اساطیر

رجوع شود به:اسطوره شناسی

[ویکی فقه] اساطیر بمعناب نوشته ها، سخنان بی سامان و افسانه ها است.
فرهنگ نویسان عربی، اساطیر را برگرفته از ریشه «س ط ر» (نوشتن) دانسته اند ؛ اما درباره مفرد و معنای آن دیدگاه یکسانی ندارند. اکثر قریب به اتفاق واژه شناسان نخستین و متأخر عربی با اندکی تفاوت، أساطیر را جمع «اُسطورَة» بر وزن اُحدوثه و أحادیث، و به معنای سخنان بی سامان و برخی نیز آن را به معنای اباطیل أکاذیب ، نوشته ها ، حکایت ها ترجمه کرده اند. نیز گفته شده:جمع اَسْطار (جمع سَطْر = یک ردیف واژه، درخت و ...) به معنای سخنانِ مکتوبِ شگفت یا جمع إِسْطار به معنای گفتار ناهمگون و بی سامان یا جمع بدون مفرد، مانند ابابیل است. بنابر دیدگاه برخی پژوهش گران واژه های قرآن ، اساطیر (جمع اُسطوره) به معنای نوشته های دروغین و ساختگی بوده، ظاهراً فقط بر چنین نوشته هایی اطلاق می شود دیدگاه لغت شناسان درباره ریشه لغوی اساطیر، در نتیجه غیر معرّب بودن آن با دیدگاه پاره ای از زبان شناسان تأیید می شود. این گروه معتقدند که واژه آکِدی sataru به معنای نوشتن با ریشه واژه آرامی = سریانی به معنای «سند و نوشته» ارتباط دارد و ۲ واژه یاد شده در کتیبه های عربستان جنوبی به صورت، به معنای نوشتن و به معنای کتیبه دیده می شود این دو دیدگاه با روایت سیوطی سازگار است که براساس آن، ابن عباس با ترجمه «مسطور» ) به «مکتوب» و «اُسطور» به «کتاب» آن دو را از واژگان زبان حمیری (از قبایل بسیار معروف عربستان جنوبی) معرفی کرده است قراینی چون فقدان شاهدی مستند برای کاربرد اساطیر در آثار عربی پیش از اسلام و نیز در احادیث اسلامی، اختلاف ارباب لغت و تأثیر پذیری آنان از مفسران نخستین در معنا و مفرد آن، نشان می دهد که این واژه چنان که برخی نیز تصریح کرده اند ، نخستین بار در قرآن به کار رفته است.هم چنین برخی از خاورشناسان، اسطوره را معرّب واژه یونانی هیستوریا/ historia به معنای سخن و خبر راست یا جستوجوی راستی می دانند که در انگلیسی نیز به ۲ صورت story به معنای داستان و قصه تاریخی و Historyبه معنای تاریخ، روایت ، گزارش و ... به کار می رود. به رغم پذیرش این دیدگاه از سوی شمار قابل توجهی از پژوهش گران و فرهنگ نویسان، نقدهای زبان شناختی وارد بر آن بی پاسخ مانده است در زبان فارسی نیز متأثر از عربی معانی سخنان پریشان و بی سامان، بیهوده ها، افسان ها، افسانه های باطل، قصه های دروغ، اباطیل و اکاذیب برای اساطیر گفته شده است
اسطوره در اصطلاح
اسطوره دراصطلاح رشته هایی چون تاریخ ادیان ، فلسفه تاریخ و دین شناسی، به عنوان معادل برای واژه انگلیسی میث/ mytheبه کارمی رود و واژگانی چون میثولوژی/ mythologie به معنای دانش اسطوره شناسی و میثوگرافی/ mythographie به معنای اسطوره نگاری از این واژه گرفته شده است. واژه شناسان mythe را در اصل برگرفته از واژه یونانی muthosمی دانند muthos هرگز به معنای روایت یا حکایت افسانه ای نبوده ؛ بلکه به معنای کلمه یا سخن و گفتار است و به عنوان مبدأ اشتقاق mythe، «کلمه» و «گفتار» ی است که در توصیف و دلالت بر تاریخ خدایان و موجودات فرا بشری به کار می رود اسطوره به معنای دقیق اصطلاحی آن (mythe) به دسته ای از گزاره های دینی ( دین به معنای عام) گفته می شود که با ساختار روایی داستانی و خاست گاهی غالباً ناشناخته، از شخصیت ها، حوادث، روابط، سرزمین ها، اماکن و اموری حکایت می کند که فرا طبیعی، خارق العادة و قدیمی بودن از ویژگی های اصلی آن بوده، کاملاً با واقعیت های روز مره زندگی ما تفاوت دارند. شخصیت های اساطیری اغلب، خدایان و آلهه ها و گاه حیوانات، گیاهان ، کوه ها ، یا رودخانه ها هستند مضامین اساطیری از قبیل معنای مرگ و زندگی، راز هبوط، سرنوشت بشر و ... بی شمار