ویروس

ویروس قطعه ای از نوکلئیک اسید است که درون یک پوشش پروتئینی (کپسید) محصور شده است. ویروس ها از باکتری ها بسیار کوچکتر هستند و اغلب با میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده اند. ویروس با استفاده از امکانات سلولی میزبان تکثیر می شود و فعالیت اصلی یاخته های میزبان را مختل می کند. ویروس ها بسیاری از جانوران و گیاهان و باکتری ها را مبتلا می کنند اما فقط برخی از آن ها انسان ها را بیمار می کنند. همچنین ویروس ها تنها در محیط خنثی در سلول های زنده تکثیر می شوند و انگل اجباری داخل سلولی می باشند. چون ویروس ها همهٔ ویژگی های حیات را به غیر از فاز ژنتیک ندارند، زیست شناسان آن ها را زنده نمی دانند. ویروس ها رشد نمی کنند، حالت هومئوستازی ندارند و به دلیل نداشتن آنزیم های اصلی واکنش های متابولیسمی در آن ها رخ نمی دهد. فقط دو آنزیم در آن ها یافت می شود، آنزیم ATP و آنزیم رو نوشت بردار معکوس (مخصوص RNA دارها).
آران ای ویروس
بیماری ویروسی
دانشمندان از مدت ها پیش اینطور استدلال کرده اند که ویروس ها غیر زنده هستند و فقط از ترکیب بیت های DNA و RNA با سلول های دیگر تشکیل شده اند. در واقع بر اساس هر چیز دیگری که ما آن ها را می شناسیم می توانیم خصوصیات موجود زنده را شرح دهیم که یک ویروس نمی تواند این خصوصیات را داشته باشد. بسیاری از فرایندهای حیات مثل توانایی سوخت و ساز وجود دارند که ویروس ها انجام نمی دهند. به نظر می رسد که ویروس ها فقط قادر به انجام یکی از فرایندهای حیات هستند که آن تولید مثل است؛ ویروس های فردی را حتی نمی توان به عنوان یک ساختار دانست، یعنی حتی برای خواندن DNA و RNA آن ها و ساخت یک ویروس جدید، نیاز به پروتین ها است. آن ها به یک سلول حمله می کنند و ابزارهای ژنتیکی آن را برای خودشان می ربایند.
اما در دهه گذشته تحولات ویروس شناسی شروع به فاش کردن اطلاعاتی کرده است که نشان می دهد ویروس ها ممکن است موجود زنده باشند. یکی از این اکتشافات می می ویروس ها (mimiviruses) بودند؛ ویروس های غول پیکری با کتابخانه های ژنومی بزرگی که حتی از برخی از باکتری ها نیز بزرگتر بودند. برخی از ویروس ها مانند ویروس ابولا دارای تعداد کمی از ژن هفتم است. برخی از این غول ها دارای ژن های پروتئینه ای هستند که برای ساخت یک ویروس جدید لازم و ضروری هستند. بر اساس این موضوع، ناشناخته ماندن این قضیه دلیلی بر قرار دادن آن ویروس ها در طبقه بندی موجودات غیر زنده است.
ویروس ها ممکن است کروی، مارپیچی یا چند وجهی باشند. یک ویژگی مخصوص ویروس های جانوری این است که یک پوششی از جنس غشا ی سلولی (پروتئین، لیپید و گلیکو پروتئین) دارند. این پوشش را از میزبان قبلی خود بدست می آورند و این بدان جهت است که ویروس های جانوری از طریق آندوسیتوز وارد میزبان می شوند. ویروس هایی که به باکتری ها حمله می کنند، باکتریوفاژ نام دارند که از سایر ویروس های گیاهی و جانوری پیچیده ترند. این بدان علت است که شامل دو پوشش چند وجهی (به عنوان کپسید) و پوشش مارپیچی (به عنوان دم) می باشند.

