هدهد

هُدهُد، شانه بسَر، پوپک و مرغ سلیمان (نام علمی: Upupa epops) از اسامی پرنده ای از راستهٔ سبزقباسانان است. این گونه تنها بازمانده از خانوادهٔ زیستی خود هدهدیان (Upupidae) است. هدهد غول پیکر گونهٔ بومی جزیرهٔ سنت هلن منقرض شده است. برخی نیز هدهد ماداگاسکار زیرگونهٔ بومی ماداگاسکار هدهد را گونه ای مستقل می دانند.
داستان هدهد قاصد پیغمبر سلیمان در قرآن مشهور است. هدهد نامه سلیمان پیغمبر را به " ملکه بلقیس " در مملکت سبا رسانید. ملکه بلقیس به اعیان دربار خود گفت یک نامه گرامی به پیش من انداخته شده است و این نامه از طرف سلیمان است. بلقیس خط را خوانده مشاورین و اهل دربار خودرا جمع کرده گفت که "این خط بیک طریق عجیب و غریب از طرف یک پادشاه بسیار ارجمند (سلیمان) به من رسیده است. این نامه به نام "خدای بخشنده مهربان" آغاز شده است. گمان نمی رود که چنین نامه مختصر و جامع و باعظمت را در دنیا کسی نوشته باشد مطلب این بود که در مقابل من نبردآزمائی سودی ندارد، خیر شما در این است که یکتاپرستی را قبول کنید. این داستان مشهور است در قرآن کریم.
در افسانه های یونان ترِاوس (پسر آرس همسر پرونس) ترِاوس به خواهر همسر خود فیلوملا علاقه مند می شود، و پس از اینکه با او رابطه برقرار نمود زبان او را قطع می کند تا حرفی نزند، و به همسرش پرونس می گوید که خواهرش مرده است، فیلوملا مخفیانه بر روی پرده ای به خواهر خود نامه می نویسد و گناه و جرم ترِاوس را فاش می کند، در مقابل پرونس ایتیس فرزندی که از ترِاوس داشته را می کشد و گوشتش را به عنوان غذا به همسر خود ترِاوس می دهد و وقتی ترِاوس متوجه می شود سعی می کند هر دو خواهر را بکشد اما هر سه توسط خدای خدایان به پرنده تبدیل می شوند ترِاوس هدهد می شود، پرونس بلبل (مرغ هزار دستان) می شود که هر روز صبح برای غم از دست دادن پسرش آواز می خواند فیلوملا پرستو می شود و از آنجایی که زبان نداشته است نمی توانسته آواز بخواند و صدای لرزان پرستو به خاطر این می باشد.
این پرنده نام های مختلفی در زبان فارسی دارد. هدهد و شانه به سر دو نام اصلی اویند که اولی به صدای وی و دیگری به کاکل شانه مانند روی سرش اشاره دارد. پوپک نام دیگری است که از پوپ به معنای تاج پرندگان گرفته شده و مرغ سلیمان هم نامی ست که به نقش وی در ماجرای پیام بری او از سلیمان به بلقیس ملکهٔ سبا اشاره دارد.
زیستگاه این پرنده در آسیا، اروپا، شمال آفریقا، آفریقای جنوب صحرا و ماداگاسکار است. بیشتر هدهدهای شمال آسیا و اروپا در زمستان به نواحی گرمسیری مهاجرت می کنند، اما هدهدهای آفریقایی تمام طول سال را در یک جا می مانند. این پرنده به طور سرگردان در بسیاری از نواحی دیگر دنیا از جمله در آلاسکا هم مشاهده شده است.
زیستگاه هدهد بایستی دو ویژگی اصلی را داشته باشد؛ وجود زمین های بایر یا با پوشش گیاهی اندک که بتواند در آن ها به دنبال حشرات، غذای اصلیش، بگردد و و وجود اجسام عمودی دارای شکاف (مثل درخت ها، صخره ها و حتی دیوار) که بتواند در آن لانه سازی کند. این دو ویژگی در بسیاری از زیست بوم ها دیده می شود، در نتیجه هدهدها در زیستگاه های مختلف و متفاوتی مانند مناطق گرمسیری، استپ های جنگلی، ساوانا، علفزار و فضاهای خالی درون جنگل ها زندگی می کنند و در زمین های تغییریافته توسط انسان ها همچون مراتع، زمین های کشاورزی، باغ ها و حتی نواحی شهری هم دیده می شوند. اما در زمین های شدیداً زراعتی کمتر دیده می شوند در جنوب اروپا و آسیا هم شکار عامل دیگر کاهش جمعیت آن ها در نواحی نزدیک به سکونت انسان هاست.

