احقاق الحق

احقاق الحق و ازهاق الباطل کتابی کلامی در موضوع امامت نوشته قاضی نورالله شوشتری هندی مشهور به شهید ثالث است که در پاسخ به کتاب ابطال نهج الباطل فضل بن روزبهان نگاشته شده است.
هنگامی که سلطان محمد اولجایتو، علامه حلی را دعوت کرد تا در بارگاه حکومت اش حاضر شود از علامه حلی درخواست کرد که کتابی دربارهٔ ادله نقلی و عقلی شیعه بر اثبات امامت علی و خلافت بلافصل وی بنگارد. علامه حلی در پاسخ به درخواست وی، کتاب «نهج الحق و کشف الصدق» را نگاشتند. دویست سال بعد از علامه حلی فردی به نام فضل بن روزبهان خنجی ردیه ای بر این کتاب می نویسد و نام آن را «ابطال نهج الباطل» می گذارد. روزبهان در کتاب اش که تالیف آن به سال ۹۰۹ هجری قمری بازمی گردد تمام کتاب نهج الحق را به نقد می کشد.
در پاسخ به این ردیه، عالمان شیعه کتاب های بسیاری نگاشته اند که یکی از آن ها کتاب احقاق الحق قاضی نورالله شوشتری است که به واسطه آن کشته شد. شیوه نگارش کتاب این گونه است که قاضی ابتدا عین گفتار علامه حلی را می آورد و بعد از آن، به گفته و نقد روزبهان اشاره می کند و آن گاه به داوری نشسته و نظر خویش را می آورد.قاضی به سبب نگاشتن کتاب احقاق الحق و نیز مجالس المومنین، توسط نورالدین محمد جهانگیر شاه مغولی، با ضربات تازیانه های خاردار کشته شد. قاضی کتاب احقاق الحق را در مدت هفت ماه تألیف کرده اند و در پایان سال ۱۰۱۴ هجری قمری آن را تمام کرده اند.
مثلاً در باب رویت خداوند در آخرت، قاضی هم نظر با علامه حلی و در مخالفت با فضل ابن روزبهان، درخواست موسی از خداوند را نه به معنای جواز دیدن جسمانی خداوند دانسته اند بلکه به معنای نفی دیدن جسمانی خداوند در دنیا و آخرت دانسته است.

اِحْقاقُ الحَق
تألیف قاضی نورالله شوشتری، کتابی به عربی، در اثبات حقانیّت شیعه. این کتاب ردِّ ابطال الباطل اثر فضل بن روزبهان است که آن را در ردّ کتاب نهج الحق و کشف الصدق اثر علّامۀ حلّی نگاشته است. مؤلف ابتدا سخنان علّامۀ حلّی را نقل کرده سپس ردّیۀ فضل را می آورد، آن گاه به مناقشه و ردّ گفتار او می پردازد و دلایل گفته های علامۀ حلّی را به تفصیل بیان می کند. تألیف این اثر مدت هفت ماه (در ۱۰۱۴ق) در آگرۀ هند انجام یافته و سبب قتل مؤلف در عهد جهانگیرخان شده است. کتاب با مقدّمه و حواشی و استدراک های مفصّل آیت الله مرعشی نجفی، منتشر شده است (قم، ۱۳۳۷ق به بعد).

[ویکی اهل البیت] کتابی است در دفاع از عقاید حقه شیعه امامیه تالیف قاضی نورالله شوشتری.
کتاب احقاق الحق پاسخ و ردی است بر کتاب «ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل» دانشمند اهل تسنن، (قاضی فضل بن روزبهان اصفهانی) که آن دفاعیه ای است بر کتاب «نهج الحق و کشف الصدق» علامه حلی احقاق الحق بهترین کتابی است در رد علمای عامه (اهل تسنن).
"شوشتری" مطالب آن را با بیانات منطقی و در خور فهم غالب مردم نوشته و تمام ماخذ آن را از کتب و احادیث اهل تسنن گرفته و به آنها استشهاد نموده است. مبحث امامت این کتاب، بسیار مفصل است و تالیف کتاب که در سال 1014 هـ.ق، تمام شده باعث شهادت نویسنده گشت.
کتاب، خلاصه ای از مجادلات شیعه و سنی، پیرامون عقاید اشعریه درباره خدا، نبوت، امامت، تفسیر قرآن، احادیث و فقه را شامل می شود. عمده مباحث، کلامی و به ویژه شامل مبحث امامت حضرت امام علی علیه السلام است. در عین حال از نظر محتوا و سخنان و امثال، با اهمیت و ارزشمند می باشد.
روش مولف در رد و نقد کتاب «ابطال نهج الباطل» قاضی روز بهان این گونه است که: نخست عبارت "علامه حلی" از کتاب «نهج الحق» او را با عبارت «قال المصنف رفع الله درجة» آورده و بعد عبارت "روز بهان" را با عنوان «قال الناصب خفضه الله» مطرح می کند آنگاه داوری خودش را با «اقول» به طور مفصل بیان و به نقد دیدگاه فضل الله و اثبات نظریات امامیه که در لابه لای نوشته های علامه حلی آمده، می پردازد و نظر مستدل خویش را در تجزیه و تحلیل حقایق از لحاظ تاریخی و منطقی ارائه می دهد. این کتاب موجی از مخالفت علیه قاضی نورالله، پدید آورد.
بنابر توجه خاص و اهمیتی که علمای شیعه به این اثر کلامی داشتند، حواشی و تعلیقات زیادی بر آن نوشتند که از آن جمله می توان به سه تعلیقه شیخ مفیدالدین بن عبدالنبی شیرازی، مولا محمدهادی بن عبدالحسین و سید علاءالدوله، داماد مولف اشاره کرد. ضمنا به چند زبان ترجمه شده که از جمله به فارسی توسط میرزا نائینی، ترجمه فارسی عهد صفوی و ترجمه اردو می باشد.
این کتاب در ایران برای اولین بار، سال 1273 هـ.ق و بار دیگر با حواشی و تعلیقات مفصل در 16 جلد توسط آیت الله مرحوم مرعشی نجفی به چاپ رسید.
"احقاق الحق و ازهاق الباطل"، کتابشناسی طهور، (4 خرداد 1391).