پژوهشگاه دانش های بنیادی

۳۵°۴۸′۱۱″ شمالی ۵۱°۲۹′۱۹٫۶۸″ شرقی / ۳۵٫۸۰۳۰۶°شمالی ۵۱٫۴۸۸۸۰۰۰°شرقی / 35.80306; 51.4888000
پژوهشکده ریاضیات واقع در ساختمان اصلی میدان نیاوران
پژوهشکده فیزیک واقع در ساختمان فرمانیه
پژوهشکده علوم کامپیوتر واقع در ساختمان فرمانیه
پژوهشکده علوم شناختی واقع در باغ لارک
پژوهشکده علوم نانو واقع در ساختمان فرمانیه
پژوهشکده فلسفه تحلیلی واقع در ساختمان اصلی نیاوران
پژوهشکده نجوم
پژوهشکده ذرات و شتابگرها واقع در باغ لارک
آزمایشگاه علوم محاسباتی
گروه رایانش مشبک
مرکز مهندسی مغز واقع در باغ لارک
پژوهشگاه دانش های بنیادی یا IPM پژوهشگاهی در ایران است که در سال ۱۳۶۷ تأسیس شد. ریاست پژوهشگاه را از بدو تأسیس تاکنون بمدت سی سال محمد جواد لاریجانی با حکم دکتر محمد فرهادی بر عهده دارد. این مرکز قبلاً «مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات» نام داشت.هدف اولیه «مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات»، پیشبرد پژوهش و نوآوری در این دو رشته و فراهم آوردن الگویی برای ترویج و اعتلای فرهنگ پژوهش در سطح کشور بود که فعالیت خود را با ۳ هسته تحقیقاتی در فیزیک نظری و ۳ هسته تحقیقاتی در ریاضیات آغاز کرد.
تسری فعالیت این مرکز به حیطه های دیگر، منجر به ارتقای مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات در سال ۱۳۷۶ به پژوهشگاه شد و به این ترتیب «پژوهشگاه دانش های بنیادی» در جامعه علمی ایران شناخته شد. ساختمان اصلی این مرکز واقع در ضلع جنوبی میدان نیاوران قبل از سال ۵۷ متعلق به دفتر مخصوص فرح پهلوی بود.ساختمان فرمانیه واقع در ضلع جنوبی چهار راه کامرانیه و متعلق به فرمانفرما بوده است.
این پژوهشگاه اولین سازمان دولتی در ایران است که به شبکه اینترنت متصل شد. همچنین سال ها بعد پروژهٔ ثبت دامنه های ‎.ir را با همت سیاوش شهشهانی راه اندازی کرد.

در ۱۳۶۵ ش یک مرکز تحقیقاتی با نام مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات به تصویب رسید و در ۱۳۶۸ رسماً آغاز به کار کرد. با توجه به گسترش فعالیت و حوزه های تحقیق، این مرکز در ۱۳۷۶ به پژوهشگاه دانش های بنیادی تبدیل شد. این پژوهشگاه دارای پژوهشکده های فیزیک، ریاضیات، علوم شناختی، علوم ناتو، علوم کامپیوتر، فلسفۀ تحلیلی، ذرّات و شتابگرها، و نجوم و اخترفیزیک است. مدیریت این پژوهشگاه براساس محوریت محقق، استقلال مدیریتی واحدهای پژوهشی و انعطاف پذیری در تأسیس و انحلال آن ها طراحی شده است. پژوهشگاه وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و ارکان آن عبارت اند از هیئت امنا، رئیس، و شورای علمی پژوهشگاه. از اهداف پژوهشگاه می توان به بررسی و شناسایی نیازهای پژوهشی در زمینه دانش های بنیادی، ایجاد زمینه های مناسب برای جذب پژوهشگران ایرانی، کمک به پرورش محقق و بالاخره ایجاد ارتباط فعال و سازنده، با جوامع علمی در داخل و خارج کشور اشاره کرد. این پژوهشگاه متولی ساخت رصدخانۀ ملی ایران، مجری طرح های CERN (بزرگ ترین مجموعه آزمایشگاهی دنیا در زمینه فیزیک هسته ای و ذرات بنیادی در ژنو)، GRID (روش محاسبات گسترده علمی)، شتابگر ملّی و ثبت دامنۀ .ir می باشد. محققان این پژوهشگاه موفق به دریافت جوایز ملی و بین المللی شده و در دو دورۀ متوالی، پژوهشگاه موفق به کسب عنوان پژوهشگاه برتر شده است.