اردکان

اردکان . [ اَ دَ ] (اِخ ) موضعی است از مضافات شیراز. (جهانگیری ) (برهان ). محلی است بین شیراز و اصفهان . (گلشن مراد). قصبه ایست در حوالی شیراز و بعضی گفته اند اردکان قصبه ایست در دامنه ٔ کوه شش پیر از کوههای فارس . درقدیم شهری بزرگ بوده اکنون بیش از پانصد خانوار ندارد. (مرآت البلدان ). و آن در 97000 گزی شیراز بشمال غربی مایین و شمال شرقی فهلیان و میان برقون و گردنه ٔ اردکان واقع و از بلوکات قشقائی فارس است . طول آن 30 هزار گز و عرض 5 هزارگز، آب و هوای آن معتدل و دارای 12000 تن سکنه است . مرکز وی اردکان و بین دو کوه پوشیده از جنگل واقع است و نهر عظیمی از آن گذرد و دارای یازده قریه و پستخانه و تلگرافخانه است . درازی آن از ده علی تا قصبه ٔ اردکان پنج فرسنگ ، پهنای آن از باسکان تا شهداء یک فرسنگ است و محدود است از جانب مشرق ببلوک کام فیروز و بیضا و از سمت شمال و مغرب و جنوب بنواحی ممسنی . از سردسیرات فارس است ، هوای تابستانش چون ماه ثور شیراز باشد و بر این قیاس شکارش بز و پازن و قوچ و میش کوهی و کبک و تیهو و در تابستان چاخرق و هوبره . درخت بساتینش سیب و گلابی و آلو وانگور است درخت کبوده و عرعر چهار ساله تنومند شود که در جای دیگر هشت سال . دشتش در دو ماه پر از برف است و برف کوهستانش محتاج بمحافظت نباشد. اهلش در تابستان از ایوان بیرون نخسبند آبش از رودخانه ٔ شش پیر و رودخانه ٔ اردکان است زراعتش گندم و جو و نخود و عدس و لوبیای قرمز و زرت مکه است که بعربی خندروس گویند و مال المعامله ٔ این بلوک لوبیای قرمز است و روغن که از کوه گیلویه خریده بشیراز آورند و نام قصبه ٔ این بلوک نیز اردکان است در دره ٔ کوهی افتاده و رودخانه ٔ پر آب بسیار خنک و شیرین از میان این قصبه دائماًبگذرد و درختان تنومند از دو جانبش فرسنگی از بالا وفرسنگی از زیر رسته بیکدیگر پیوسته است که در دوفرسنگی راه آفتاب کمتر دیده شود. عموم خانه های آن از خشت خام و گل و چوب است و شماره ٔ آنها از هزار و پانصددرب خانه بگذرد و این بلوک مشتمل بر ده قریه است .

اردکان . [ اَ دَ ] (اِخ ) دهی از نواحی یزد. (برهان ) (جهانگیری ). مؤلف مرآت البلدان گوید: اردکان قصبه ٔ معتبری است از توابع یزد در دو منزلی آن براه اصفهان ، آب و هوای آن خوب و مردمش عاری از صنعت نیستند بعضی آلات و ادوات از آهن میسازند که قابل توصیف است . قراء و مزارع بسیار دارد و سکنه ٔ بعضی دهکده های آن مجوسی مذهب اند. در قصبه ٔ اردکان اقسام حلوا خاصه حلوای ارده را نهایت خوب سازند - انتهی . اردکان از بلوکات یزد در کنار جاده ٔ یزد و نائین میان ارجنان و یزد و در 616100 گزی طهران واقع و دارای پستخانه و تلگرافخانه است حد شمالی آن میبد و حد شرقی رباطات و حد جنوبی میبد و حد غربی عقدا و مرکز آن اردکان و عده ٔ قرای آن پنج و مساحت وی 18 فرسنگ و جمعیت آن 10430 تن است . (جغرافیای سیاسی کیهان ص 438).