افزایش ناگهانی کانال ها در قرن ۱۹ یکی از علل انقلاب صنعتی بود. ساخت کانال ها هزاران شغل ایجاد کرد و تقاضا برای صنایع چوب، آجر و خاک رس را افزایش داد. همچنین به رشد مهارت های مهندسی شهری کمک کرد. تأمین مبالغ هنگفت برای ساخت کانال ها منجربه تأسیس بورس سهام شد که می توانست پول مورد نیاز صنعت را فراهم کند. با این حال استفاده از کانال برای حمل ونقل مسافر کُند و نامناسب و ساخت آن ها بدین منظور پرهزینه بود، به ویژه در سرزمین ناهموار انگلیس و اسکاتلند که پیشرفت و توسعۀ صنعت عمدتاً در آن جا به وقوع می پیوست. پس از ۱۸۵۰، خط راه آهن به منزلۀ شیوۀ اصلی حمل ونقل جایگزین کانال ها شدند. امروزه بسیاری از کانال ها که به لحاظ تجاری کاربرد خود را از دست داده اند و برای مقاصد تفریحی استفاده می شوند.