بوده، از جمله دل مشغولی های جاودانه آدمی است ؛ اما از آن جا که اساطیر همواره به زمان آغازین و خاست گاه امور می پردازد، تکوین شناسی و چگونگی پیدایش جهان ، انسان و بسیاری دیگر از پدیده ها از مضامین اصلی آن است. اسطوره در بسیاری از سنت ها، اعمال، مکان ها و اشیای مقدس به چشم می خورد و در واقع کل حیات دینی جامعه ای را بیان می کند. کار کرد آن در پاسخ به اموری چون پیدایش یک جامعه، معنای یک رسم، دلیل پیدایش یک آیین و مناسک خاص، چرایی حرمت برخی امور، دلیل مشروعیت یک اقتدار خاص، سبب مرگ و رنج انسان و ... نهفته است براین اساس اساطیر نوعی نگرش به هستی و جهان بینی است. اساطیر، متأثر از تفاوت فرهنگ ها و با داشتن ویژگی های مشترک، از تنوع شگفتی برخوردار بوده، از دیر باز به سبب واژه های خاص به کار رفته در آن، مورد توجّه بوده و با روی کردهای گوناگون مورد پژوهش قرار گرفته است. پژوهش های اساطیری، گستره وسیعی از نظریه ها را در بر می گیرد که برخی ناظر به گونه ای خاص از اساطیر و بعضی دیگر در فرهنگ ویژه ای صادق است و شماری نیز تنها برجنبه ای از اسطوره استوار است؛ ازاین رو نمی توان به نظریه واحدی دست یافت و با تحلیل اسطوره براساس آن به نتایجی همه جانبه رسید.
واژه اساطیر در قرآن
واژه اساطیر در قرآن ۹ بار، در سوره های انعام انفال نحل مؤمنون فرقان نمل احقاف قلم مطففین و همه جا به صورت ترکیب «اَساطیر الاَوّلین» به کار رفته است.برخلاف پندار برخی مفسران و نویسندگان که نسبت اساطیر را فقط متوجه قصه های قرآن می دانند و نه همه آیات آن، آیات مربوط در ۲ دسته جای می گیرد: سوره های انعام انفال نحل فرقان قلم مطففین همه آیات قرآن و در سوره های مؤمنون نمل احقاف و عده زنده شدن مردگان ( معاد) اساطیر خوانده شده است.مفسران در کنار پرداختن به ریشه و مفرد اساطیر برداشت های متفاوت، ولی قابل جمعی از آن دارند. اغلب آن ها چون ثعالبی ، طبری ، ابن قتیبه ، واحدی ، بغوی ؛ طبرسی ، قُرطُبی ، آلوسی به تبع مفسران نخستین چون ابن عباس ، ضحاک و ابن جریح ، آن را نوشته های پیشینیان درباره سرگذشت، سخنان، داستان ها و حوادث زندگی خویش، معنا کرده اند. فخر رازی با پذیرش این معنا آن را به جمهور مفسران نسبت می دهد. گروهی دیگر به تبع قُتاده آن را به معنای نوشته های پیشینیان با درون مایه ای از خرافات و اباطیل اکاذیب غیر واقعی ، و غیر قابل اعتماد دانسته اند. «سخنان مسجّع» و «تُرَّهات» به معنای مطالب دشوار و پیچیده نیز از برخی مفسران نخستین گزارش شده است. قراینی که نظریه جمهور مفسران را تأیید می کند عبارتند از:۱. ریشه لغوی اساطیر؛ ۲. قراین قابل توجهی از آیات مربوط، مانند:«قالوا قَد سَمِعنا لَو نَشاءُ لَقُلنا مِثلَ هذا»، «واَعانَهُ عَلَیهِ قَومٌ ءاخَرُونَ» و «اکتَتَبَها» به ویژه با توجه به شأن نزول آن ها؛ ۳. کار برد «مَسْطُور» به معنای «مکتوب» و «یَسْطُرُونَ» به معنای «یکتبون» در قرآن.امّا در مورد معانی دیگر می توان گفت: از مصادیقی چون افسانه رستم و اسفندیار ، اطلاق اساطیر بر اعتقاد به معاد و نظریه های جدید اسطوره mthe، برداشت و به مفهوم اساطیر سرایت داده شده است مهم تر این که نسبت هایی چون «اِفکٌ مُفتری» ، «اِفکٌ افتَرهُ»، «اِفکٌ قدیم»، «اِن هذا اِلاَّ اختِلق» و «اِن هذا اِلاّ خُلُقُ الاَوَّلین» نیز از زبان کافران و مشرکان در مورد قرآن و اعتقاد به معاد گزارش شده است؛ چنان که واژه «باطل»، مشتقات گوناگون «کذب»، «أقاویل» و نیز «حدیث» و «أحادیث» به معنای حکایت و سرگذشت افراد و اقوام گذشته در قرآن آمده است؛ بنابراین، با توجه به دقت شگفت آور قرآن در کاربرد واژه ها اگر مراد از اساطیر غیر از معنای جمهور مفسران بود، باید از واژگان یاد شده و مشتقات آن استفاده می شد.
نخستین کاربرد
...