هُدْهُد (hoopoe)
هُدْهُد
پرنده ای بزرگ تر از توکا، دارای منقاری بلند و اندکی خمیده به پایین، کاکلی به رنگ نخودی و صورتی و نوارهایی مشکی. این کاکل در بالای سر و به شکل بادبزن قرار می گیرد. بال ها و دم دارای نوارهایی سیاه و سفید، و بقیۀ بال و پرِ بدن به رنگ نخودی و صورتی است. هدهد در سراسر جنوب اروپا و آسیا، جنوب افریقا، هند و مالایا یافت می شود. گونه Upupa epops، در خانواده هدهدیان، راسته سبزقباسانان قرار دارد. هدهدها طی مهاجرتشان در بهار و پاییز در بریتانیا دیده می شوند، امّا به ندرت در این مواقع تولیدمثل می کنند. در عهد عتیق از این پرنده با نام «آویخته بال» یاد شده است. هدهد یگانه پرنده این خانواده در ایران است. نوک بلند و اندکی خمیدۀ این پرنده برای تغذیه از انواع کرم ها و حشرات روی زمین مناسب است و از این بابت هدهد را می توان پرنده ای مفید دانست. در داستان سلیمان و بلقیس در قرآن کریم نیز به این پرنده اشاره شده است.

[ویکی فقه] حضرت سلیمان (علیه السّلام) با تمام حشمت و شکوه و قدرت بی نظیر بر جهان حکومت می کرد. پایتخت او بیت المقدس در شام بود. خداوند نیروهای عظیم و امکانات بسیار در اختیار او قرار داده بود، تا آن جا که رعد و برق و جن و انس و همه پرندگان و چرندگان و حیوانات دیگر تحت فرمان او بودند. و او زبان همه آنها را می دانست.
هدف حضرت سلیمان (علیه السّلام) این بود که همه انسانها را به سوی خدا و توحید و اهداف الهی دعوت کند و از هرگونه انحراف و گناه باز دارد و همه امکانات را در خدمت جذب مردم به سوی خدا قرار دهد.
غیبت هدهد
در همین عصر در سرزمین یمن، بانویی به نام «بلقیس» بر ملت خود حکومت می کرد و دارای تشکیلات عظیم سلطنتی بود. ولی او و ملتش به جای خدا، خورشید پرست و بت پرست بودند و از برنامه های الهی به دور بوده و راه انحراف و فساد را می پیمودند. بنابراین لازم بود که حضرت سلیمان (علیه السّلام) با رهبریها و رهنمودهای خردمندانه خود آنها را از بیراهه و کجرویها به سوی توحید دعوت کند. و مالاریای بت پرستی را که واگیر نیز بود، ریشه کن نماید.روزی حضرت سلیمان بر تخت حکومت نشسته بود. همه پرندگان که خداوند آنها را تحت تسخیر سلیمان قرار داده بود با نظمی مخصوص در بالای سر سلیمان کنار هم صف کشیده بودند و پر در میان پر نهاده و برای تخت سلیمان سایه ای تشکیل داده بودند تا تابش مستقیم خورشید، سلیمان را نیازارد. در میان پرندگان، هدهد (شانه به سر) غایب بود، و همین امر باعث شده بود به اندازه جای خالی او نور خورشید به نزدیک تخت سلیمان بتابد.سلیمان دید روزنه ای از نور خورشید به کنار تخت تابیده، سرش را بلند کرد و به پرندگان نگریست دریافت هدهد غایب است. پرسید: «چرا هدهد را نمی بینم، او غایب است. به خاطر عدم حضورش او را تنبیهی شدید کرده یا ذبح می کنم مگر این که دلیل روشنی برای عدم حضورش بیاورد.»
ملکه سبا
چندان طول نکشید که هدهد به محضر سلیمان (علیه السّلام) آمد، و عذر عدم حضور خود را به حضرت سلیمان (علیه السّلام) چنین گزارش داد:«من از سرزمین سبا، (واقع در یمن) یک خبر قطعی آورده ام. من زنی را دیدم که بر مردم (یمن) حکومت می کند و همه چیز مخصوصا تخت عظیمی را در اختیار دارد. من دیدم آن زن و ملتش خورشید را می پرستند و برای غیر خدا سجده می نمایند، و شیطان اعمال آنها را در نظرشان زینت داده و از راه راست باز داشته است و آنها هدایت نخواهند شد، چرا که آنها خدا را پرستش نمی کنند...! آن خداوندی که معبودی جز او نیست و پروردگار و صاحب عرش عظیم است.» (این مطلب حاکی است که پرندگان دارای هوش و دریافت هستند)حضرت سلیمان (علیه السّلام) عذر غیبت هدهد را پذیرفت، و بی درنگ در مورد نجات ملکه سبا و ملتش احساس مسؤولیت نمود و نامه ای برای ملکه سبا (بلقیس) فرستاد و او را دعوت به توحید کرد. نامه کوتاه اما بسیار پر معنا بود و در آن چنین آمده بود: «به نام خداوند بخشنده مهربان ـ توصیه من این است که برتری جویی نسبت به من نکنید و به سوی من بیایید و تسلیم حق گردید.» سلیمان (علیه السّلام) نامه را به هدهد داد و فرمود: «ما تحقیق می کنیم تا ببینیم تو راست می گویی یا دروغ؟ این نامه را ببر و برکنار تخت ملکه سبا بیفکن، سپس برگرد تا ببینیم آنها در برابر دعوت ما چه می کنند؟! »هدهد نامه را با خود برداشت و از شام به سوی یمن ره سپرد و از همان بالا نامه را کنار تخت بلقیس انداخت.
رد هدیه
...