---

ویروس (virus)
ذره ای بیماری زا، مرکب از یک اسید نوکلئیک، دی اِن اِی یا آر اِن اِی، محصور در یک غلاف پروتئینی. بسیار کوچک اند و موجب بیماری می شوند. این ذرات ساختار یاخته ای ندارند و به همین سبب از سایر اشکال حیات متمایزند. ویروس ها فقط زمانی می توانند فعالیت کنند و تکثیر یابند که به یاخته حمله کنند و در آن، به کمک سیستم یاخته، همانندسازی کنند. در فرآیند همانندسازی، ویروس ها دی اِن اِی یاختۀ میزبان را تخریب می کنند یا تغییر می دهند. همچنین، برای ساختن ویروس های بیشتر از یاختۀ میزبان استفاده می کنند و سپس رها می شوند. این فرآیند معمولاً یاختۀ میزبان را ازبین می برد. بدن انسان سالم با تولید پروتئین های ضد ویروس، معروف به اینترفرون، از گسترش آلودگی به یاخته های مجاور جلوگیری می کند. تا ۱۹۹۸، حدود ۵هزار ویروس شناخته شده گزارش شده بود. با این همه، تصور می رود حدود نیم میلیون نوع ویروس وجود داشته باشد. ویروس ها در انسان موجب سرماخوردگی، آبله مرغان، آنفلوآنزا، ایدز، تبخال، اوریون، سرخجه، و سرخک می شوند. بنابه یافته های اخیر، ویروس ها در ایجاد بعضی از اشکال سرطان نیز نقش دارند. آنتی بیوتیک ها علیه ویروس ها عمل نمی کنند و بهترین محافظت دربرابر آن ها ایمن سازی است. با این همه، ویروس ها براثر جهش ممکن است تغییر یابند که همین امر بدن انسان را از مبارزۀ مؤثر با آن ها عاجز می کنند. این امر در ویروس آنفلوآنزا بسیار رخ می دهد. تغییرات کوچک در این ویروس موجب همه گیری آنفلونزا می شود، ولی تغییرات بزرگ ممکن است براثر فراگیری موجب مرگ میلیون ها انسان در سراسر جهان شود. بسیاری از ویروس ها دایماً جهش می یابند و ایجاد مقاومت پایدار در برابر آن ها بسیار دشوار است. برخی دیگر از ویروس ها بین گونه ها انتقال می یابند و میزبان جدید قادر به ایجاد مقاومت نخواهد بود. تصور می رود ویروس هایی که موجب ایدز و تب لاسا می شوند، هر دو از میزبان های پستاندار دیگر به انسان رسیده باشند.
انواع ویروس. باکتری خوارها ویروس هایی اند که باکتری ها را آلوده می سازند. رتروویروس ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند، زیرا ژنوم آن ها به جای دی اِن اِی از آراِن اِی ساخته شده است و طی فرآیند رونویسی معکوس از آن دی اِن اِی می سازند. شبه ویروس ها در ۱۹۷۱ کشف شدند. این ذرات از ویروس ها کوچک ترند و از یک رشته اسیدنوکلئیک واحد، بدون هیچ پوشش پروتئینی تشکیل شده اند. شبه ویروس ها ممکن است موجب کاهش رشد گیاهان و بیماری های نادر در جانوران، و ازجمله انسان، شوند. ویروس ها و شبه ویروس ها قادر به زندگی مستقل نیستند، به همین سبب هنوز توافق نشده است که آن ها را موجوداتی زنده در نظر گیرند. این موجودات بیرون از یاختۀ موجودی دیگر کاملاً بی اثرند. خاستگاه ویروس ها نیز روشن نیست، اما اعتقاد بر این است که آن ها شکل تباه شدۀ حیات اند که از موجودات یاخته ای یا از قطعات اسیدنوکلئیک جداشده از ژنوم برخی از موجودات عالی پدید آمده و زندگی انگلی پیدا کرده اند.
داروهای ضد ویروس. تولید داروهای ضد ویروسی دشوار است، زیرا ویروس ها با استفاده از ماشین ژنتیکی یاخته های میزبان تکثیر می یابند و از این رو، داروها علاوه بر ژنوم ویروس بر یاختۀ میزبان نیز اثر می گذارند. داروی آسیکلوویر، علیه بیماری های تبخال، یکی از معدود داروهایی است که از نظر اثر گزینشی بر ویروس موفق عمل کرده است. این دارو تحت تأثیر آنزیمی مختص ویروس فعال می شود و سپس، از همتاسازی ژنوم ویروسی جلوگیری می کند. با این همه، برخی ویروس ها دربرابر چند داروی ضد ویروس مقاومت ایجاد می کنند.
شیوع ویروس ها در آب. مشخص شده است که ویروس ها به فراوانی، به میزان ۵میلیون تا ۱۰میلیون به ازای هر میلی لیتر، در دریاها و دریاچه ها یافت می شوند. این ویروس ها باکتری ها، و احتمالاً جلبک های تک یاخته ای را آلوده می سازند و نقش مهمی در کنترل بقای باکتری ها و جلبک ها دارند.